راهبرد امنیت ملی فدراسیون روسیه که در تاریخ ۱۲ تیرماه سالجاری به تأیید رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین رسید به عنوان یک سند زیربنایی برنامه‌ریزی، منافع ملی، الویت‌های راهبردی، اهداف و مأموریت‌های این کشور را در حوزه تأمین امنیت ملی و توسعه پایدار برای چشم‌انداز بلند مدت تعیین می‌کند. این سند دارای وجوه اقتصادی، امنیتی و دفاعی، سیاسی و فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی است و در ویرایش جدید آن به مسائل فرهنگی توجه شایانی شده است. این سند نخستین بار در سال ۱۹۹۷ تصویب شد و پس از آن در فواصل مختلف با توجه به تحولات داخلی و خارجی به عنوان سندی بالادستی بروزرسانی می‌شود. سند جدید استراتژی امنیت ملی روسیه جایگزین نسخه قبلی آن که مربوط به سال ۲۰۱۵ است، می‌شود. بنابر اهمیت این سند، نگاهی گذرا با تکیه بر وجوه فرهنگی به آن خواهیم داشت.
۱- راهبرد امنیت ملی فدراسیون روسیه در ۵ فصل و ۱۰۶ بند سازماندهی شده است.
فصل اول شامل مفاد کلی،
فصل دوم؛ روسیه در دنیای معاصر: روندها و ظرفیت‌ها،
فصل سوم؛ منافع ملی فدراسیون روسیه و الویت‌های راهبردی ملی،
فصل چهارم؛ تأمین امنیت ملی،
و فصل پنجم شامل؛ مبانی سازماندهی و ساز و کارهای اجرای این راهبرد است.
۲- فصل چهارم مهمترین فصل این سند است که ۹ اولویت راهبردی ملی روسیه را به شرح ذیل برشمرده و تشریح کرده است:
حفظ ملت روسیه و توسعه پتانسیل انسانی،
دفاع کشور،
امنیت کشور و جامعه،
امنیت اطلاعات،
امنیت اقتصادی،
توسعه علمی و فناوری،
امنیت اکولوژیک و استفاده عقلانی از منابع طبیعی،
حفاظت از ارزشهای سنتی معنوی و اخلاقی، فرهنگ و حافظه تاریخی روسیه،
ثبات راهبردی و همکاری متقابل سودمند بین‌المللی.
۳- فصل دوم که به تبیین روسیه در دنیای معاصر پرداخته، ۱۸ بند دارد و ۶ بند آن درباره مسائل مرتبط با فرهنگ، معنویت و ارزشهای اخلاقی است:
- بند هشتم، بی‌ثباتی فزاینده در جهان و رشد روحیات تندروی و افراطگرایی را مخرب اقتصاد و ارزشهای سنتی و موجب بی‌اعتنایی به آزادی‌های اصلی بشر دانسته است. همچنین در بند ۴۲ اشاره شده که افراطگرایی روی وضعیت اجتماعی و سیاسی تاثیر بی‌ثبات کننده می‌گذارد. در بند ۴۴ نیز ذکر شده که سازمانهای تروریستی و افراطگرای بین‌المللی می‌کوشند با تبلغیات و اجیر کردن شهروندان روسیه، ایجاد هسته های مخفی در خاک این کشور و جلب جوانان روس فعالیت‌های خلاف قانون را شدت بخشند.
- بند یازدهم، در توصیف جامعه فعلی روسیه نگاهی آینده‌نگرانه دارد و ویژگی‌های آن را با شیبی رو به بالا اینگونه ذکر می‌کند: انسجام اجتماعی در حال شدت یافتن، خودآگاهی مدنی در حال تقویت، درک ضرورت دفاع از ارزشهای معنوی و اخلاقی در حال رشد، پویایی شهروندان و مشارکت آنها در حل مبرم‌ترین مسائل محلی و ملی در حال افزایش است.
- بند چهاردهم، دستیابی به توسعه اقتصادی و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان را منوط به افزایش جمعیت، کاهش فقر، بهبود بهداشت و محیط زیست دانسته و توسعه پتانسیل علمی و ارتقاء کیفیت و دسترسی به آموزش را موجب تسریع در بازسازی ساختاری اقتصاد روسیه ذکر کرده است.
