مقدمه

در فدراسیون روسیه به دلیل تجربه زندگی اقوام و ملیت­های گوناگون، نوروز رخدادی شناخته شده است. در جمهوری­های قفقاز شمالی و در شهر مسکو هر سال در آستانه نوروز جشن­هایی برگزار می­شود که رسانه­های رسمی و غیر رسمی این کشور با پوشش خبری مناسبی به آن می­پردازند. امروزه در بسیاری از مناطق روسیه از جمله چچن، اینگوشیا، اوستیای شمالی، آدیغه، چیلابینسک و همچنین در جوامع آذربایجانی داغستان و سرزمین استاوروپول و حتی خابارووفسک نوروز را جشن می­گیرند. بسیاری از مردم روسیه نوروز را با ماسلنیتسا[۱]ی روس­ها قابل مقایسه می­دانند و با ­آن احساس پیوند می­کنند. در نوشته حاضر ویژگی­های قومی- منطقه ای جشن نوروز در سرزمین روسیه و سیاست­های دولت این کشور در مواجهه با این رخداد مورد توجه قرار گرفته است.

نگاه دولت روسیه به نوروز:

دولت روسیه نگاه ویژه­ای به نوروز دارد و آن را ابزاری برای اتحاد میان ملل و اقوام گوناگون روسیه می­داند. هر سال نوروز در مهمترین مجموعه نمایشگاهی روسیه (ودنخا) که در شهر مسکو واقع است، با حضور هزاران نفر جشن گرفته می­شود. سازماندهی، حضور و توجه مقامات رسمی روسیه و مسکو به این جشن قابل ملاحظه است. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۸ بخش رسمی جشن توسط "ویتالی سوچکوف" -رئیس دفتر سیاست ملی و روابط بین منطقه­ای شهر مسکو- افتتاح شد. به گفته او، نوروز پیش از ثبت در فهرست میراث فرهنگی معنوی بشر در "یونسکو" در مسکو برگزار می گردید. شهردار مسکو "سرگئی سوبیانین" در پیامی نوروز را تبریک گفت و آن را جزئی ارزشمند از فضای فرهنگی روسیه دانست. در همین سال "تاتیانا واژینا" از مقامات اداره ریاست جمهوری فدراسیون روسیه پیامی از "مگومد سلام ماگومدوف" -معاون اداره ریاست جمهوری فدراسیون روسیه- برای میهمانان قرائت کرد که در آن به نقش نوروز در ایجاد پیوند میان اقوام در روسیه تاکید شد. ایلدار گیلموتینوف- رئیس کمیته امور قومی دومای دولتی فدراسیون روسیه- در سخنان خود در این جشن، تنوع قومیتی در فدراسیون روسیه را ثروتی دانست که باید به آن افتخار و از آن محافظت کرد.

بسیاری از نهادهای دولتی و عمومی روسیه در برگزاری جشن­های مرتبط با نوروز همکاری گسترده­ای با نهادهای کشورهای حوزه نوروز و سازمان­های مردمی مهاجران این کشورها دارند. برای مثال در سال ۱۳۹۵ مرکز "لف گومیلیف" در مسکو جشنی بمناسبت نوروز برگزار کرد که در آن اتباع افغانستان، ایران، کشورهای آسیای میانه، و حتی روس­ها حضور داشتند. این جشن در موزه هنرهای شرق مسکو برگزار شد و به نمایندگی از کشورهای مختلف پیرامون جشن نوروز و آداب و رسوم آن صحبت شد.[i]

اخیرا ولادیمیر پوتین رییس جمهور فدراسیون روسیه، هر ساله به مناسبت نوروز پیام تبریک و شاد باش منتشر می­کند و فرارسیدن آن را به مردم و اقوام حاضر در روسیه تبریک می­گوید. ولادمیر پوتین نوروز را بخش مهم و جداناپذیر و میراث تاریخی، فرهنگی و معنوی بسیاری از اقوام ساکن در روسیه دانست که با بیدارشدن زمین، بهار طبیعت، تزکیه نفس و نو شدن جهان، همراه است.[ii]

نوروز در میان اقوام مختلف روسیه:

