فاتح سلیمان دنیز اولگون، نوه‌ی سلیمان حلمی توناهان، بنیان‌گذار جماعت سلیمانجی‌ها و نماینده‌ی مردم استانبول در دوره‌ی ۲۷ مجلس ملی ترکیه از حزب عدالت و توسعه، در روزهای اخیر ادعایی را مطرح کرده است که در صورت درست بودن می تواند تنشهای جدیدی را بین جماعتهای دینی و دولت این کشور رقم بزند. وی ادعا کرده است که «علی ارباش رئیس سازمان دیانت ترکیه مانع از انجام عملیات دولت علیه جماعت سلیمانجی‌ها شده است.»

دنیز اولگون در پستی که در حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده، گفته است: ارباش به او گفته که سال گذشته در همین ایام، رئیس (رئیس ‌جمهور) دستور داد که عملیاتی علیه جماعت (سلیمانجی) انجام شود و من مانع شدم. وی در ادامه نوشته است: منظور از این ایام، تابستان سال ۲۰۲۰ بود.

ریاست سازمان دیانت ترکیه با انتشار بیانیه ای به این ادعا واکنش نشان داده و گفته است: «ادعاهای بی‌اساس و کاملا غیر واقعی که فاتح سلیمان دنیز اولگون به علی ارباش رئیس سازمان دیانت، نسبت داده و رئیس‌جمهور محترم، جناب آقای رجب طیب اردوغان را نیز در این داستان گنجانده است، کاملا نادرست بوده و محصول تخیل است. روند قانونی علیه وی به مورد اجرا گذاشته خواهد شد.»

جالب اینجاست که پس از بیانیه سازمان دیانت، فاتح سلیمان دنیز اولگون پا پس نکیشده و با تأکید بر ادعای خود و گفته است: «تمام این موارد را در دادگاه‌ اثبات خواهیم کرد. حتی؛ شگفتی ‌های دیگری را نیز با مدارک رو خواهیم کرد.»

بروز تنش میان یکی از جماعتهای مذهبی و دولت ترکیه موضوع جدیدی نیست و در گذشته نیز شاهد اینگونه تنشها بوده ایم که اوج آنها داستان جماعت گولن و حوادث پیرامون آن بوده است. اما پس از سرکوب جماعت گولن توسط دولت عدالت و توسعه، سایر جماعتهای مذهبی تلاش کردند خود را در یا کنار دولت حاکم ببینند و یا حداقل از مداخله در امر سیاست پرهیز نمایند. برخی نیز مانند جماعت منزل و یا جماعت اسماعیل آقا تلاش کردند از فرصت پیش آمده در جهت کسب موقعیتهای سیاسی و اقتصادی بهره ببرند که شرح آن در مقالات دیگری قبلا ذکر شد.

تنش بین سازمان دیانت ترکیه و جماعت سلیمانجی از آن جهت اهمیت دارد که این تشکل مذهبی تاکنون سعی کرده از ورود مستقیم به امور سیاسی اجتناب کند و بیشتر بر فعالیتهای فرهنگی و اقتصادی تمرکز کند. با این وجود رهبر حزب عدالت و توسعه در مقطعی با اعطای امتیاز نمایندگی مجلس به نوه سلیمان حلمی توناهان سعی در تلطیف قلوب سلیمانجی ها داشته و این امر حاکی از نگرانی دولت اردوغان از نفوذ خزنده جماعت سلیمانجی در جامعه است. 

در چنین شرایطی ادعای نواده سلیمان حلمی تونا می تواند بیانگر روند تازه ای از تنش بین دولت و جماعت باشد. روندی که نشان از دوراهی اعتماد و عدم اعتماد دولت آک پارتی به جماعت سلیمانجی ها دارد.

اما کشیده شدن پای سازمان دیانت ترکیه به این ماجرا نیز تازگی ندارد. زیرا در گزارشی که در سال ۲۰۱۹ از سوی سازمان امور دیانت ترکیه در باره جماعتهای مذهبی تهیه شده به موضوع تلاش برخی جماعتها برای پر کردن جای جماعت فتح الله گولن اشاره شده و به دولت توصیه شده است که کنترل بر فعالیتهای جماعت ها را جدی بگیرد.

از سوی دیگر تأکید ریاست سازمان امور دیانت بر نقش برجسته و جایگاه این سازمان به عنوان تنها متولی مسایل دینی و مذهبی، نشان از ناخرسندی این سازمان از فعالیتهای موازی و کنترل نشده برخی تشکلهای مذهبی داشته است.[۱]

به رغم نگرانهای سازمان امور دیانت از نفوذ برخی جماعتهای مذهبی در میان مردم جامعه، اما جایگاه این تشکلها در ترکیه واقعیتی انکار ناپذیر است و کنار گذاشتن آنها از زندگی دینی و اجتماعی غیر ممکن و بسی دشوار است. از این رو به نظر می رسد دولت حاکم تلاش می کند، به جای ترد کامل که می تواند تنشهای جدیدی را به دنبال داشته باشد، با توصیه ریاست سازمان دیانت به حضور کنترل شده ی برخی از تشکلها در حوزه های خاص مانند آموزش یا حوزه سیاست چراغ سبز نشان دهد.

ادعای وساطت رئیس سازمان دیانت ترکیه برای جلوگیری از سرکوب فعالیتهای جماعت سلیمانجی ها در ترکیه توسط دولت، می تواند در همین راستا مورد ارزیابی قرار گیرد. اما علنی شدن نگرانی دولت عدالت و توسعه از نفود و گسترش جایگاه این جماعت، تا جایی که تصمیم به حمله به مراکز آن گرفته شود، موضوعی است که عمق اختلاف بین رهبران ترکیه در برخورد با این جماعت را نشان می دهد. زیرا افشای این موضوع بدون شک موجب تشدید تنشها خواهد شد و بعید نیست که رجب طیب اردوغان به دلیل علنی شدن تماس رئیس سازمان دیانت با فاتح سلیمان دنیز اولگون، به کنار گذاشته شدن علی ارباش از ریاست سازمان دیانت نیز منجر شود. لذا باید دید که عواقب این تنشها به کجا خواهد کشید.

