نگاهی به جایگاه و تشکیلات سازمان امور دیانت ترکیه و طرح همکاری نهاد های ایرانی با آن

چکیده مدیریتی : یکی از نهاد هایی که از زمان دوره حکومت عثمانی تا کنون با قوت تمام به مدیریت و هدایت امور دینی مردم می پردازد، سازمان امور دیانت است.این سازمان درگذشته با نام مشیخت در تمام بلاد تحت سیطره عثمانی خدمت می کرد.اما اکنون علاوه بر مدیریت کلیه امور دینی در ترکیه در حوزه بین الملل نیز با برنامه ها و اقداماتی؛ چون تاسیس مساجد عظیم ، ایجاد دانشکده های الهیات ، برگزاری همایش های دینی ، اعزام رایزنان دینی، پذیرش دین آموزان از سراسر بلاد اسلامی ، برگزاری مسابقات قرآنی  و... ایفای نقش می کند. ذیلا به معرفی تشکیلات، برنامه ها و فعالیت های این سازمان  معظم پرداخته خواهد شد.

ملاحظات:

1.در رویکرد دینی سازمان دیانت توجه به اموری مانند خلق نیکو ، پاکیزگی محیط های دینی ، مدارا ، اعتدال، تمدن اسلامی و پرهیز از افراط گرایی کاملا مشهود است.به طوری که در فعالیت های آن تبلیغ علیه تشیع دیده نمی شود، بلکه علاقه به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت فاطمه زهرا(س)، حضرت زینب کبری  و امامان حسن و حسین (علیهم السلام) موج می زند.این رویکرد سبب شده که نه تنها دولتمردان بلکه مردم ترکیه نیز چنین علایقی داشته باشند . 

2. همکاری و تعامل با سازمان مذکور، به دوستی ، مودت و همگرایی هرچه بیشتر مردمان و نهاد های دوخطه و امت اسلامی کمک خواهد کرد. این درحالی است اینگونه تعاملات و رویکردهای سازنده می تواند به  تمهید و هموار شدن سریعتر راه تمدن نوین اسلامی که کشورهای بزرگ اسلامی نظیر ایران، ترکیه، اندونزی ، مصر و ... نسبت به  آن دل بسته اند ، منجر شود. بدیهی است نهاد های دینی ،آموزشی ، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به ویژه دفتر بین الملل مقام معظم رهبری ، صدا و سیما ،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، حوزه هنری ، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ، مجمعین ،سازمان تبلیغات اسلامی ، دائره المعارف اسلامی، دانشکده حدیث ،  حوزه علمیه قم ، بعثه حج ، سازمان حج وزیارت ، نهاد های قرآنی ، وزارت علوم ، وزارت میراث فرهنگی و... می توانند در زمینه های مختلف ؛ از جمله موارد زیر با سازمان دیانت ترکیه و نهاد های وابسته به آن همکاری ومشارکت کنند:

تحقیق بر روی آثار حدیثی ، دائره المعارفی و سایر آثار و نوشته های دینی و تدوین، ترجمه و انتشار آنها با رویکرد تقریبی ،  امور حج وزیارت ،  تولید فیلم های سینمایی دینی ، توسعه هنر اسلامی ، مشاوره  های عالی فقهی ، برگزاری همایش ها و نشست های دینی نوبه ای به ویژه درزمینه های تقریب مذاهب اسلامی ، برپا کردن نمایشگاه آثار دینی در ماه مبارک رمضان در ایران و ترکیه ، برگزاری مسابقات قرآنی ، مشارکت در زمینه تقریب مذاهب اسلامی ، جذب دانشجویان معرفی شده از سازمان دیانت در دانشگاه های مذاهب اسلامی ، دانشگاه تهران و مانند آنها ، همکاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با تلویزیون دیانت

3. خوشبختانه تفاهمنامه های همکاری مختلفی میان سازمان دیانت و نهاد های ایرانی ، ازجمله سازمان فرهنگ وارتباطات ، سازمان حج وزیارت ، صداوسیما ، مجمع تقریب مذاهب اسلامی وجود دارد.اما آنچه مهم است ثمرات و نتایج این تفاهم نامه ها و لزوم کاربردی شدن وسرعت بخشیدن بر آنهاست. از این رو ، با توجه به ظرفیت بالای سازمان دیانت ترکیه انتظار می رود علاوه بر عمق بخشی کیفی و کمی به تفاهمنامه های موجود ، زمینه امضای تفاهمنامه های دیگر با سازمان مذکور فراهم شود. بدیهی است سازمان فرهنگ در تحقق امر فوق نقش کلیدی خواهد داشت.

تاریخچه سازمان دیانت

سازمان امور دینی ترکیه یکی از نهاد های بسیار مهم ترکیه است .این سازمان نه تنها در داخل کشور بلکه درمحیط بین المللی نیز جایگاه والایی دارد. رئیس آن از سوی رئیس جمهور برگزیده می شود. مدت خدمت وی  5 سال است.

وجود سازمان دیانت و مسئولیت بالای آن حتی در دوران حاکمیت دولت های سکولار ترکیه نشان می دهد درهیچ  برهه زمانی ، فعالیت های دینی درآن خطه جغرافیایی دچار توقف نشده است.مردم مسلمان این کشور درهمه شرایط ، دینداری و پایبندی دینی خود را اشکار و پنهان حفظ کرده اند. به همین دلیل، خواه در زمان حاکمیت عثمانی و خواه دردوره جمهوریت به وجود نهادی که سامان دهنده امور دینی مردم باشد، نیاز بوده است.

در دوران خلافت عثمانی مدیریت کلیه امور دینی به سازمانی به نام "مشیخت" محول شده بود. درراس آن  فردی آگاه و صاحب نفوذ به نام شیخ الاسلام که یک مقام دولتی بود ، قرار داشت. شیخ الاسلام تا دو قرن اخیر دوران امپراتوری عثمانی، انجام کارهای مربوط به  دادگاه ، تعلیم و تربیت و امور مربوط به بنیادها و خدمات مذهبی را نیز عهده دار بود. اما پس از دوره تنظیمات ؛ یعنی با تأسیس وزارت عدلیه و معارف ، دو مسئولیت مهم قضاوت و وتعلیم و تربیت از سازمان مشیخت سلب شد و در عمل ، صلاحیت شخص شیخ الاسلام فقط به امور دینی محدود می شد. جایگاه شیخ‌الاسلام که معمولا به طور دائمی به این مقام منصوب می شد ، در میان نهاد های کشوری به تدریج تغییر کرد.  به طوری که گاهی  به عنوان عضو دایمی دیوان (هیئت وزیران) انجام وظیفه می کرد. وی در آخرین دوره حاکمیت امپراتوری عثمانی به عنوان یکی از اعضای کابینه با عناوینی؛ چون شیخ الاسلام، شرعیه و وزیر اوقاف ایفای نقش می کرد.