نوروز مهم­ترین جشن بسیاری از اقوام روسیه است و در بعضی از مناطق این کشور به صورت باشکوهی برگزار می­شود. هم اقوام مهاجر مانند ازبک­ها، تاجیک­ها، آذری­ها، افغان­ها و ... و هم اقوام روسیه مانند تاتارها و چچنی­ها، لزگی­ها، تاباساران­ها، آغول­ها، روتول­ها و ... نوروز را گرامی می­دارند. تاجیک­ها حتی در شهرهایی به غیر از مسکو و سنت پترزبورگ نیز جشن نوروز را برگزار می­کنند. برای مثال بیش از چهار هزار تاجیک در شهر ولادیمیر حضور دارند که هرسال نوروز را با شکوه خاصی برگزار می­کنند. این جشن در سال ۲۰۱۸ با همکاری ازبک­های این شهر برگزار شد و توجه بسیاری را به خود جلب کرد. از مناطق اطراف این شهر نیز مهمانانی در این جشن شرکت کردند. سفیر ازبکستان در روسیه از جمله مهمانان این مراسم بود.[iii] نوروز یکی از محبوب­ترین جشن­ها نزد تاتارهای روسیه است. تاتارهای روسیه برای نوروز هفت نوع غذا عمدتا از سبزیجات تهیه می­کنند که مشهورترین آن­ها سمنو است. در حاشیه مراسم نوروز در میان تاتارها، دختران و پسران جوان به آشنایی با یکدیگر برای انتخاب همسر می­پردازند.[iv] ترکمن­های روسیه نیز حضور فعالانه­ای در جشن­های نوروز دارند. یکی از جذاب­ترین غرفه­های جشن نوروز در مجموعه نمایشگاهی ودنخا در شهر مسکو، همواره غرفه ترکمنستان بوده است. در این غرفه که با همکاری سفارت ترکمنستان برپا می­شود نمونه­های ظروف و اشیای تزیینی ترکمنی، لباس­ها وپارچه­های سنتی و آلات موسیقی محلی به نمایش در می­آید. یکی دیگر از برنامه­های جذاب ترکمن­ها اجرای موسیقی سنتی ترکمنی است.[v] آذری­های مناطق مختلف روسیه نیز با شروع بهار به برگزاری جشن نوروز می­پردازند. علاوه بر رسوم متداول نوروز در روسیه مانند سبز کردن سبزه، پخت سمنو و شیرینی­های مخصوص نوروز، آذری­ها در شب نوروز با روشن کردن آتش به استقبال بهار می­روند. [vi]

جشن نوروز در مناطق مختلف روسیه

جشن نوروز در آدیغه هر سال در مرکز این جمهوری "مایکوپ" و در یکی از میادین اصلی این شهر برگزار می­شود. مهمانان این جشن در بازی­ها ومسابقات محلی شرکت می­کنند و از نمایشگاه آثار هنری و صنایع دستی هنرمندان این جمهوری بازدید می­کنند و به تماشای رقص­های سنتی و محلی می­پردازند. باور عمومی بر این است که هر چه میهمانی نوروز باشکوه تر برگزار شود، آن سال پر خیر و برکت­تر خواهد بود. [i]

منطقه چیلیابینسک

جشن نوروز از سال ۲۰۰۴ در قالب یک رویداد بزرگ فرهنگی توسط خانه دوستی اقوام منطقه چلیابینسک، مراکز ملی و فرهنگی منطقه مانند "مجمع اقوام منطقه چلیابینسک" و با حمایت وزارت فرهنگ و سایر بخش­های دولتی منطقه برگزار می­شود. این جشنواره در چارچوب استراتژی دولت روسیه درباره ملیت­های مختلف این کشور برگزار می­شود تا به توسعه تنوع قومی- فرهنگی مردمان اورال جنوبی و سازگاری اجتماعی و فرهنگی و ادغام مهاجران کمک کند. به طور معمول این جشن شامل نمایشگاه­های فرهنگی، جشنواره غذاهای ملی، محصولات صنایع دستی، لباس­های ملی و مسابقات متنوع است.[viii]

منطقه خاباروفسک

در خاباروفسک جشن نوروز در محل "کاخ دوستی روس" این شهر برگزار می­شود. برگزارکنندگان این جشن "کاخ دوستی منطقه­ی خاباروفسک" و "مجمع مردمان سرزمین خاباروفسک" با حمایت مقامات دولتی محلی این منطقه هستند. در این مراسم دختری با لباس سفید حضور دارد، زیرا در فرهنگ مردم منطقه پیوندی بین فرارسیدن بهار با عروس و لباس سفیدش وجود دارد. از میهمانان با شیرینی­های سنتی محلی و سمنو پذیرایی می­شود و پس از کنسرت، میهمانان از نمایشگاه هنرهای تزئینی، نقاشی، لباس­های سنتی و سازهای محلی بازدید می کنند. در این مراسم اغلب نمایندگانی از کشورهای حوزه نوروز مانند آذربایجان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و تاتارستان حضور دارند.[ix]