- در بند هفدهم که به تهدیدات علیه روسیه اختصاص دارد، عنوان شده است که قلمرو فضا و رسانه‌ها فعالانه به عنوان حوزه‌های جدید برای پیشبرد اقدامات نظامی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. در بند نوزدهم نیز اشاره شده است که کارزارهای رسانه‌ای در راستای ایجاد تصویری خصمانه از روسیه در جریان است و فعالیت رسانه‌های جمعی روسیه و استفاده از منابع اطلاع‌رسانی آن ممنوع می‌شود.
- بند نوزدهم مشکل رهبری معنوی و اندیشه‌ای جذاب که بتواند نظم جهانی آینده را شکل دهد یکی از مشکلات جهان می‌داند و با اشاره به بحران مدل لیبرال غربی می‌گوید که برخی کشورها برای از بین بردن هدفمند ارزشهای سنتی، تحریف تاریخ جهان، اعاده حیثیت فاشیسم، دمیدن در مناقشات قومی و دینی و کاهش جایگاه روسیه در تاریخ تلاش می‌کنند.
- بند بیست و یکم پنج عامل را دارای اهمیت حیاتی برای روسیه می‌داند که موجب خنثی‌سازی سیاست هدفمند مهار این کشور می‌شود. یکی از این پنج عامل، دفاع از مبانی معنوی و اخلاقی سنتی جامعه است.
- بند بیست و دوم، حفظ اصالت و فرهنگ روسیه، ارزشهای معنوی و اخلاقی سنتی روسیه و آموزش وطن پرستی به شهروندان را موجب ادامه توسعه ساختار دموکراتیک فدراسیون روسیه و شفافیت آن برای جهان دانسته است.
۴- فصل سوم، هشت مورد را به عنوان منافع ملی روسیه ذکر کرده است که دو مورد آن مرتبط به حوزه فرهنگ است. توسعه فضای رسانه‌ای امن، حفاظت از جامعه روسیه در مقابل اثرگذاری رسانه‌ای و روانی مخرب به عنوان چهارمین منفعت ملی و تقویت ارزشهای سنتی معنوی و اخلاقی روسیه، حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ملت روسیه هفتمین منفعت ملی این کشور عنوان شده است.
۵- فصل سوم برای تأمین منافع ملی، حفاظت از آن ۹ اولویت راهبردی را برشمرده است که ۲ مورد آن مرتبط با مسائل فرهنگی و اجتماعی است. اولین اولویت حفظ ملت روسیه و توسعه پتانسیل انسانی آن و هشتمین اولویت حفاظت از ارزشهای سنتی معنوی و اخلاقی روسیه، فرهنگ و حافظه تاریخی است.
۶- فصل چهارم که مطول‌ترین و مهمترین فصل این راهبرد است به تشریح اولویت‌های نه‌گانه راهبردی ملی روسیه می‌پردازد.
۷- در ابتدای بخشی که به تبیین اولویت نخست(حفظ ملت روسیه) می‌پردازد در بند ۲۸ گفته شده مبنای نظام حکومتی روسیه و زیربنای ادامه توسعه کشور، ایده‌آل‌های معنوی و اخلاقی، ارزشهای فرهنگی و تاریخی و استعداد ملت روسیه است و در بند ۳۰ مجدد به موضوع افزایش جمعیت و زاد و ولد اشاره شده و بر توجه خاص به توسعه همه‌جانبه معنوی، اخلاقی و فکری تأکید شده است.
۸- در بند ۳۳ فهرست مسائل روسیه در زمینه حفظ ملت و توسعه پتاتنسیل انسانی احصاء شده است. از نظر نویسندگان سند، دستیابی به اهداف سند در موضوع فوق مستلزم حل ۱۷ مسأله است. مساله ۱۱ (شناسایی و توسعه تواتمندی‌ها و استعدادها در کودکان و نوجوانان) مساله ۱۴ (آموزش و تربیت کودکان و جوانان بر اساس ارزشهای سنتی معنوی-اخلاقی و فرهنگی-تاریخی روسیه) و مساله ۱۵ (توسعه حوزه فرهنگ، ارتقاء دسترسی به امکانات فرهنگی برای شهروندان) قابل توجه است.
