تاریخ فلسفه قزاقی را می توان به سه دوره تقسیم کرد:

۱. دوره باستان تا قرن ۹. ویژگی های این دوره آگاهی ضعیف، تناقض تفکرات درونی است به گونه ای که نمی توان یک  نظم منطقی و هماهنگی را در نظرات و دیدگاهها شاهد بود .

۲. دوره ای که  از قرن ۹ آغاز و تا قرن ۱۹ ادامه می یابد. در این دوره سطح آگاهی در بسیاری از جهات توسعه یافته دایره آموزه های فلسفی گسترش یافته و  تفکر به شکل عمیقتر صورت دیده می شود و اطمینان از نتایج به دست آمده افزایش یافت.

۳. دروه مدرن که از قرن ۲۰ آغارو ادامه دارد  در این دوره تمایل برای به دست آوردن اطلاعات تاریخی و فلسفی جهان، تلاش برای یافتن منابع تاریخی و راه ها و ابزار جستجو افزایش یافت و محققان به بررسی فلسفه درونی، فلسفه ملی و تفکر اجتماعی و فلسفی پرداختند.

پس از استقلال قزاقستان، فلسفه انسانی که فراموش شده بود، بار دیگر بازتاب پیدا کرد و صفحات فرهنگی و ثروت های فلسفی جهانی به روی  فلسفه قزاقی گشوده شد. مدرسه فلسفه قزاقی انگیزه های تازه ای در راه رشد و توسعه ایجاد کرد و برای نخستین بار فلسفه قزاقی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. در گذشته مفهوم فلسفه قزاقی ممنوع و غیرقانونی بود. زیرا این واژه در شوروی سابق با مفهوم ملی گرایی همراه بوده است.آیا فرهنگ مستقل و اصیلی وجود دارد که فلسفه مختص به خود را نداشته باشد و آیا عادلانه است نوع تفکر غربی به عنوان تنها مدل تفکر فلسفی به رسمیت شناخته شود و الگوهای فلسفی دیگر حق رشد و زندگی نداشته باشند؟

قبل از اینکه "فلسفه قزاقی"به رسمیت شناخته شود، فعالیت های زیادی در این زمینه انجام شد. به عنوان مثال در موسسه فلسفه و علوم سیاسی کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان یک بخش فلسفه قزاقی افتتاح شد، و این در حال حاضر یکی از بخش های پیشرو و پایه است. از آن به بعد کارهای علمی مختلف در باره اصالت، جهان بینی قزاقی، فلسفه عشایر کوچنشین در خصوص زندگی که بیان کننده روح آزادیخواه تمدن استپ است منتشر شد.

آقای نیسانبایو استاد آکادمی علوم قزاقستان می گوید: " در باره شکل های توسعه فلسفی در شرایط عشایری مستلزم توجه دقیق است. فلسفه همچون یک دانش نظری مستقل و سنت اندیشه است. فلسفه قزاقی نوعی فرهنگ استپ است که جهان منحصر به فرد خود را با ادراک و شعف خاص انسان و جهان خلق کرده است."‌

آسان قایقی اولین فیلسوف قزاق، بنیانگذار آموزه های فلسفی «ژیر اویک- سرزمین بهشت» بر پایه معنویت تشکیل خان نشین مستقل قزاقی بود. در این کشور گرسنگی و بیماری وجود ندارد. دشمن هرگز به این سرزمین حمله نکرده است و مردم «ژیر اویک» با دشمنی و نفرت بیگانه هستند، در انجا همه در برابر قانون یکسان هستند و هیچ کس نیاز مادی ندارد. بلایای طبیعی در این سرزمین رخ نمیدهد. رودخانه ها و دریاچه ها پر از آب گوارا و گیاهان سرسبز هستند. همه چیز با صلح و آرامش درآمیخته است به گونه ای که پرندگان لانه خود را بر پشت گوسفندان و پشم آنها درست می کنند.

آسان قایقی نه تنها اولین فیلسوف قزاق است، بلکه اولین جغرافی دان و نقشه بردار که بنیانگذار طرح توصیه های سازماندهی استفاده مناسب از زمین است. او همیشه مسایل مربوط به تعیین خط مبدا و مشخص کردن مرزهای کشور، قواعد و اصول مدیریت دولتی، ویژگیهای تشکیل ملت واحد را مورد بررسی قرار می داد و راه حل آن را جستجو می کرد.