درابتدای دوره جمهوریت ( 1920) ، حاکمیت  از توجه به امور دینی غفلت نکرد و مسئولیت سازمان مشیخت را به  وزارتخانه ای به نام "وزارت مشیخت، شریعت و اوقاف" واگذار کرد. اما بعد از چهار سال ؛ یعنی در 3 مارس 1924 وزارت مذکور منحل جای آن را سازمانی به نام "ریاست امور دینی" گرفت. اولین رئیس سازمان مذکور فردی به نام "محمد رفعت افندی بره چی زاده" بود و ریاست کنونی آن با پروفسور علی ارباش است.

وظیفه سازمان ریاست امور دینی که توسط مصطفی کمال آتاتورک تأسیس شد ، مطابق قانون شماره 429   عبارت بود از : « انجام امور مربوط به ایمان و عبادات اسلامی و مدیریت نهادهای دینی ، مساجد و تعیین مسئولان آنها توسط ریاست جمهوری و نیز اداره تکایا و زاویه های متصوفه متصدی آنها بودند .اما با تعطیلی تکایا و زوایای متصوفه در سال 1925، امور مربوط به آنها از حوزه ریاست جمهوری خارج شد.

در قانون شماره 429 به تشکیلات سازمان ریاست اموردینی و کادر آن توجه نشده نبود. اما در بودجه سال  1925-1926 بدون ذکر پست های سازمانی و تعداد نفرات آن در تشکیلات مرکز به عناوینی ؛ چون هیئت مشاوره ، مامور مرکز و کارکنان مختلف اشاره شده بود.این درحالی است در تشکیلات استانی به مسائل مربوط به مفتیات  ، کارکنان علمی، واعظان ، درسخانه ها و حقوق آنان پرداخته شده بود. در قانون بودجه سال 1927، تعداد کارکنان سازمان های مرکزی و استانی ریاست امور دینی مجموعاً 7172  نفر ذکر شده بود که 71 نفر آنها در مرکز خدمت می کردند.

در سال 1927 بخش های دیگری نیز به تشکیلات مذکور اضافه گردید از جمله: ریاست هیأت بررسی مصاحف (متون قرآنی)، مدیریت مؤسسات دینی و واحدهای مدیریت مأموران و سجل و مدیریت اوراق و تحریرات.

مطابق قانون بودجه سال 1931 مسئولیت مساجد و مسئولان آنها به اداره کل اوقاف واگذار شد و بدین ترتیب، کارکنان ادارات موسسات دینی و پشتیبانی به همراه کارکنان 4081 امور خیریه ، 26 خطیب جمعه و واعظ به اداره کل اوقاف منتقل شدند. با این قانون ریاست اموردینی ناکارآمد و زیرساخت های آن کاملاً ضعیف و ناکافی شد.این وضعیت تا سال 1950 ادامه یافت.

قانون تشکیلات و وظایف ریاست اموردینی به شماره 2800 که در روزنامه رسمی مورخ 22/06/1935 به چاپ رسید، اولین قانون تشکیلاتی سازمان دیانت بود . در این قانون ساختار تشکیلات ، وضعیت کارکنان، مقررات مفتیات هر استان و منطقه و نحوه انتخاب آنها  مشخص شد.

با تصویب قانون شماره 5634 در تاریخ 29/04/1950 نام اداره امور دینی به « ریاست امور دینی » تغییر یافت و اداره مساجد و امور خیریه که به اداره  کل اوقاف واگذار شده بود ، مجددا به تشکیلات ریاست امور دینی وابسته شد.

از سال 1927 تا 1950 تشکیلات سازمان ثابت بود، اما در سال1950 با تصویب قانونی،سازمان مذکور با توجه به شرایط روز تجدید ساختار شد. بعضی از واحدهای تشکیلات مرکزی تغییر یافت، معاونت ریاست سازمان ایجاد گردید، دو مدیریت به نام های مدیریت خادمان (امور) خیریه و مدیریت انتشارات به تشکیلات مذکور اضافه گردید. مضاف بر این، برای اولین بار نهاد واعظین سیار به وجود آمد و بدین ترتیب کلیه واعظان به عنوان کادر حقوق بگیر شناخته شدند. در سال 1951 نیز واحد حسابداری سرمایه گردان انتشارات دینی وابسته به مدیریت انتشارات سازمان ایجاد گردید.

اصل 154 قانون اساسی ، در سال 1961 ریاست امور دینی را به عنوان یک نهاد دولتی رسمیت بخشید و مقرر کرد که وظایف آن  درقالب یک اداره کل از طریق  قانون خاص معین می شود. . قانون اساسی سال 1961 ضوابطی را که ریاست اموردینی در انجام وظایف خود باید رعایت کند، با این مضمون که «ریاست امور دینی که در حیطه اداره کل است، با رعایت اصل لائیسم و دوری از هرگونه دیدگاه و گرایش های سیاسی با هدف قراردادن همبستگی و یکپارچگی ملی ، وظایفی را که در قانون ویژه خود تعیین شده است انجام می دهد.»

تشکیلات و ساختار سازمان ریاست امور دینی که در سال 50 مطابق با قانون شماره 5634 تأسیس شد تا سال 65 ادامه داشت. قانون شماره 633 اصلاح مهمی را در تشکیلات و وظایف ریاست امور دیانت  ایجاد کرد و آن اضافه شدن امور اخلاقی به وظایف سازمان بود. در قانون مذکور آمده است : « انجام امور مربوط به مبانی اعتقادی، عبادی و اخلاقی دین مبین اسلام برای روشنگری جامعه و مدیریت اماکن دینی» .  با اجرای این قانون، مقررات مربوط به ریاست امور دینی در یک مجموعه واحد متمرکز شد. در سالهای بعد واحدهای دیگری مانند ریاست مرکز آموزش و اداره امور حج با تصمیم هیات وزیران به تشکیلات سازمان اضافه شدند.

قانون اساسی 1982 نیز امور دینی را به عهده سازمان مذکور گذاشت. مطابق اصل 136 قانون مذکور، سازمان امور دینی نهادی است عمومی که در چارچوب لاییسم و به دور از اندیشه ها و نظرات سیاسی طبق قانونی خاص انجام وظیفه می نماید.

