"فضای مجازی" را می توان به عنوان محیط پیچیده ناشی از تعامل مردم ، نرم افزار و خدمات در اینترنت با استفاده از ابزار فیزیکی تعریف کرد.

تا ژانویه ۲۰۱۹ ، بیش از ۴.۳ میلیارد کاربر اینترنت در جهان وجود داشته که ۵۷٪

از کل جمعیت در سطح جهان است، و این در حالیست که هر روز کاربران جدید با نرخ متوسط ​​بیش از ۱ میلیون وارد فضای مجازی می شوند. تا ژانویه ۲۰۱۹ ، متوسط ​​کاربران اینترنت بیش از ۶.۵ ساعت آنلاین هر روز ، صرف فضای مجازی می کردند و به این معنی است که جامعه دیجیتال جهان در مجموع بیش از ۱.۲ میلیارد سال با استفاده از اینترنت در در سال ۲۰۱۹ کنار هم صرف کرده اند.

ودر این زمان شبکه های اجتماعی همچنان به فعالیت خود ادامه داده و بیشترین سهم را در این زمینه داشتند.

در میان  خدمات مختلف در اینترنت ،۸۰٪ از کاربران فعال در اینترنت فعالین شبکه های اجتماعی بودند. از ژانویه ۲۰۱۸ تا ژانویه ۲۰۱۹ در حالیکه کاربران اینترنتی کل جهان ۱.۱% افزایش یافته کاربران فعال شبکه های اجتماعی بیش از ۹% افزایش یافته اند.

تا ژانویه ۲۰۱۹  ، بیش از ۷.۱ میلیون کاربر اینترنت در سریلانکا فعال بوده است و این یعنی

۳۴%  از کل جمعیت این کشور ، و سهم کاربران شبکه های اجتماعی در میان خدمات مختلف اینترنتی ۸۷% بوده است.

مشخص شده است که ۵۰٪ از جوانان سریلانکا (۱۶ - ۳۰ سال) ۱ تا ۵ ساعت در روز وقت خود را صرف شبکه های اجتماعی می کنند و ۱۰% بیشتر از ۶ ساعت و ۴۰% کمتر از یک ساعت در روز وقت خود را صرف شبکه های اجتماعی می کنند .

سهم بچه ها (کودکان و نوجوانان) از اینترنت و فضای مجازی در سریلانکا

۸/۵۲ درصد از کودکان سریلانکا (۱۱ تا ۱۸ سال) به دستگاه دیجیتال و اینترنت دسترسی دارند (کاربران آنلاین). اگرچه ۳۹.۸٪ به دستگاه های دیجیتال دسترسی دارند اما

به اینترنت دسترسی ندارند (کاربران غیر آنلاین). ۷.۴٪ به هیچکدام ، نه به اینترنت و نه به دستگاههای دیجیتال دسترسی ندارند.

در زیر طبقه بندی میزان فعالیت،نوع کاربرد و جنسیت کودکان و نوجوانان در استفاده از اینترنت و شبکه های اجتماعی مشخص شده است.

دو سوم (۶۸٪) کاربران به IT  غیر آنلاین علاقه مند به استفاده از اینترنت هستند اما قادر به استفاده از اینترنت نیستند.

عمدتا به دلیل در دسترس نبودن رایانه یا دسترسی به اینترنت(%۴۳.۳٪)

در دسترس نبودن تلفن همراه / تبلت یا دسترسی به اینترنت (۳۶.۴٪) و اعتراض والدین

به استفاده از اینترنت( ۴۱.۸%).

کودکان و نوجوانان صرفنظر از قومیت و جنسیت آنها برای اولین بار در حدود ۱۳ سالگی به اینترنت تمایل داشتند.

حدود ۷۷٪ از کاربران اولیه ۵ تا ۷ سال پسران بودند و ۷۵% کاربران حدود ۱۸ سال دختران بودند.

%۷۴.۸  از کودکان از تلفن های همراه و ۵/۶۶% درصد از آنها برای دسترسی به اینترنت از کامپیوتر استفاده می کنند.

اکثر پسران (۳/۶۰٪) برای آموزش خودشان از اینترنت استفاده می کنند و از این طریق آموزش دیده اند ،در حالی که دختران (۴۷.۳٪) توسط خواهر و برادر در مورد چگونگی استفاده از اینترنت آموزش داده شده اند .

دلایل اصلی دسترسی و کاربرد اینترنت در کودکان و نوجوانان

• جستجوی اطلاعات آموزشی ،۸۶.۲٪ (پسران ۸۴.۱٪ و دختران ۹۲.۱٪)

• بارگیری اطلاعات / نرم افزار / فیلم و غیره - ۷۱.۸٪ (پسران ۷۴.۳٪ و دختران

۶۵.۱٪).

 • تماشای فیلم  You Tube /- ۶۰.۸٪ (پسران ۶۲.۴٪ و دختران ۵۶.۵٪)

• استفاده از شبکه های اجتماعی ، ۶۰.۳٪ (پسران ۶۵.۸٪ و دختران ۴۵.۱٪)

تجزیه و تحلیل ۲۰ سایت برتر رتبه بندی شده، نشان می دهد که فیس بوک بالاترین مورد بازدید را دارد.

میزان استفاده از شبکه های اجتماعی بصورت آنلاین  در میان کاربران کودک و نوجوان ۸۴%  

 (دختران ۷۱٪ و پسران ۸۹٪) ثبت شده است. و در میان کودکان و نوجوانان کاربر آنلاین ، فیس بوک بالاترین پلتفرم مورد بازدید است.