۹- در بخش «امنیت کشور و جامعه» در بند ۴۴ به فعالیت‌هایی که مخالفان خارجی روسیه برای ناامنی این کشور انجام می‌دهند اشاره شده و تشدید مناقشه بین اقوام و ادیان و برانگیختن در فضای رسانه‌ای را از اهداف آنها ذکر کرده است. در این بند به استفاده مخالفان از ظرفیت اینترنت برای انتشار اطلاعات غیرموثق و سازماندهی تجمعات عمومی غیرقانونی نیز اشاره شده است.
۱۰-در بند ۴۷ گفته شده است که اهداف تامین امنیت کشور و جامعه در گرو حل ۲۳ مساله است. دو مساله از این مسائل مرتبط با افراطگرایی است؛ «جلوگیری از مظاهر تندروی، پیشگیری از مظاهر افراط‌گرایانه و سایر مظاهر مجرمانه در میان اشخاص نابالغ و جوانان» و «جلوگیری و خنثی سازی مناقشات اجتماعی، مناقشات بین ادیان و اقوام، مظاهر جدایی‌طلبی، جلوگیری از ترویج تدروی دینی، جریان های دینی مخرب، شکل‌گیری قلمروهای بسته قومی و دینی، انزوای اجتماعی و فرهنگی –قومی گروه‌های شهروندان»
۱۱-در بخش «امنیت اطلاعات» به نقش اینترنت در انتشار اخبار کذب و همچنین محملی برای انجام فعالیت‌های افراط‌گرایانه و مجرمانه که مخاطب اصلی آنها جوانان هستند، پرداخته شده است. بند ۵۲ می‌گوید با هدف بی‌ثبات کردن وضعیت اجتماعی – سیاسی در روسیه، اطلاعات غیرموثق از جمله خبرهای عامدانه کذب درباره تهدید وقوع عملیات‌های تروریستی منتشر می‌شود. در شبکه اینترنت مطالب سازمانهای تروریستی و افراطگرا، دعوت به هرج و مرج‌های گسترده، انجام فعالیت‌های افراط‌گرایانه، شرکت در مراسم‌های گسترده که با نقض مقررات موجود برگزار می‌شوند و ارتکاب به خودکشی درج می‌شود، سبک زندگی مجرمانه و مصرف مواد مخدر و مواد روانگردان تبلیغی می‌شود و سایر اطلاعات خلاف قانون درج می‌شود. بند ۵۳ نیز به تلاش شرکت‌های فراملیتی برای تثبیت جایگاه انحصاری خود در شبکه اینترنت تحت کنترل در آوردن همه منابع اطلاعات با اعمال سانسور و مسدود کردن پلتفرم‌های اینترنتی آلترناتیو از سوی این شرکت‌ها همراه است. به دلایل سیاسی، دیدگاه تحریف شده به واقعیات تاریخی و همچنین به رویدادهایی که در فدراسیون روسیه و در جهان به وقوع می‌پیوندد به کاربران شبکه اینترنت تحمیل می‌شود.
۱۲-بخش «حفاظت از ارزشهای سنتی معنوی و اخلاقی، فرهنگ و حافظه تاریخی روسیه» ۱۰ بند دارد و مستقیما به مباحث فرهنگی می پردازد. مانند تمامی بخشهای این سند در بند آخر این بخش نیز دستیابی به اهداف مرتبط منوط به حل یکسری از مسائل دانسته شده است.
۱۳-بند نخست این بخش یعنی بند ۸۴ به بحران معنویت در دنیای معاصر اشاره دارد و می گوید تغییراتی که در دنیای معاصر در حال وقوع است نه تنها روابط بین کشورها بلکه ارزشهای مشترک انسانی را نیز متاثر می کند. بشریت پس از دستیبابی به سطح بالای توسعه اجتماعی - اقتصادی و فناوری با تهدید از دست دادن اهداف معنوی – اخلاقی و اصول اخلاقی پایدار مواجه شده است.