با توجه به تاکید قانون اساسی مذکور ، سازمان امور دیانت وظایف دینی خود را در داخل و خارج از کشور با رعایت اصول لائیسم و همسو با دولت و به دور از هرگونه مسایل سیاسی انجام می دهد. لازم به یاد آوری است عمده مطالب این نوشته با درنظرگرفتن  قانون مذکور تنظیم شده است.

با مصوبه مورخ 24/02/1978  به شماره 7/ 14656 هیأت وزیران  واحدهایی به ریاست اداری تبدیل و تعداد مراکز آموزشی به 5 مرکز افزایش یافت و برای اولین بار 10 مرکز  رایزنی خدمات دینی ایجاد شد که با ایجاد آن  امکان سازماندهی ریاست اموردینی در خارج از کشور نیز فراهم شد.

پست های اختصاصی به ریاست امور دینی نیز در جداول ضمیمه مصوبه قانون شماره 190 منتشر شده در شماره مکرر روزنامه رسمی مورخ 14/12/1983 منتشر شد و ریاست امور دینی مطابق با قانون شماره  3046 در زمینه تأسیس و وظایف وزارتخانه ها ساماندهی شد. در این چارچوب، سازمان مرکزی شامل 1 رئیس، 5 معاون، پنج واحد مشاوره و بازرسی ، 5 واحد خدماتی اصلی و 4 واحد خدمات کمکی است. تشکیلات خارج از مرکز در قالب 67 مفتیات استانی، 582  مفتیات شهرستانی و 7 مرکز آموزش دینی و نیز مراکز برون مرزی با 16 رایزنی خدمات دینی و 17 وابستگی خدمات دینی تشکیل شد.

ساختار تشکیلاتی موجود سازمان  دیانت طبق قانون  شماره 633  متضمن اصلاحات زیادی شد که در قانون  شماره 6002 مورخ 01/07/1910 مشخص شده است. ریاست به صورت سلسله مراتبی از سطح اداره کل به معاونت ارتقاء یافت و 14 واحد خدماتی ایجاد شد که 9 مورد آن در سطح اداره کل و 2 نهاد دائمی بود. با مصوبه قانون شماره 696 مورخ 20/11/1396 تعداد معاونان رئیس سازمان به 5 نفر افزایش یافت .

بر اساس اصلاحیه صورت گرفته در قانون اساسی ، با حذف نخست وزیری و  آغاز نظام ریاست جمهوری در سال 2018، با فرمان شماره ۷۰۳ که در روزنامه رسمی (انتشار سوم) مورخ 9/7/1918منتشر شد، ریاست اموردینی تابع ریاست جمهوری شد . مصوبه مذکور تغییرات مهمی در قانون تشکیلاتی شماره 633 در خصوص وظایف و اختیارات ریاست جمهوری ایجاد کرد.

بودجه سالانه سازمان امور دیانت:

بودجۀ  سال 2022  این سازمان بالغ بر 16 میلیارد و 98 میلیون و 508 هزار لیراست. این در حالی است  بودجۀ پیشنهادی آن برای سال آینده با افزایش 123 درصدی به 35 میلیارد و910 میلیون و 653 هزار لیر است . 33.8 میلیارد لیر از این مبلغ برای حقوق پرسنل آن در نظر گرفته شده است که نشان می دهد.این افزایش نشان می دهد افزایش سرسام آور نقدینگی در بودجه نهاد ها نیز تاثیر زیادی گذاشته است. با این حال، به نظر می رسد گسترش برنامه ها و فعالیت های دینی سازمان مذکور در افزایش بودجه آن نقش مستقیمی دارد.

 زندگی نامه پروفسور علی ارباش ، رئیس کنونی سازمان دیانت

 او در سال 1961 در روستای یشیل یورت در قصبه کابادوز شهر اردو به دنیا آمد. دوره ابتدایی را در مدرسه ابتدایی روستای یشیل یورت گذراند. او در سال 1980 از دبیرستان امام خطیب ساکاریا و در سال 1984 از دانشکده الهیات دانشگاه مرمره فارغ التحصیل شد.

او بین سال‌های 1982 تا 1993 به عنوان یک کادر مذهبی در مساجد مختلف وابسته به مفتیات فاتح استانبول، خدمت کرد.

وی در سال 987 با پایان نامه «تکرار در قرآن» مدرک کارشناسی ارشد خود را در گروه تفسیر در دانشکده الهیات دانشگاه مرمره به پایان رساند و در سال 1993 دکترای خود را در گروه تاریخ ادیان با تزی به نام « اعتقاد به  فرشته در ادیان الهی».

بین سالهای 1988 تا 1990 دوره تخصصی را که برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا در مرکز آموزشی استانبول حاسکی(  Haseki ) باز شده بود ، ادامه داد.

در سال 1993 به عنوان استادیار در دانشگاه ساکاریا، دانشکده الهیات، گروه تاریخ ادیان منصوب شد. در تیر و مرداد 1994 در کتابخانه‌های مرکز جورج پمپیدو و دانشگاه سوربن پاریس پژوهشی را در زمینه‌های تاریخ ادیان و علوم دینی انجام داد. از ابتدای سال تحصیلی 1996-1997 به مدت یک سال به عنوان استاد مدعو در دانشگاه علوم انسانی استراسبورگ به تحقیق در رشته خود پرداخت.

او در آغاز سال تحصیلی 1997-1998 به ترکیه بازگشت و در نوامبر 1998 دانشیار و در ژانویه 2004 استاد شد.

از سال 1993 تا 2006 ریاست گروه تاریخ ادیان و در همان زمان ریاست گروه فلسفه و علوم دینی را بر عهده داشت.

ازسال 1997 تا 2002 به مدت 5 سال به عنوان معاون رئیس دانشکده الهیات دانشگاه ساکاریا و بین سال‌های 2006 تا 2011 به مدت دو دوره به عنوان رئیس همان دانشکده خدمت کرد. او از سال 2003 تا 2011 به عنوان عضو هیئت ژوری در دانشگاه ساکاریا و از سال 2006 تا 2011 به عنوان عضو هیئت مدیره در همان دانشگاه خدمت کرد.

وی در سال 2011 به ریاست اداره کل خدمات آموزشی ریاست امور مذهبی منصوب شد. در 8 ژوئن 2017 به عنوان رئیس دانشگاه یالوا منصوب شد. وی در تاریخ 1396/09/17 به سمت ریاست امور دینی ترکیه منصوب شد.