جماعت سلیمانجی

جماعت سلیمانجی خود را مریدان شیخ صلاح الدین ابن سراج الدین از شیوخ طریقت نقش بندی می دانند. این جماعت توسط «شیخ سلیمان حلمی تونوهان» و همزمان با تأسیس جمهوری ترکیه و تغییراتی که «مصطفی کمال آتاترک» در عرصه‌های اجتماعی، دینی و سیاسی در ترکیه ایجاد کرد،  تأسیس شد. وی اعتقاد داشت که تغییرات ایجاد شده توسط «آتاترک» نمی‌تواند بر جامعه ترکیه حاکم باشد، چراکه با اصول و مبادی اسلامی در تعارض است. در واقع، مؤسس جنبش «سلیمان‌جی» بر این باور بود که تغییرات «آتاتورک» مانع حفظ ارزش‌ها و سنن‌ اسلامی در جامعه ترکیه است. او معتقد بود که این تغییرات موجب خلق جامعه‌ای جدید و تربیت نسل‌های آینده با اتکاء به افکار و اندیشه‌های غربی و غیراسلامی خواهد شد.

«سلیمان تونوهان» در سال ۱۹۳۸ به عنوان یک واعظ شناخته شد و خارج از چارچوب نظام حاکمیتی در ترکیه برای ترویج اصول دینی در این کشور تلاش می کرد. سلیمانجی ها در سالهای ابتدایی تشکیل نظام جمهوری، سعی کردند اقدامات خود را برای سالهای متمادی پنهان نگاه دارند. اما در پی برگزاری جلسات مخفیانه دینی، توسط دستگاه قضایی ترکیه تحت تعقیب قرار گرفته و محاکمه شد و در پی آن، نظام سیاسی ترکیه او را از هرگونه وعظ و سخنرانی منع کرد. در سال ۱۹۵۰ او توانست مجددا مجوز سخنرانی بگیرد و اینجا بود که فعالیت‌هایش در عرصه آموزش دینی نمود بیشتری پیدا کرد. علیرغم اینکه وی توانست در منابر سخنرانی حاضر شود، اما نیروهای پلیس همچنان مراکز متعلق به جنبش سلیمان‌جی ها را مورد حمله قرار می دادند. سلیمان توناهان در سال ۱۹۵۹ به عنوان اولین رهبر جنبش سلیمانجی ها درگذشت و پس از او دامادش «کمال کاکار» سکان هدایت جنبش را به دست گرفت.

همزمان با روی کار آمدن دولت تورگوت اوزال و ایجاد فضای نسبتا آزاد در زمینه آموز قرآن و تعلیمات دینی، سلیمانجی ها فعالیتهای خود را علنی کردند. این فعالیت ها به صورت آموزشهای مذهبی به ویژه از طریق خوابگاههای دانشجویی بود که روز به روز گسترش یافت و اکنون تعداد آنها در سراسر کشور بیش از دو هزار باب تخمین زده می شود که در چارچوب «پروتکل آموزش ارزش ها» بین وزارت آموزش ملی و سلیمانجی ها اعمال می گردد. پیروان این گروه همچنین با تأسیس انجمن های خیریه در امر آموزش قرآن و اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان فعالیت می کنند و در همه ی شهرهای ترکیه حداقل یک مرکز آموزش قرآن را تحت پوشش قرار داده اند.

برخی منابع ترکیه‌ای معتقدند که شمار اعضای جماعت سلیمان‌جی ها از دو میلیون نفر فراتر می‌رود  و تعداد مدارس جنبش نیز به ۲۵۰۰ مدرسه می رسد، هر چند که این ارقام از اعتبار دقیقی برخوردار نیست. از لحاظ سیاسی، جنبش سلیمان‌جی تا  زمان وقوع کودتای سال ۱۹۸۰ از حزب «دموکرات» و حزب «عدالت» حمایت به عمل آورد. پس از آن نیز از «تورگوت اوزال» رئیس حزب «مام میهن» حمایت کرد. علیرغم اینکه این جنبش از فعالیت‌های علنی در مسایل سیاسی دوری می‌کند، اما همواره نسبت به مشارکت در انتخابات اهتمام داشته است. در زمان برگزاری انتخابات، سیاستمداران ترکیه تلاش می‌کنند تا از طریق نزدیک شدن به برخی چهره‌های بانفوذ جماعت، حمایت آنها در کارزار انتخاباتی را کسب کنند. با وجود اعطای امتیاز نمایندگی مجلس به نواده سلیمان حلمی توناهان از سوی حزب عدالت و توسعه، اما سلیمان‌جی ها از آن دسته جماعتهای دینی هستند که به مخالفت با حکمرانی حزب «عدالت و توسعه» معروفند. به عنوان مثال، در جریان انتخابات شهرداری استانبول، اعضای جنبش «سلیمان‌جی» به «اکرم امام اوغلو» از حزب جمهوریخواه خلق رأی دادند؛ کسی که با «بن علی ییلدریم» نامزد حزب «عدالت و توسعه» رقابت می‌کرد.

با علنی شدن تنش بین دولت حزب عدالت و توسعه و جماعت سلیمان جی ها، آیا می توان منتظر اقدام دولت علیه این جنبش بود؟

منبع:

https://islamianaliz.com/haber/۲۳۷۸۰۸۶۵/diyanetten-suleymancilar-aciklamasi