جمهوری آلتای

در آلتای نیز جمعیت ترک زبان این جمهوری با رژه، بازی­های ملی و مسابقات اسب سواری نوروز را جشن می­گیرند. این جشن در مرکز روستای توبلر در منطقه کوش- آگاچ جمهوری که در ارتفاعات نزدیک مرز مغولستان واقع شده است به زبان­های آلتای و قزاقی برگزار می­شود. بسیاری از کسانی که به جشن می­آیند لباس سنتی و کلاه خز بر تن دارند که معمولاً فقط در موارد خاص از آن­ها استفاده می­شود. در مرکز دهکده، جایی که رژه و رقص­های سنتی برگزار می شود، خانه­های خیمه مانند سنتی قزاق­ها برپا می­شود. پذیرایی از میهمانان طبق سنت منطقه در هفت دور انجام می­شود و غذای اصلی سوپی است که از جو و گوشت درست شده است. مسابقات اسب سواری اصلی­ترین رویداد این جشن است که در یک محوطه وسیع احاطه شده توسط قله­های کوهستانی پوشیده از برف برگزار می­شود. به گفته مقامات محلی هر سال نوروز افراد بیشتری در این جمهوری جمع می­شوند. هرچند به دلیل فاصله زیاد از ابرشهرهای مدرن، رسیدن به این مکان­ها برای گردشگران دشوار است.[x]جشن نوروز در سال­های گذشته در سطح دانشجویی نیز در آلتای برگزار شد. در این جشن که با مشارکت فعال دانشگاه­ها - انجمن دانشگاه­های آسیا - برگزار می­شود، دانشجویان و نمایندگان فرهنگی قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، تاتارستان، ازبکستان، هند و روسیه حضور دارند. [xi]

جمهوری اوستیای شمالی و آلانیا

در این جمهوری نیز هر سال جشن نوروز توسط انجمن­های فرهنگی تاجیک، ازبک و آذربایجانی با حمایت نهادهای رسمی جمهوری اوستیای شمالی- آلانیا برگزار می­شود. این جشن از برخی جنبه­ها با سنت­های نوروز در ایران شباهت بسیاری دارد. برای مثال غذاها و تزیینات نوروزی شامل قرص بزرگی از نانی به نام سنگک، ظرف آبی با یک برگ سبز شناور در آن و همچنین تخم­مرغ­های رنگی است. حضور غذاهای سنتی متنوع در جشن نوروز بر اهمیت کشاورزی تأکید می­کنند. در حاشیه جشن نوروز سال ۲۰۱۸، خانه سینمای شهر ولادی قفقاز، فیلمی از کارگردان تاجیک "تاج الدین گادومحمدوف" به نام "شاگون" را نیز نمایش داد. "شاگون" فیلمی است در مورد برگزاری جشن نوروز توسط مردم منطقه پامیر که با استقبال خوب بازدیدکنندگان روبرو شد.[xii]

جمهوری­های چچن و اینگوشیا

در چچن و اینگوشیا نیز جشن نوروز هر سال برگزار می­شود. در چچن این جشن در چند ملیتی­ترین منطقه چچن - شلکوفسکی برگزار می­شود. برگزاری نمایشگاه صنایع دستی، کنسرت، مسابقات ورزشی و پخت غذاهای سنتی از جمله بخش­های این جشن است. در اینگوشیا هر سال تراکتورها و ادوات کشاورزی به عنوان بخشی از جشن نوروز به نمایش در می­آیند. از مهم­ترین بخش­های این جشن، برگزاری مسابقه شخم زدن زمین با تراکتور است. در جشن نوروز در این منطقه از همه فرهنگ­ها- نوگای، تاتار، ترکی، قزاق، چچنی- شرکت می­کنند. دولت محلی بدون در نظر گرفتن ملیت و مذهب، همه جشن­های قومی را در کل منطقه برگزار می­کند.[xiii]