 پروفسور ارباش دارای 12 کتاب و مقالات فراوان است. در سمپوزیوم ها و کنفرانس های متعددی در داخل و خارج از کشور شرکت کرده است. وی  به زبان های عربی و فرانسوی مسلط است. متاهل و دارای 4 فرزند است.

منبع : ریاست سازمان امور دیانت ترکیه ( Diyanet İşleri Başkanlığı T.C. Cumhurbaşkanlığı )

تشکیلات سازمان امور دیانت

سازمان دیانت متشکل ازادارات مرکزی، مفتی گری های استان ها وشهرستان ها ،مراکز تخصصی وآموزشی وابسته به سازمان است. تعداد نیروی انسانی  این سازمان در سال 2021 شامل رسمی : 99511 نفر و قراردادی : 30493 نفر بوده است. تعداد نیروهای فعال سازمان دیانت در سه شهر استانبول (9361 نفر) ، آنکارا (6453 نفر) و قونیه (5094 نفر) هستند.

الف ـ تشکیلات مرکز:

تشکیلات مرکز عبارتند از: رییس، معاونان و واحدهای زیر:

1. شورای عالی امور دینی

این شورا عالی ترین مرجع تصمیم گیری و مشورتی سازمان است که از 16 عضو و به تعداد کافی کارشناس تشکیل می شود.

مدت خدمت در شورا  5 سال است ویک فرد حداکثر دو بار می تواند به عنوان عضو شورا انتخاب شود.

 

رئیس سازمان از میان 24 نفر نامزد12 نفر راکه حداقل دارای لیسانس الهیات یا افراد دینی برجسته دراستان ها باشند و نیز4نفر را ازمیان اساتید الهیات بر می گزیند.

وظایف شورا:

1.تصمیم گیری، اعلام نظر،ارائه پاسخ درامور دینی با درنظر گرفتن منابع اساسی دین اسلام ، متدولوژی،تجربه تاریخی ونیازهای روز مردم درامور دینی

2.تالیف،ترجمه، بررسی وتحقیق درزمینه های دینی،ایجاد گروهای تحقیقاتی ، بهره مندی از تشکل های تحقیقاتی وکارشناسان داخلی وخارجی در زمینه های مذکور ، خرید خدمات در موضوعات تحقیقی و اعلام نتایج آن ها به رئیس سازمان

3.بررسی، ارزیابی ، فعالیت ، برگزاری همایش وجلسات مشورتی درزمینه نگرش ها وتحلیل های دینی متفاوت درداخل وخارج از کشور

4.پیگیری و ارزیابی اخبار و گزارش های دینی ، فعالیت های علمی، نشریات و فعالیت های تبلیغی  وعرضه آن ها به رئیس سازمان

5. تصمیم گیری درمورد انتشار یا عدم انتشار کلیه آثارمکتوب، سمعی وبصری ارائه شده از سوی ریاست با درنظرگرفتن نگاه دینی نسبت به آثار مذکور

6.بررسی ومطالعه درموردانتشارات دینی تشکل ها وشخصیت های حقیقی درقبال پرداخت هزینه های آن

7.اجرای فعالیت های مربوط به تصمیمات شورای دینی

8.فعالیت واعلام نظر درسایر مواردی که از سوی رئیس سازمان به شورا محول می شود.

2. اداره کل منابع انسانی

کلیه امور مربوط به استخدام،صدور احکام ، امور اداری ومالی با اداره کل منابع انسانی است.

افرادی می توانند به عنوان کارشناس یا کمک کارشناس به استخدام سازمان درآیند که دارای مدرک لیسانس الهیات باشند.

بر اساس جدول حقوق پرسنل سازمان ، حداکثر حقوق رئیس سازمان 3079، معاونا نش 2813 ومدیران کل 2669 لیره ترک است.

10.بر اساس اظهار رئیس سازمان دیانت تعداد کارکنان سازمان دیانت حدود 100هزار نفر است

3.اداره کل پشتیبانی :

این اداره کل تمامی وظایف مربوط به پشتیبانی سازمان را عهده دار است. برخی از وظایف مهم اداره کل مذکور به شرح زیر است.

1.انجام خدمات پشتیبانی از قبیل :ساخت، نگهداری، تعمیر، خرید، نظافت ، تخلیه  سازمان مرکزی و تشکیلات وابسته

2.برنامه ریزی، توسعه، ایجاد، مدیریت و نوسازی درزمینه خدمات فنی ، تعمیر وزیر ساخت سازمان

3. تامین نیاز سازمان درزمینه های عرصه واعیان ، دولتی سازی واجاره کردن بناها

4.تامین سایر نیاز های حمایتی سازمان وکارکنان آن

3. اداره کل خدمات دینی

این اداره کل عرضه کلیه خدمات دینی سازمان را عهده دار است که شامل موارد زیر است:

1.مدیریت،ارشاد وآماده کردن مساجد و نماز خانه ها برای عبادت

2.برگزاری پانل،کنفرا نس، سمینار،سمپوزیوم علمی درمسائل دینی

3. عرضه خدمات دینی به زندانیان، مراکز اصلاح وتربیت کودکان، مراکز بهداشتی و نظایر آنها

4.روشنگری دینی مردم از طریق رادیو، تلویزیون وسایر نهاد های رسانه ای

5. اجرای برنامه ها درروزها وشب های ویژه دینی

6.همکاری با نهاد های مرتبط درزمینه اعلام ومشخص کردن اوقات نماز، روزها وشب های دینی وانجام اقدامات مقتضی

7.ارشاد و روشنگری خانواده،زن،جوانان و دیگر بخشهای جامعه درمسائل دینی

 8.اقدام لازم درمورد اجرای مناسب عبادت قربان

 9. بازکردن سالن های مطالعه دینی در اماکنی که لازم می نماید.

10.فعالیت درخصوص سایر نگرش های دینی ،تشکل های دینی –اجتماعی و مراکز دینی = فرهنگی سنتی

 4. اداره کل خدمات آموزشی

این اداره کل وظایف آموزش دینی سازمان را به عهده دارد که شامل موارد زیر است:

1.     برگزاری کلاس های آموزشی درزمینه های قرائت، درک معنا وحفظ قران کریم و احکام دینی

2.     تامین خوابگاه و غذای دین آموزان

3.     برنامه ریزی، اجرا ،ایجاد مراکز آموزشی وهمکاری با مراکز مرتبط در موضوعات آموزشی دینی

4.     ایجاد مراکز تخصصی با هدف ارتقا دانش دینی کارکنان سازمان که حد اقل درحد لیسانس الهیات معلومات دینی دارند.