۱۴-آسیب‌های فرهنگی که این سند متوجه جامعه روسیه در دنیای کنونی می‌داند شامل موارد زیر است:
تخریب موازین پایه اخلاقی و فرهنگی
تخریب مبانی دینی
تخریب ازدواج و ارزشهای خانواده
ترویج آزادی بی قید و شرط
تبلیغ آزادی عمل کامل، بی اخلاقی و خودخواهی
ترویج کیش خشونت، مصرف گرایی و لذت طلبی
قانونی کردن مصرف مواد مخدر
نفی تداوم طبیعی زندگی (همجنسگرایی)
برجسته‌سازی مشکلات روابط بین اقوام و ادیان برای تولید خصومت و نفرت
پیدایش ناسیونالیسم تهاجمی، دیگر هراسی، تروریسم و افراطگرایی دینی
۱۵-این سند ارزشهای بنیادی معنوی، اخلاقی و فرهنگی، تاریخی روسیه را که طی قرن‌های گذشته شکل گرفته است شامل موارد ذیل می‌داند:
زندگی، شأن، حقوق و آزادی‌های انسان
وطن‌پرستی، حس تعلق به کشور، خدمت به وطن و حس مسئولیت در قبال سرنوشت آن
ایده‌های اخلاقی والا
خانواده مستحکم
کار سازنده
اولویت داشتن معنویت بر مادی‌گرایی
نوع دوستی و شفقت
عدالت
جمع‌گرایی
کمک متقابل و احترام متقابل
حافظه تاریخی و پیوستگی نسل‌ها و وحدت اقوام روسیه
۱۶-در بند ۸۶ تصریح می‌شود که ایجاد اصلاحات و تغییرات در حوزه آموزش، علم، فرهنگ، دین، زبان و رسانه بدون درنظر گرفتن تجربه و سنن تاریخی نسل‌های پیشین موجب تشدید تفرقه، قطبی شدن جامعه ملی، تخریب بنیان حاکمیت فرهنگی و نابودی مبانی ثبات سیاسی و حاکمیت می‌شود.
۱۷-بند ۸۷ مستقیما امریکا و متحدان آن را به عنوان مهاجمان فعال به ارزشهای سنتی، معنوی، اخلاقی و فرهنگی، تاریخی روسیه ذکر می‌کند و شرکت‌های فراملیتی، موسسات خارجی غیرتجاری غیردولتی، دینی، افراطگرا و تروریستی (سمن) را بازوهای اجرایی این کشورها می‌داند و به القائات روانی و رسانه‌ای آنها روی ذهن افراد و گروه‌ها اشاره دارد.
۱۸-بند ۸۸ غربی‌سازی فرهنگ و خرابکاری رسانه‌ای و روانی را عامل از دست رفتن حاکمیت فرهنگی روسیه می‌داند و می‌گوید تلاش‌ها برای جعل تاریخ روسیه و جهان، تحریف واقعیت تاریخی و از بین رفتن حافظه تاریخی و دمیدن بر مناقشات اقوام و ادیان و تضعیف ملت کشورساز بیشتر شده است.
۱۹-بند ۹۳ راهکارهای حفاظت از ارزشهای سنتی معنوی و اخلاقی، فرهنگ و حافظه تاریخ روسیه را در گرو حل مسائل ۱۴گانه می‌داند. این مسائل در محورهای ذیل خلاصه می‌شوند:
-تقویت وفاق بین اقوام و ادیان و حفظ اصالت ملت چندقومی و در عین‌حال تقویت وطن‌پرستی
-حفاظت از جایگاه تاریخی روسیه و مقابله با تحریف تاریخ
-تقویت نهاد خانواده و حفظ ارزشهای سنتی خانوادگی و توسعه سیستم آموزش و تربیت برای تکامل معنوی و اخلاقی
-اجرای سیاست رسانه‌ای برای تقویت ارزشهای سنتی در جهت مقابله با تهدیدات و ایده‌های مخرب خارجی
- حمایت از ادیان سنتی و ترویج گفتگوی ادیان و مقابله با افراطگرایی
- سفارش دولتی برای تولید محتوای هنری، علمی و رسانه‌ای در قالب‌های مختلف جهت حفظ ارزشهای سنتی و اخلاقی و فرهنگی
-حفاظت از زبان روسی و مقابله با تخریب زبان در رسانه‌های جمعی
-افزایش نقش روسیه در فضای فرهنگی و علمی جهان
۲۰-بخش ثبات راهبردی و همکاری متقابل سودمند بین‌المللی نیز در چند مورد اشاراتی به مسائل فرهنگی دارد ازجمله تقویت زبان روسی به عنوان زبان گفتگوی بین‌المللی و تقویت جایگاه رسانه‌های روسی در فضای رسانه‌ای جهان.
نظر شما