جمهوری داغستان

در ماخاچ قلعه به دلیل وجود اقوامی از آذربایجان هر سال نوروز جشنی مشترک با هدف بهبود تعامل فرهنگی بین مردم داغستان و کشور همسایه یعنی آذربایجان برگزار می­شود. جشن نوروز توسط آذربایجانی­ها در داغستان و سرزمین استاوروپول در "خانه دوستی ماخاچ قلعه" برگزار می­شود. حدود ۶۵ هزار آذربایجانی در این منطقه زندگی می­کنند که برای آن­ها نوروز جشنی خاص است. جشن عمومی برای مردم شهر و میهمانان منطقه عمدتا شامل ایجاد یک محوطه فرهنگی است که در آن مهمانان می­توانند با ظروف، صنایع دستی، آشپزی، آواز و رقص و سایر ویژگی­های مردم آذربایجان آشنا شوند. در چارچوب این جشن عناصر فرهنگ سنتی و زندگی روزمره مردم ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان نیز به نمایش در می­آید.[xiv]

در شهر دربند نیز هر سال جشن نوروز توسط نهادهای فرهنگی، ورزشی و امور جوانان برگزار می­شود و مقامات بسیاری در آن شرکت می­کنند. امام جمعه شهر، رییس کلیسای شهر، دبیر جامعه یهودیان در کنیسه شهر، و مقامات دولتی و نظامی معمولا در جشن حضور دارند.[xv] نوروز توسط مردم جنوب داغستان (لزگی­ها، تاباساران­ها، آغول­ها، روتول­ها و آذربایجانی­ها) نیز جشن گرفته می­شود. این اقوام با برافروختن آتش، تهیه غذاهای محلی و نمایش­های سنتی نوروز را جشن می­گیرند. در این جشن­ها دختری به عنوان نماد بهار حضور داشته که گلدانی از گندم جوانه زده (نمادی از بیداری طبیعت) را به همراه دارد. در برخی روستاها مانند کسومکنت، جشنی شبیه به چهارشنبه سوری ایرانیان با برافروختن آتشی بزرگ برگزار می­شود و اعتقاد بر این است که در طول نوروز همه بیماری­ها و مشکلات در شعله­های آتش می­سوزند و کسی که جرات پریدن از روی آتش را دارد از چشم و افکار بد پاک می­شود.[xvi]

جمهوری باشقیرستان

در باشقیرستان نیز هر سال به مناسبت نوروز جشن­هایی برگزار می­شود. این جشن در سال ۲۰۱۹ در میدان اوراسیا در پارک کشاورزی شهر "اوفا" مرکز این جمهوری برگزار شد. برگزار کننده این جشن وزارت فرهنگ این جمهوری، شهرداری اوفا، انجمن مردمان جمهوری بلاروس، خانه دوستی مردم جمهوری باشقیرستان و تعدادی از نهادهای مردمی بودند. در این مراسم بسیاری از مقامات محلی از جمله معاون وزیر فرهنگ این جمهوری، معاون شهردار اوفا، معاون مجمع فدرال دومای دولتی فدراسیون روسیه، رئیس انجمن مردمان جمهوری باشقیرستان و رئیس خانه دوستی مردمان این جمهوری حضور داشتند. در این سال برای اولین بار جشنواره "پلو" در این جمهوری برگزار شد و به جز سمنو انواع مختلف پلو نیز در خیمه­های سنتی پخت شد. در پایان به برترین تهیه­کنندگان این غذای سنتی جوایزی اهدا شد. اجرای برنامه­های موسیقی و رقص سنتی و معرفی فرهنگ­ها و اقوام مختلف ساکن در این جمهوری از دیگر بخش­های این جشنواره بود. برگزارکنندگان این جشن اعلام کردند مجبویت جشن نوروز در سال ۲۰۱۹ در این جمهوری نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است.[xvii]

جمهوری چوواشیا

در سال ۲۰۱۸ این جشن در کتابخانه ملی مرکز جمهوری چوواشیا برگزار شد و در آن حتی نمایندگانی از روس­ها و یهودیان این جمهوری نیز دعوت شدند. با وجود تنوع غرفه­های جوامع گوناگون حاضر در این جشن، همه آن­ها در دو چیز از جمله سبزه و سمنو مشترک بودند. وزیر "فرهنگ و ملیت­ها"ی این جمهوری و همچنین "بسام البلاوی" رییس منطقه­ای "انجمن همبستگی و همکاری مردم آسیا و آفریقا" نیز در این مراسم حضور داشت. وی یک فلسطینی است که سالها در این جمهوری ساکن است. نمایندگان ۱۱۵ قوم و ملیت در جمهوری چوواشیا زندگی می­کنند که این جشن در ایجاد همبستگی و روحیه همکاری در آن­ها نقش مهمی دارد.[xviii]