5. اداره کل امور حج وعمره

وظیفه ساماندهی کلیه امور مربوط به حج و عمره حجاج بیت الله الحرام در داخل و خارج از کشور با اداره کل مذکوراست. این اداره کل می تواند درزمینه حج با کشورها و نهاد های مرتبط همکاری نماید.

6. اداره کل انتشارات  دینی

کلیه امور مربوط به بررسی،آماده سازی و انتشار آثار دینی، فعالیت های رسانه ای، انتشار مجلات واخبار دینی دردرداخل وخارج از کشور به عهده اداره کل مذکور است.

بنیاد دیانت ترکیه که ازنهاد های وابسته به سازمان امور دیانت است به انتشار دائره المعارف اسلامی در 44 جلد پرداخته است که از آثار مرجع مهم اسلامی به شمار می رود. همچنین ، سازمان دیانت به انتشار احادیث اسلامی در 7 جلد پرداخته است که دسترسی آنلاین به آنها امکان پذیر است.همچنین، تاکنون آثار متعددی با حمایت سازمان در زمینه های مختلف دینی منتشر شده است. ازمیان آثاری که سازمان دیانت به دسترسی الکترونیکی آن در پایگاه اطلاع رسانی خود توجه کرده است ، مجموعه ادبی صفحات در 7 کتاب است. این اثر ادبی متعلق به محمد عاکف از شعرای نامی معاصر ترکیه است.

همکاری متقابل ایران و ترکیه در ترجمه و نشر اثار مشترک می تواند به توسعه منابع اسلامی کمک شایانی بکند.

7. اداره کل روابط بین الملل

عرضه خدمات دینی برای ترک ها (اعم از اتباع ترکیه و کشورهای ترک زبان ) با اداره کل مذکور است.

1.همکاری با مقامات دینی کشورها درچارچوب مقررات بین المللی وروابط متقابل ، تامین نیاز های آموزشی و خدمات دینی اتباع ترکیه و کمک به کشورهای ترک زبان وسایر جوامع مسلمان درزمینه های دینی

2. برنامه ریزی و مشخص کردن نیاز های آموزشی کارکنان دینی خارج از کشور و اعزام آنان با همکاری با نهاد ها ی مرتبط

3. ارتقا سطح آطلاعات تخصصی کارکنانی که درخارج از کشور انجام وظیفه می نمایند با همکاری با نهاد های مرتبط داخلی و خارجی

4.پیگیری ، بررسی و ارزیابی فعالیت های اسلامی و سایر ادیان درخارج از کشور

5.اقدامات مقتضی درزمینه برقراری روابط با سایر نهاد ها ، تشکلات واجتماعات دینی

6.همکاری با نهاد های مرتبط در موضوعات مربوط به سازمان دیانت درچارچوب روابط با اتحادیه اروپا

سایر ادارات و دفاتر سازمان به شرح زیرند:

رئیس دفتر حوزه ریاست

 دفتر توسعه استراتژی

دفتر بازرسی

دفتر حقوقی

روابط عمومی و مطبوعاتی

همچنین ، سازمان دیانت ترکیه دارای  یک شبکه تلویزیونی ( diyanet tv  ) و سه رادیو دیانت ، قرآن  و رسالت است.

ب ـ تشکیلات استان ها

تشکیلات سازمان امور دیانت در استان ها متشکل از: مفتی گری های استان ها و شهرها و مدیریت های مرکز آموزش می باشد.

1. مفتی گری ها

مراکز مفتی گری در استان ها و شهرستان ها تاسیس می شوند.

در مفتی گری های استان ها: مفتی استان، معاون مفتی، مدیر شعبه، واعظ، مدیر کلاس قرآن، بازرس، کارشناس، متصدی، معلم کلاس قرآن، امام خطیب، مؤذن، خادم مسجد و دیگر پرسنل لازم حضور دارند.

در مراکز مفتی گری شهرستان ها: مفتی شهرستان، واعظ، متصدی، کارشناس، معلم قرآن، امام خطیب، مؤذن، خادم مسجد و... مشغول هستند.

 2  . مراکز آموزشی سازمان

مراکز آموزشی سازمان دیانت در شهرهای : آنتالیا، بولو، الازیق ، ارزروم، کاستامنو، قونیه، استانبول، مانیسا و ترابوزان مستقر هستند. کارکنان مراکز آموزشی شامل: مدیر مرکز، معلمان، کارشناسان، متصدیان و... هستند.

ج ـ تشکیلات خارج از کشور

سازمان دیانت در کشورهای ترک زبان یا کشورهایی که دارای اتباع ترک زیادی هستند فعالیت می کند. مامران اعزامی آن درسفارتخانه های ترکیه با عنوان رایزن دینی و در کنسولگری های با عنوان وابسته امور دینی انجام وظیفه می نمایند.

سازمان دیانت در23کشور جهان ازجمله :کشورهای آلمان، آمریکا، استرالیا، بلژیک، دانمارک، فرانسه، هلند، سوئد، سوییس، روسیه، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، انگلیس، مقدونیه و قبرس شمالی دارای رایزن امور دینی است.

وابسته های امور دینی نیز در شهرهای مختلف از جمله: برلین، دوسلدورف، اسن، فرانکفورت، هامبورگ، هانور، کلن، کارلسروهه، مونیخ، نورنبرگ، اشتوتگارت، مونستر و ماینز آلمان، شهرهای ملبورن و سیدنی استرالیا، شهر دونته هلند، شهر لیون فرانسه، شهر نیویورک آمریکا، شهر جده عربستان، نخجوان و کوستنس رومانی مستقر هستند.

در کشورهای کانادا، نروژ، لیتوانی، اوکراین، مغولستان و گرجستان نیز مأموران سازمان به فعالیت دینی مشغول هستند.

برخی از خدمات مهم سازمان دیانت:

 1  .تشکیل نهاد عالی امور دینی

این نهاد به عنوان عالی ترین ارگان تصمیم گیری و مشورتی سازمان دیانت است. نهاد مذکور دارای کمیسیون های استفتا، انتشارات دینی و مطبوعات، خدمات دینی و ارشاد و موضوعات است. به همه سؤالات دینی "استفتائات" از طریق مکاتبه،تلفن، ایمیل و...جواب لازم می دهد.