۶۱.۷% (پسران ۷۲.۰٪  و دختران ۳۳.۱% ). ۳۳. اسکایپ ۴۷.۵% ،وایبر ۴۵% ، واتس آپ ۳۷.۲% ، تویتر ۲۰.۳% و اینستاگرام ۱۲.۷% بیشترین پلتفرم های مورد استفاده می باشند.

امنیت در فضای مجازی؟

در کنار مزایای بیشمار در فضای مجازی ، تهدیدهای سایبری بی شماری نیز وجود دارد و ثبت شده است. در سال ۲۰۱۶ ، از ۱۹۳ کشور عضو بین المللی اتحادیه ارتباطات از راه دور ، سریلانکا از لحاظ شاخص امنیت در رتبه ۷۲ جهانی سایبر قرار داشته است.

 در سال ۲۰۱۵ ، ۵۹.۰۶ میلیون حادثه امنیت سایبری در جهان  ثبت شده است. و در

سال ۲۰۱۷ ، ۳۹۰۷ مورد از این دست در سریلانکا ثبت شده است. همراه با ، حوادث مربوط به رسانه های اجتماعی این آمار  از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ بیش از ۴۵۰۰ درصد افزایش یافته است.

۳۵% کاربران آنلاین در سریلانکا از یک رمز عبور برای همه اکانت های خود استفاده می کنند.

۳۱% از این کاربران آنلاین رمز عبور خود را در مرورگرها ذخیره می کنند.

۳۴% از کاربران جوان آنلاین در سریلانکا به درخواست دوستی از سوی یک فرد ناشناس پاسخ مثبت می دهند و در این میان ۳۳% تجارب منفی پیدا می کنند وقتی با این افراد ناشناس روبرو می شوند.

حدود ۲۸% کاربران کودک و نوجوانان با افرادی که برای اولین بار ارتباط آنلاینی داشته اند، بطور حضوری هم ارتباط داشته اند و ۲۵.۲% از این کاربران در آینده این ملاقات را داشته اند. ۱۸.۲% اطلاعات خاصی از ارتباطات  اولیه(دختران و پسران) نداشته اند و ۳۶.۳% اطلاعات در حد یک دوست بوده است.

بیشتر سیستم عامل های رسانه های اجتماعی به کاربران این امکان را می دهند که حریم خصوصی خود را مدیریت کنند. در حالیکه ،بیشتر کاربران پلتفرم های مختلف از بخش اطلاعات خصوصی آگاهی پائینی دارند.تقریبا یک نفر از هر ۴ نفر پسر و یک نفر از هر ۳ نفر دختر نمی دانند اطلاعات خصوصی اکانت خود را تنظیم کنند. و حدود ۱۸% از آنها نمی دانند چگونه تنظیمات اکانت خود را تغییر دهند. ۳۴.۷% برای دریافت این کمک و اطلاعات از برادر و خواهر خود کمک می گیرند و حدود ۴۱% از دوستان این اطلاعات و آموزش را دریافت می کنند.

در خصوص قربانی شدن و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن از طریق فضای مجازی اطلاعات بسیار کمی داشتند و ۸۳.۷% اطلاع نداشتند درصورت رخ دادن چنین مشکلاتی به کجا و چه کسی باید مراجعه کنند. و وقتی در خصوص مقامات مسئول برای پیگیری این جرائم توضیحات داده شده، مشخص شد که فقط ۲.۶% قادر به دریافت این خدمات بودند.

ملاحظات:

یافته های زیر حاصل تحقیقات تا ۲۰۱۹ در کشور سریلانکاست و تاکید عمده آن روی کودکان،نوجوانان و جوانان است. ولی با کمی اغماض بدلیل تمرکز بیشتر کاربران در این طیف از گروه های سنی این نتایج برای سایر گروه های  سنی جامعه قابل تعمیم است.

از آنجا که تحقیقات میدانی و علمی زمانبر می باشد ،احتمالا برای نتایج تحقیقات سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ باید تا آخر ۲۰۲۱ منتظر بود.  لذا قطعا در زمان حال انتظارتغییراتی  در داده ها و یافته های زیر است ،اما براساس میزان رشد سالهای قبل این روند برای دو سال اخیر هم قابل پیش بینی و برآورد تقریبی است. صرفنظر از این دقت ،آنچه از این یافته ها می توان نتیجه گرفت اولا رشد سریع کاربران فضای مجازی و دوم اثر بخشی اطلاعات دریافتی از این مسیر است که اهمیت و توجه به برنامه ریزی  برای این موضوع را چند برابر می کند.

اگرچه در یافته های فوق پلتفرم اینستاگرام رتبه خوبی ندارد، اما گرایش به این پلتفرم و تا حدودی کلاپ هوس رو به افزایش است و درعوض وایبر مورد استفاده قرار نمی گیرد.

نکته قابل توجه گسترش استقبال از فضای سایبری در میان نخبگان بویژه دانشگاهیان و سیاستمداران است که در سریلانکا بسرعت رو به افزایش است.

References:

۱. ISO/IEC ۲۷۰۳۲:۲۰۱۲ — Information technology — Security techniques — Guidelines for

cyber security, IsecT Ltd

۲. DIGITAL ۲۰۱۹ – Essentials insights into how people around the world use the internet,

mobile devices, social media and E – Commerce

۳. DIGITAL ۲۰۱۹ – Global Digital Yearbook

4. Youth Survey on Social Media Security and Privacy – Sri Lanka CERT | CC

5. Information and Cyber Security Strategy of Sri Lanka 2019 – 2023 – Sri Lanka CERT | CC

۶. Keeping Children in Sri Lanka Safe and Empowered Online – UNICEF