جشن نوروز در سال ۲۰۱۹ در خانه دوستی مردمان چوواشیا برگزار شد و در آن گروه­هایی از مردم تاتارستان نیز حضور داشتند. در کنار این جشن نمایشگاهی از ابزارآلات مورد استفاده در هنرهای سنتی مانند پارچه بافی و قالیبافی به همراه نمونه­هایی از پارچه­های سنتی ازبکی و همچنین ظروف سرامیک سنتی و صنایع دستی محلی به نمایش گذاشته شد. معاون وزیر فرهنگ این جمهوری و رئیس "مرکز فرهنگی مردمی ازبک­های جمهوری چواشیا" ازجمله مقامات دولتی شرکت کننده در این مراسم بودند. از شرکت­کنندگان با غذاهای سنتی شامل شربت، حلوا، پلوهای سنتی و شیرینی­های محلی پذیرایی شد.[xix]

جمهوری تاتارستان:

مراسم و آئین نوروز در تاتارستان از اواخر دهه هشتاد قرن گذشته دوباره مطرح شد و از سال ۲۰۱۴ جایگاه یک جشن رسمی را در این جمهوری یافت. در این جشن اقوام مختلف آذری، افغان، قزاق، قرقیز، باشقیر، تاجیک، ترکمن، ازبک و ترک به معرفی سنت­های خود به میهمانان می­پردازند. برگزاری بازی­های سنتی و محلی کودکان و بزرگسالان از دیگر بخش­های این جشن­هاست. در محل برگزاری جشن، نمایشگاه آثار هنری و صنایع دستی مردمان حوزه نوروز و همچنین جشنواره غذاهای محلی از جمله "سمنو" برگزار می­شود.

نوروز در شهر سنت پترزبورگ:

در سنت پترزبورگ نیز جشن نوروز هر ساله برگزار می­شود. در سال ۲۰۱۹ این جشن در کاخ فرهنگ (لنسووت) این شهر برگزار شد. از جمله برنامه­های این جشن برگزاری کلاس­های آموزشی رقص­های سنتی بهمراه برپایی نمایشگاهی از آثار هنری و صنایع دستی مردمان حوزه نوروز بود که به درک شیوه زندگی و سنت­های مردم این مناطق نیز کمک ­کرد. از دیگر برنامه­های این جشن برگزاری کنسرت با حضور گروه­های موسیقی از کشورهای مختلف شامل جمهوری آذربایجان، افغانستان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، ازبکستان و همچنین مناطقی همچون تاتارستان و داغستان بود. این برنامه توسط خانه ملیت­های سنت­پترزبورگ و با حمایت کمیته روابط بین قومی، در جهت اجرای سیاست های مهاجرتی در سنت پترزبورگ برگزار شد.[xx]

نوروز در پایتخت روسیه

در مسکو نیز هر سال برنامه­های ویژه­ای به مناسبت نوروز برگزار می­شود. خانه ملل مسکو یکی از مکان­هایی است که جشن نوروز در آن برگزار می­شود. برنامه­های جشن نوروز سال ۲۰۱۹ خانه ملل مسکو شامل نمایشگاهی از آثار تزیینی ازبک­ها، قرقیزها، قزاق­ها و ترکمن­ها، برگزاری کلاس­های آموزشی پخت غذاهای محلی، نواختن سازهای محلی و اجرای رقص­های محلی برای کودکان و بزرگسالان بود. همچنین نمایشگاه اتحادیه هنرمندان جمهوری تاتارستان نیز در این محل برگزار شد. از دیگر برنامه­های جانبی این جشن برگزاری میزگردی با موضوع نوروز به عنوان یکی از ابزارهای اجرای استراتژی سیاست ملی دولت فدراسیون روسیه بود که نشان دهنده جایگاه و اهمیت این جشن برای دولت روسیه است.[xxi]

در مارس ۲۰۱۸ نیز جشن نوروز در کتابخانه دولتی کودکان روسیه برگزار شد. این جشن با حمایت یک نهاد فرهنگی غیردولتی تاجیکستان برگزار شد. همزمان با برگزاری جشن، نمایشگاهی از لباس­های ملی و جواهرات منطقه پامیر نیز برگزار شد.[xxii] همچنین خیابان آربات قدیمی یکی از نقاط شهر مسکو است که برنامه­های نوروزی در آن برگزار می­شود.