 2  . برگزاری اجلاس های مشورتی دینی

سازمان دیانت از تاریخ تأسیس تاکنون بیش ازسه بار  اجلاس های مشورتی دینی تشکیل داده است. در آخرین اجلاس از پاتریک های ارمنی، رومی، سوریانی و فنری (از مسیحیانی که در دوره عثمانی کار ترجمه را عهده دار بودند) و خاخام های ترکیه و تعدادی نیز از خارج جهت شرکت در آنها دعوت شده بود.

هدف از برگزاری اجلاس های مذکور روشن ساختن اذهان عمومی در مورد مسایل دینی بود.

3.  برگزاری سه اجلاس مشترک دینی

با کشورهای ترک زبان، کشورهای بالکان ـ قفقاز و جمعیت های ترک و مسلمان با هدف یافتن راه حل های مشورتی در خصوص خدمات دینی.

 4. ایجاد بنای مساجد براساس یک نقشه و طرح واحد

براساس قانون شماره 3194 (در مورد عمران مساجد) و ماده ضمیمه آن (به شماره 4380) مصوب اول آگوست 1998 و همچنین ماده 23479 مصوب 30/9/98، مساجد باید با توجه به نیاز و شرایط محل ساخته شوند و نقشه آنها نیز از لحاظ نما با سایر مساجد همگونی داشته باشد. مساحت مساجد کوچک 2500 مترمربع، مساجد متوسط 5000 مترمربع و مساجد بزرگ مرکزی 10000 متر مربع خواهد بود.

  5  .محول شدن تاسیس و اداره امور مساجد به سازمان دیانت

مطابق ماده 35 قانون شماره 633 مصوب 1998، تأسیس مساجد با اجازه سازمان دیانت ممکن است. اداره امور آن نیز به عهده آن سازمان است. مساجدی که بدون اخذ اجازه از سازمان مذکور جهت برگزاری عبادت ایجاد شده اند، در ظرف سه ماه به آن سازمان تحویل داده خواهند شد.

 6 .مرکز تحقیق ، توسعه و اسناد (AR-GED)

این مرکز که در تاریخ 1996 تأسیس شد وابسته به مؤسسه عالی امور دینی سازمان دیانت است.اطلاعات مربوط به سازمان، فعالیت های سازمان، اوقات نماز، انتشارات سازمان، مسایل مربوط به حج، استفتائات دینی و خبررسانی میان تشکیلات سازمان از طریق شبکه مذکور قابل دریافت است.

 7  . مرکز تحقیق و گفتگوی بین المللی

این مرکز پیرو مصوبه اجلاس "اسلام آور آسیا" توسط سازمان دیانت ایجاد شد. برقراری نشست های متوالی با صاحب نظران ادیان دیگر از وظایف مرکز مذکور است. ابراز تبریکات مربوط به میلاد حضرت عیسی (ع) نیز با آن مرکز می باشد. در کنگره سال 1999  مقرر شد:

1ـ فعالیت های دنیای مسیحیت پیگیری و اطلاعات مربوط به ترکیه به صورت سمعی و بصری برای میهمانان خارجی ترکیه فراهم گردد.

2ـ از طریق مأموران سازمان امر آگاه سازی گردشگران دنیای مسیحیت با تکیه بر مهمان پروری سنتی ترکیه و اصول خوشبینانه دین اسلام دنبال شود.

 8. خدمات دینی

سازمان دیانت با رعایت اصول قانون اساسی و به دور از هرگونه نگرش سیاسی، امر تبلیغ و انتشار اصول عالیه دینی از قبیل اتحاد، برابری ، فداکاری، تعاون ، برابری ، محبت، احترام ، خوشبینی ، حمایت و... در میان انسان ها را عهده دار است. ارشاد و راهنمایی مردم از لحاظ معنوی و اخروی و بیان آنچه موجب تضعیف نظم جامعه (شراب، قمار، موادمخدر، روابط غیراخلاقی و...) می شوند نیز از اقدامات سازمان می باشد. فعالیت های دینی علاوه بر مساجد در مدارس، بیمارستان ها ، زندان ها ، کارخانجات، کوی دانشجویی، خانه سالمندان، مهدهای کودک و... (در صورت درخواست آنها) انجام می پذیرد. مضاف بر آن برگزاری کنفرانس به ویژه در شرق و جنوب شرقی ترکیه از فعالیت های سازمان می باشد. حضور در رادیو و تلویزیون های محلی با هدف ارشاد مردم از دیگر اقدامات سازمان است. برقراری برنامه های ارشاد و وعظ در ماه مبارک رمضان، ایام مبارک و میلاد حضرت پیامبر و... نیز توسط مبلغان سازمان انجام می گیرد. خدمات سازمان منحصر به موارد بالا نیست بلکه در زمینه های مختلف دینی حضور سازمان ملموس است، حضور در دانشگاه ها و دانشکده های الهیات و مدارس امام خطیب، خطبه های نماز و... از جمله خدمات دیگر آن سازمان است.

  9  .خدمات آموزشی

1. فعالیت های آموزشی دینی متعدد

سازمان دیانت خدمات آموزشی دینی را در مناطق مختلف دنبال می کند. برگزاری کلاس های آموزش قرآن، حفظ سوره های نماز و دعا و اطلاعات مختصر دینی ازجمله فعالیت های آموزشی است. فعالیت های آموزشی سازمان به صورت سمعی و بصری است. تهیه کاست های مربوط به قرآن، وعظ و... فیلم های کارتونی آموزش دینی برای کودکان، سریال ها و فیلم های مستند، برنامه های آماده برای پخش از رادیو و تلویزیون، برنامه های سمعی و بصری موسیقی مذهبی، پخش سمعی و بصری برنامه های دینی از کانال های تلویزیونی مختلف به ویژه کانال های اسلام گرا از دیگر فعالیت های آموزشی سازمان است.

2. کلاس های ویژه آموزش پرسنل سازمان

در 9 مرکز آموزش سازمان امر تعلیم پرسنل شاغل در مناطق مختلف انجام می پذیرد.. علاوه بر این، دو مرکز آموزشی استانبول و قونیه به عنوان مراکز ویژه آموزشی تعیین شده اند. در کلاس های مذکور پرسنلی که از دانشکده های الهیات فارغ التحصیل شده اند مدت 5ـ2 سال به امر یادگیری تخصصی دین مشغول می شوند و افراد موفق با عنوان مفتی و واعظ منصوب می شوند.