در زمانهای قدیم به کسانی که از عقل و خردمندی بسیار بالایی نیز برخوردار بودند لقب «قایقی» به نام کوچک شان اضافه می شد. به خاطر این است که ایشان را آسان قایقی می نامیدند. اندیشه های او در باره آینده با نوعی تامل عمیق  منعکس می شود. او نگران است که نسل آینده آیا خواهند توانست استقلال و وحدت کشور را که میراث نیاکانشان است حفظ کنند.

آسان قایقی نه تنها بنیانگذار فلسفی قزاقی است، همچنین اولین تاسیس کننده شکل تاریخی ایده های ملی است. در ادراک جغرافیایی مدرن ژیراویک-جمهوری قزاقستان کنونی است. جهان بینی آسان قایقی برمبنای بازتاب و تعاریف اگزیستانسیالیستی استوار است، در این راستا او افکار خود را در ژانر قایقی(غم و اندوه) بیان می کند.

یکی از بنیانگذاران تفکر فلسفه قزاقی شاعر و نویسنده، فرمانده و حاکم محمد حیدر دولاتی است(۱۴۹۹-۱۵۵۱). ایشان در اثر «تاریخ رشیدی» به وضوح وحدت معنوی اقوام ترک زبان و ارتباط آنها با تمدن جهانی را منعکس می کند. این اثر نه تنها شامل تاریخ مغولستان و قزاقستان است، بلکه شامل مسایل تاریخ فلسفی از جمله زمان، سرنوشت، دین، معنی زندگی، اصول مدیریت حکومت است.

یکی از نمایندگان فلسفه قزاقی آبای قونانبایوف است. در تاریخ فلسفه قزاقی آبای قونانبایوف جایگاه مهمی دارد و به عنوان فیلسوف برجسته قزاق شناخته شده است. نسل جدید آثار آبای را به شیوه ای جدید می خواند و تفسیر می کند، در هر زمان جنبه و سایه های جدید آن را اشکار می کنند. نسل جدید فیلسوفان در اثار وی تفاوت های ظریفی را پیدا می کنند. در این راستا آبای را آینه تمدن قزاقی می نامند. چون در فلسفه آبای معنویت مردم قزاق منعکس شده است. او نگران برای امروزه و آینده مردم قزاق بود. در این رستا جامعه قزاقی را مورد انتقاد قرار می داد، مردم را برای کسب دانش، پیشرفت، به سوی مهربانی و دلسوزی تشویق می کرد.

دوره فلسفه قزاقی جدید از آبای قونانبایوف آغاز می گردد. بعد از آبای شاگردان وی شاه کریم خدابردی اولی و مشهور یوسف کوپی اولی آموزه های او را ادامه دادند.

در آثار خود شاه کریم خدابردی اولی (۱۸۵۸-۱۹۳۱) ایده های فلسفی اسلامی را ادامه  و گسترش می دهد. در اثر وی تحت عنوان « سه حقیقت» مسایل فلسفه مادی، طبیعت بشر و مشکلات اساسی در این زمینه  بیان شده است. محتوای عمیق تمام بازتاب های فلسفی وی مبین ذات آزاد انسان است.

شاه کریم می گوید که برای انسان غیر از عقل وجدان لازم است. وجدانموجب می شود  انسان در مسیر صحیح زندگی قرار بگیرد.

یکی از متفکران قرن بیستم شاعر، تاریخ دان، پژوهشگر هنر عامیانه قزاق، متخصص ادبیات شرقی و تئوری اسلامی مشهور یوسف کوپی اولی است. (۱۸۵۸-۱۹۲۱) ایشان مسلط به زبان های فارسی و عربی بود و با تاریخ و فرهنگ مردم قزاق آشنایی داشت. می توانست ماهیت رویدادها و پدیده هایی را با دیدگاه های خود مشخص کند.از بزرگترین آثار ایشان در زمینه فلسفه اثری است تحت عنوان «زمین و آسمان». که در اصل   یک گفتگوی فلسفی و اخلاقی با ماهیت دینی است دراین اثر موضوعات مهمی مانند ایمان و عقل، زندگی و مرگ، دین و اخلاق، آموزه های دینی، میراث فرهنگی ادیان جهانی بحث شده است.

در زمان شوروی سخن گفتن در باره فلسفه قزاقی ممنوع بود. اکثر مردم هنوز فکر می کنند که فلسفه قزاقی وجود ندارد. در حال حاضر فلسفه قزاقی توسط پژوهشگران مورد بررسی  قرار گرفته است و کارهای زیادی در این زمینه در حال انجام است.

منبع:                                                                                                                                                                                                                                    mobile.studbooks.net