با این وجود هر ساله بزرگترین جشن در سطح مسکو در مجموعه نمایشگاهی ودنخا برگزار می­شود. این جشن در مسکو به یک سنت تبدیل شده و بیش از ۱۵ سال است که، به ابتکار دفتر سیاست ملی و روابط بین منطقه­ای شهر مسکو، سازمان­های عمومی ملی این شهر و تعدادی از نمایندگان تام­الاختیار مناطق روسیه و سفارتخانه­های کشورهای خارجی جشن نوروز در مجموعه ودنخا برگزار می­شود. محبوبیت این جشن در میان مردم مسکو و میهمانان پایتخت هر سال افزایش می­یابد. برای مثال در مارس ۲۰۱۸ که جشن نوروز در سالن ۷۵ مجموعه ودنخا برگزار شد، اساتید هنرهای محلی و صنایع دستی از روسیه و کشورهایی که به طور سنتی جشن نوروز در آن­ها برگزار می­شود شرکت کردند. در چارچوب این جشن، کنسرت استادان هنر و گروه­های آماتور، جلساتی با شاعران و نویسندگان و چهره­های سینمایی، کلاس­های آموزشی، نمایش لباس­های سنتی و پخت و معرفی غذاهای ملی برگزار شد.[xxiii] در سال ۲۰۱۸ حدود ۳۹ هزار نفر در این جشن در مجموعه ودنخا شرکت کردند. در این سال در مراسم میهمانان بسیاری نیز حضور داشتند که بسیاری از آن­ها مقامات ارشد دولت روسیه بودند. برخی از این مهمانان عبارت بودند از: نمایندگانی از اداره ریاست جمهوری فدراسیون روسیه، نمایندگان دومای دولتی مجمع فدرال فدراسیون روسیه، نمایندگانی از دومای شهر مسکو، کارکنان سفارتخانه­های تعدادی از کشورها که به طور سنتی جشن نوروز را برگزار می­کنند مانند آذربایجان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، هند، جمهوری اسلامی ایران، افغانستان، پاکستان و همچنین نمایندگانی از مناطق روسیه که در آن­ها نوروز جشن گرفته می­شود شامل داغستان، تاتارستان، باشقیرستان، چوواشیا.

هر سال در جریان این مراسم در محوطه ودنخا صنایع دستی و غذاهای سنتی نیز معرفی میشود و کلاس­های آموزشی در زمینه ساخت سوغاتی و عروسک­های سنتی برای شرکت کنندگان برگزار می­شود. در حاشیه این مراسم جشنواره "پلو" برگزار می شود که در آن ده­ها آشپز نزدیک به یک تن پلو می پزند و در حین تهیه آن، فنون پخت این غذا در میان ملل مختلف نشان داده می شود. در سایر بخش­های جشنواره نیز مردم می­توانند غذاهای سنتی نوروز شامل سمنو و سمبوسه را ​​بچشند. انتخاب برنده توسط نمایندگان مهاجران از کشورهای حوزه نوروز، صاحبان رستوران­ها و بلاگرهای حوزه غذا در قالب هیئت داوران انجام می شود.

در این جشن بیش از ۳۰ گروه موسیقی از مناطق مختلف روسیه و کشورهایی که جشن نوروز در آنها برگزار می­شود نیز به اجرای برنامه پرداختند. آهنگ­ها توسط نوازندگانی از قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، تاتارستان، افغانستان، ترکیه، ایران و بسیاری از کشورها و اقوام دیگر اجرا شد. انواع مسابقات کشتی سنتی نیز در چارچوب این جشن برگزار شد و مورد استقبال گسترده ورزشکاران قرار گرفت.[xxiv]

لازم به ذکر است که برخی کشورها از جمله تاجیکستان در این مراسم می­کوشند با معرفی فرهنگ کشور خود راه را برای جذب هر چه بیشتر گردشگر به کشورشان باز کنند. نمایندگان این کشور با نمایش لباس­های سنتی تاجیکی، نمادهای نوروز، سنگ­های قیمتی تاجیکستان، جواهرات، کلاه، گلدوزی و کتاب­های هنری توجه بازدیدکنندگان را به فرهنگ و سنت­های کشور خود جلب کردند. در این برنامه سفیر تاجیکستان در روسیه مقدار زیادی سمنو به میهمانان نوروزی اهدا کرد. این در حالی است که به مدت ۱۲ ساعت گروهی از زنان آشپز سنتی، مشغول پخت سمنو بودند.[xxv]