3. برقراری کلاس های مربوط به اذان و خطابه

کلاس های مذکور با هدف آموزش اذان خوانی با صدای خوش و همچنین ایراد خطابه و سخنرانی به شیوه امام خطیب ها تشکیل می گردند.

10 .خدمات انتشاراتی

سازمان در مورد مسایل دینی فعالیت های انتشاراتی، سمعی و بصری و… را به صورت مداوم انجام می دهد. به طوری که تاکنون هزاران اثر را در زمینه های علمی، ادبی، آموزشی، مرجع، عمومی، کودک، بزرگان ترک، اسلام، کتاب های جیبی و آثارهنری منتشر ساخته است.

از طرف دیگر اداره انتشارات دینی سازمان، با هدف حراست از فرهنگ ترک آثار زیادی را به  زبان های مختلف دیگر از جمله: عربی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، آذری، قزاقی، ازبکی، قرقیزی، تاتاری، ترکمنی، روسی، آلبانیایی و گرجی) منتشر کرده است.

سازمان علاوه بر آثار مذکور، تقویم دیواری،ماهنامه، مجله کودکان و فصلنامه نیز دارد. این آثار به طور مرتب منتشر و توزیع می گردند. بروشورهایی نیز از طرف سازمان با عنوان "اسلام راه سعادت" منتشر می گردد. این بروشورها مجانی هستند.

 11  .خدمات مربوط به حج و عمره

1. حج

کلیه امور مربوط به حج از تاریخ 1979 به سازمان دیانت محول شده است. آژانس های سیاحتی نیز مطابق مصوبه هیأت وزیران (مورخ 1988) می توانند زیر نظر سازمان دیانت امر انتقال و انجام امور مربوط به اعزام حجاج به عربستان را عهده دارگردند. این سازمان در مورد حجاج کشورهای دیگر نیز به مقامات عربستان توصیه های لازم را می کند. ارائه خدمات بهداشتی نیز از اقدامات سازمان برای حجاج بیت الله الحرام می باشد. به طوری که در شهرهای مکه، مدینه و عرفات و منی مراکز بهداشتی سازمان مستقر می شوند. این مراکز کلیه معالجات پزشکی حتی اعمال جراحی را نیز انجام می دهند. حجاج کشورهای دیگر نیز می توانند از خدمات بهداشتی سازمان بهره مند شوند.

2. عمره

انجام عمره تا سال 1984 به صورت آزاد بوده است. با تصویب هیأت وزیران در تاریخ مذکور امور مربوط به اعزام عمره به سازمان دیانت محول شد. رفتن به سفر عمره مقید به زمان و مکان خاصی نیست.

12 . روابط بین المللی سازمان

سازمان به روابط اجتماعی و فرهنگی بین المللی اهمیت ویژه ای قایل است. این سازمان تاکنون همایش های بین المللی علمی و دینی مختلفی را در ترکیه برگزار کرده است.

13.جمع آوری کمک های مردمی

سازمان دیانت به دلایل مختلف ایجاد پایگاه های جمع آوری کمک های مردمی را در داخل و خارج از ترکیه ترتیب داده است از جمله برای یاری رساندن به مردم بی دفاع فلسطین، بوسنی وهرزگوئین، افغانستان و...

 14 .نشست های ناحیه ای

سازمان دیانت با هدف ارزیابی عملکردهای خود و حل مسایل مشابهی که در جریان اجرای خدمات خود با آنها مواجه می شود، در نواحی مختلف ترکیه نشست هایی را با مشارکت مفتی ها، واعظان و مأموران دینی خود تشکیل می دهد.

15  .گردهمایی رؤسا و اعضای هیأت علمی دانشکده های الهیات

سازمان به منظور تبادل نظر رؤسا و اعضای هیأت دانشکده های الهیات و مدیران مدارس عالی دینی سازمان در به دفعات نشست های مشترکی را درآنکارا ترتیب داده است.

 16  . فعالیت های آماری

سازمان دیانت از تاریخ 1990 اقدام به تهیه کتاب آمار فعالیت های خود نموده است. در این کتاب آماری اطلاعات مربوط به کلیه خدمات و فعالیت های سازمان مورد بررسی قرار گرفته است.

 17  .تهیه برنامه فعالیت

سازمان دیانت از سال 1980 برنامه های کاری خود را به طور سالانه تنظیم و به مرحله اجرا می گذارد.

18  .خدمات رایانه ای

تشکیلات مرکزی و شهرستانی سازمان دیانت با هدف تسریع در امور و ایجاد ارتباط هماهنگ با یکدیگر مجهز به امکانات رایانه ای است.

   19  . تحقیقات

سازمان دیانت تحقیقات مختلفی را در زمینه بررسی تأثیرات خدمات دینی خود به جامعه و نیز برای متنوع ساختن فعالیت ها و خدماتش انجام داده و نتایج حاصله را مورد ارزیابی قرار می دهد.یکی از اقدامات مهم این سازمان  پروژه حدیث آن است که درسال 2009افتتاح شد.درایان طرح بیش از 200هزار حدیث را رایانه ای کرد ودسترسی عموم مردم به احادیث طبقه بندی شده میسر شد. مرکز تحقیقات سازمان دیانت (ایسام) ازبنیاد های مهم بنیاد دیانت ترکیه است که درمحل ساختمان دائره المعارف بزرگ اسلامی در سال 1988 در استانبول ایجاد شد.این مرکز در زمینه علوم مختلف اسلامی تحقیق و ترجمه و تولید اثر می کند. همچنین، انتشار دائره المعارف اسلامی و برگزاری همایش های اسلامی را بر عهده گرفته است.

 20  . فعالیت های مربوط به تعیین اول ماه های قمری

سازمان دیانت در سال 1978 کنفرانسی را در استانبول ترتیب داد که هدف آن مشخص ساختن اول ماه های قمری بود.

در این زمینه همکاری هایی را با رصدخانه قندیلی (Kandili) به عمل آورد که نتیجه آن تعیین اول ماه های قمری تا سال 2000 بود. با مشخص شدن آن اوقات نماز نیز به صورت جدول تهیه شده و به کشورهای اسلامی ارسال می گردد.

علاوه بر آن، فعالیت های مربوط به تهیه حساب (ماه ها) و نقشه ها انجام و به رصدخانه مذکور عرضه شد.

تعیین ساعات افطار و امساک (ماه رمضان) نیز از فعالیت های سازمان است .

درشبکه اینترنتی سازمان دیانت  (Diyanet .Gov.tr) اطلاعاتی از جمله اوقات نماز، تعیین قبله نماز، تعیین صد ساله آغاز اعیاد رمضان و قربان، ایام مبارک، رساله های عملیه چهل حدیث فرهنگ واژگان دینی،استفتائات دینی،تقویم دیانت، کتابخانه اینترنتی،اخباردینی، شورای عالی دیانت، خدمات مختلف سازمان، روزها و شب های دینی ، ایام تعطیلات رسمی و دینی سال و… وجود دارد.

علاقه مندان می توانند اطلاعات بیشتر را از شبکه فوق دریافت نمایند.

 21  .خدماتی که به هموطنان ترک در کشورهای غربی عرضه شده است

1. خدمات مربوط به مسجد

سازمان در بیش از120 مسجد خود  درکشورهای اروپایی خدمات دینی را به اتباع ترک عرضه می نماید. در کنار امامت نماز و وعظ و نصیحت، در برگزاری کنفرانس نیز با ترک های مقیم اروپا همکاری لازم به عمل می آید.

2 .خدمات آموزشی و اجتماعی

مبلغان سازمان در خصوص آموزش دینی و برگزاری قرآن نیز به هزاران کودک ترک خدمات لازم را ارائه می نمایند. این کلاس ها در انجمن های ترک تشکیل می شوند. در انجمن های مذکور در کنار آموزش های دینی، آموزش های خیاطی، گلدوزی، کامپیوتر، زبان خارجی و ترکی و… نیز به علاقمندان داده می شود. مبلغان دینی امر عیادت از بیماران و زندانیان و مراجعه به منازل را هم با هدف حمایت و رفع مشکلات آنان عهده دار هستند.

ترکانی که در خارج از کشور فوت می نمایند، دفن جنازه آنها با همکاری نمایندگان سازمان انجام می گیرد. مبلغان دینی در مراسم نکاح و ختنه و... هموطنان ترک در کشورهای خارجی شرکت کرده و احساسات دینی و ملی آنان را تقویت می نمایند.

 22  .خدماتی که سازمان به کشورهای بالکان ـ قفقاز و جوامع ترک و مسلمان عرضه داشته است:

1. خدمات دینی

اعزام نمایندگان ،معلمان ، رایزنان و وابستگان دینی

2. خدمات آموزشی

بعد از انحلال شوروی، فعالیت های دینی سازمان در میان جمهوری های بالکان ـ قفقاز و آسیای میانه آغاز گردید. از جمله اقدامات موارد ذیل هستند:

الف ـ ایجاد دانشکده الهیات باکو در 93ـ1992

 در کنار دانشکده مذکور ،مدرسه ترکیه ای باکو نیز به آموزش دانش آموزان آذری می پردازد.

ب ـ افتتاح دانشکده الهیات در شهر OSH قرقیزستان با همکاری دانشگاه آنکارا در سال 94ـ1993

کلاس های آمادگی و کلاس اول دانشکده در ترکیه و کلاس های 2 و 3 و 4 آن در دانشگاه OSH قرقیزستان برقرار است.

ج ـ افتتاح دانشکده الهیات در دانشگاه مختوم قلی ترکمنستان در سال 95ـ1994

دانشکده مذکور توسط دانشگاه Uludag اداره می شود. کلاس های آمادگی و کلاس های اول آن در ترکیه و بقیه در عشق آباد برقرار است.

ساختمان دانشکده مدرسه الهیات و خوابگاه دانشجویی آن توسط بنیاد دیانت ترکیه ایجاد شده است.

د ـ افتتاح یک مدرسه در نخجوان با برنامه های وسیع دینی توسط بنیاد دیانت ترکیه در سال 95ـ1994

هـ ـ افتتاح مدرسه دینی کمال آتاتورک در شهر Kostence رومانی در سال 1996

تأمین معلم و امکانات درسی آن به عهده سازمان دیانت می باشد. براساس توافق بین دو کشور ترکیه و رومانی، فارغ التحصیلان مدرسه مذکور نیازهای دینی اقلیت ترک ـ مسلمان آن کشور را برطرف خواهند کرد.

و ـ افتتاح دانشکده های الهیات در افغانستان و داغستان در 97ـ1996

دانشجویان دانشکده های مذکور کلاس های مربوط به دوره آمادگی را در دانشگاه سلیمان دمیرل و ارجیس می بینند.

ز ـ افتتاح دانشکده الهیات در قرقیزستان در سال تحصیلی 98ـ1997

این دانشکده با همکاری دانشگاه قرقیرستان و دانشکده الهیات دانشگاه سلجوق ترکیه اداره می شود. تعداد دانشجویان آن در مرحله آمادگی و کلاس اول 56 نفر بود.

ح ـ ایجاد سه مدرسه امام خطیب و انستیتوی عالی اسلام در صوفیه بلغارستان

کلیه نیروها و امکانات مدارس مذکور از طرف بنیاد دیانت ترکیه تأمین شده است. کتاب های آنها نیز با همکاری نخست وزیر و بنیاد دیانت ترکیه منتشر شده است.

3ـ22. ایجاد مسجد

الف ـ مسجد قاضی ارطغرل در عشق آباد

بنای مسجد مذکور در جریان سفر سلیمان دمیرل به ترکمنستان در سال 1992 مطرح شد و امور آن به سازمان دیانت محول گردید. ساختمان مسجد یاد شده در زمینی به مساحت 27000 متر مربع در تاریخ 1993 آغاز گردید.

عمده هزینه مسجد فوق که دارای یک مرکز فرهنگی نیز می باشد توسط سازمان دیانت تأمین گردید. ظرفیت آن حدود5000 نفر است. افتتاح مسجد و مرکز یاد شده در سال 1998 با حضور رییس جمهور ترکیه و ترکمنستان انجام شد. آن مسجد دارای 3 نیم قبه، 4 مناره و صحن می باشد.

ب ـ مسجد نورالدین ارسین پاشا در قبرس

این مسجد در شهر گیرنه (Girne) قبرس شمالی با طرح معماری ترک ـ عثمانی و با دو مناره در 1999 افتتاح گردید. ظرفیت آن 600 نفر است.

ج- ترکیه درسال های اخیر دو مسجد باشکوهی را در شهرهای بیشکک قرقیزستان و آستانه قزاقستان بنا کرده است که وسیع و دارای امکانات فراوانی است.

منبع : سایت سازمان امور دیانت ترکیه

تهیه کننده : علی حکیم پور

کارشناس فرهنگی اداره کل توسعه روابط فرهنگی آسیا و اقیانوسیه