جشن نوروز در ۲۴ مارس ۲۰۱۹ نیز در مجموعه ودنخا برگزار شد و بیش از ۴۸ هزار نفر در آن شرکت کردند. در این سال ۱۸ غرفه از کشورهای حوزه نوروز حضور داشتند و صنایع دستی، آثار هنری و غذاهای سنتی کشورهای خود را به نمایش گذاشتند. مسابقات کشتی سنتی در انواع مختلف آن نیز با حضور بیش از ۱۲۰ ورزشکار  برگزار شد. به گفته ویتالی ساچکف، رئیس دپارتمان سیاست ملی و روابط بین منطقه­ای مسکو، سازمان های زیادی از مهاجران و همچنین نمایندگان سفارتخانه­های خارجی و تعدادی از مناطق مسکو که در آنها نوروز برگزار می شود در برگزاری این جشن همکاری داشتند. [xxvi]

در سال۲۰۲۰ به دلیل پاندمی کرونا جشن نوروز به رغم برنامه­ریزی­های گسترده برگزار نشد. اما امسال(۲۰۲۱) نیز به روال سال­های قبل از پاندمی کرونا، جشن نوروز در نقاط مختلف روسیه از جمله در مسکو با رعایت پروتکل­های بهداشتی برگزار می­شود. همچون گذشته یکی از مهم­ترین بخش­های آن جشنواره پلو است که سرآشپزها و رستوران­های معروف در آن شرکت می­کنند. برگزاری نمایشگاه هنرهای ملی و صنایع دستی، اجرای موسیقی و اجرای مسابقات تیمی انواع مختلف کشتی سنتی مردم روسیه از دیگر بخش­های این جشنواره است.[xxvii]

جشن نوروز سفارت خانه های خارجی در مسکو:

سفارت­خانه­های کشورهای حوزه نوروز در مسکو نیز هر سال در آستانه بهار به برگزاری جشن­های نوروزی می پردازند. سفارت جمهوری اسلامی ایران هر سال با همکاری رایزنی فرهنگی کشورمان در مسکو برنامه­های فرهنگی متعددی به مناسبت نوروز هم برای هموطنان ایرانی ساکن در روسیه و هم مختص روس زبان ها برگزار می­کند. آخرین جشن نوروز پیش از پاندمی کرونا در مارس ۲۰۱۹ (فروردین ۱۳۹۸) توسط سفارت و رایزنی فرهنگی کشورمان با حضور گسترده هموطنان ایرانی در هتل کورستون مسکو برگزار شد. در این برنامه با اجرای برنامه­های نوروزی مانند موسیقی محلی کشورمان، مسابقه و ...اوقات خوشی برای هموطنان ایرانی مقیم در روسیه رغم خورد. برنامه ای جداگانه برای اصحاب فرهنگ و هنر روسیه توسط رایزنی فرهنگی ایران در مسکو در محل موزه دولتی تریتیاکف روسیه برگزار شد. این برنامه که با استقبال پرشور مدعوین همراه بود، به صورت اختصاصی برای اهالی فرهنگ کشور روسیه برگزار شد. در این برنامه ابتدا دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی، آیین چیدن سفره هفت‌سین و صورت‌های نمادین عناصر تشکیل‌دهنده آن در فرهنگ ایرانی را به صورت نمایشی اجرا کردند. رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه در سخنانی: نوروز را یکی از بزرگ‌ترین هدایای فرهنگ ایرانی به جامعه جهانی توصیف کرد که در گذار روزگار نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده بلکه توانسته است عاملی پیونددهنده باشد. وی ثبت مشترک نوروز در یونسکو توسط کشورهای حوزه نوروز به عنوان میراث غیرملموس فرهنگی را نشانه ظرفیت‌های این رخداد در پیوند ملت‌ها دانست. نقالی بخش­هایی از شاهنامه و اجرای قطعاتی از موسیقی ملی و نواحی ایران مورد توجه حضار قرار گرفت.[xxviii]

سفارت افغانستان در مسکو نیز سال­هاست که در آستانه نوروز جشن­هایی برگزار می­کند. کمیته فرهنگی سفارت افغانستان مسئولیت برگزاری این جشن را برعهده دارد. راه‌اندازی کنسرت موسیقی، هنرنمایی، رقص‌های ملی، نمایش غذاهای ملی، برگزاری نمایشگاه و نمایش‌ ورزش‌های رزمی بخش‌های اصلی برنامۀ نوروز این سفارت­خانه در روسیه است. برای برگزاری این جشن­ها معمولا یک جلسۀ مشترک میان نمایندگان سفارت‌ها و برخی نهادهای اجتماعی شهروندان کشورهای حوزۀ نوروز و شهرداری مسکو برگزار می­شود.[xxix] 

سفارت ازبکستان نیز در شب نوروز برنامه­ای برگزار می­کند که نه تنها کارمندان سفارت و هیات­های دیپلماتیک و خانواده های آنان در آن شرکت می­کنند، بلکه فعالان دانشجویی این کشور و نمایندگان جامعه مهاجران ازبک نیز در آن حضور دارند. کارمندان سفارت برای این مراسم سمنو می­پزند.[xxx]

سفارت تاجیکستان هر سال به مناسبت نوروز جشن­های زیادی برگزار می­کند. به جز جشن­های مسکو، سفارت این کشور در سایر مناطق روسیه که مهاجران تاجیک در آن حضور دارند نیز جشن­ها و برنامه­های نوروزی برگزار می­کند. این برنامه­ها توسط سفارت و سازمان­های مهاجران تاجیک برگزار می­شوند. یکی از این برنامه­ها که در ۱۷ مارس ۲۰۱۹ در نووسیبیرسک برگزار شد مسابقات کشتی در چهار وزن مختلف بود. همچنین برنامه­های متنوعی نیز هر ساله توسط جامعه تاجیک­های شرق دور برگزار می­شود که در آن نمایندگان جامعه مهاجران تاجیک درباره تاریخ و سنت­های نوروز و چگونگی برگزاری این جشن در تاجیکستان سخن می­گویند. جشن نوروز و نمایشگاه­های صنایع دستی و موسیقی تاجیکی هر ساله توسط سازمان­ها و نهادهای مهاجران تاجیک، همزمان با مسکو و نووسیبیرسک در شهرهای سنت پترزبورگ، یکاترینبورگ، پیلابینسکف بارناول، چیتا، ایرکوتسک، کراسنویارسک، اومسک، تومسک، کالینینگراد، کازان، اوفا، سمره، ساراتف، سوچی و بسیاری از شهرهای کوچکتر روسیه برگزار می شود.[xxxi]

جمع ­بندی:

با توجه به موارد ذکر شده در مجموع نوروز در شناساندن فرهنگ ایران و فارسی زبانان منطقه به مردم روسیه، نقشی در خور توجه دارد می­توان گفت جشن نوروز مورد توجه مقامات و نهادهای روسیه قرار دارد. دولت روسیه به دلیل نقش وحدت بخش نوروز، نه تنها در برگزاری آن هیچ محدودیت خاصی ایجاد نمی­کند بلکه خود در گسترش آن پیشقدم است. می­توان دریافت که جنبه اتحاد بخش نوروز تا چه حد برای مقامات روسیه مهم است. نوروز در فدراسیون روسیه فرصتی است مغتنم که در قالب آن می­توان زیبایی­های فرهنگی و جاذبه­های تاریخی و گردشگری کشورمان ایران را هر چه بیشتر به مردم روسیه معرفی کرد. با نگاه ویژه به نوروز در روسیه، نه به عنوان یک رویداد فرهنگی بلکه به عنوان ابزار دیپلماسی فرهنگی و سیاست گذاری هدفمند در این بخش، می­توان جهت ارائه تصویری درست از کشورمان به مردم روسیه، جذب گردشگر و رونق صنعت گردشگری کشورمان تلاش کرد.  

شایان ذکر است به دلیل برخی ناآگاهی­ها خصوصا در مناطق دور از مسکو اشکالاتی نیز در برگزاری این مراسم بچشم می­خورد که باید مورد توجه قرار گیرد. برای مثال در سال ۲۰۱۸ در جریان مراسم نوروز در اوستیای شمالی بر روی یکی از بنرهای مراسم، در کنار پرچم جمهوری آذربایجان،[xxxii] پرچم مجعول دیگری نیز به نمایش درآمد. اشتباهات رایجی نیز در مورد خاستگاه و ماهیت این جشن باستانی وجود دارد بطوری که برخی منابع روس زبان این جشن را شروع سال جدید مسلمانان دانسته اند. از این جهت، نیاز به همکاری­های دیپلماسی و فرهنگی بیشتری جهت برطرف کردن شبهاتی از این دست، احساس می­شود.