برای نخستین بار هوش مصنوعی در مقیاس قزاقستان در برنامه «قزاقستان دیجیتال» ذکر شده است. همچنین در اسناد استراتژیک نظیر برنامه توسعه ملی جمهوری قزاقستان تا سال 2025 و نظریه تحول دیجیتال، توسعه صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات و امنیت سایبری برای سال های 2023 - 2029 یافت می‌شود.

بر اساس شاخص Oxford Insights در زمینه آمادگی دولت برای هوش مصنوعی، قزاقستان در سال 2023 در بین 193 کشور جهان در رتبه 72 قرار دارد و در رتبه بندی منطقه‌ای برای جنوب و مرکز آسیا پس از هند و ترکیه در رتبه سوم قرار دارد.

شاخص های آمادگی قزاقستان برای هوش مصنوعی(رتبه 72 در میان 193 کشور)

دیدگاه (استراتژی) – 0.00

مدیریت– 54.31

پتانسیل دیجیتال – 75.68

تطبیق پذیری – 64.26

بلوغ – 16.73

پتانسیل نوآوری – 37.80

سرمایه انسانی – 38.39

زیرساخت ها – 66.13

دسترسی به داده ها – 74.95

بر اساس برخی برآوردهای بین المللی، تا سال 2030 هوش مصنوعی 7 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تامین خواهد کرد و تا سال 2027، ارزش بازار جهانی هوش مصنوعی به طور قابل توجهی از 400 میلیارد دلار فراتر خواهد رفت.

عسکر ژامباکین، معاون وزیر توسعه دیجیتال در همایش Technowomen آسیای مرکزی که به هوش مصنوعی اختصاص داشت، گفت: تا سال 2030، هوش مصنوعی تا 15.7 تریلیون دلار به اقتصاد جهانی کمک خواهد کرد که نشان دهنده افزایش 14 درصدی ارزش افزوده نسبت به تولید ناخالص داخلی فعلی جهانی است. این عدد چشمگیر تأیید می‌کند که فناوری هوش مصنوعی بخشی جدایی ناپذیر از آینده ما است و نه تنها شیوه کار و تعامل ما را متحول می‌کند، بلکه انگیزه جدیدی به رشد اقتصادی می‌دهد.

نظریه توسعه برای 5 سال آینده

سند نظریه بیان می‌کند که دولت قزاقستان به مسیر انتقال مدیریت داده‌ها در قالب دیجیتال بدون عامل انسانی گام نهاده است. این بدان معنی است که برخی از کار منابع اطلاعاتی دولتی تا حد امکان خودکار می شود و به قدرت هوش مصنوعی اجازه می دهد این کار را انجام دهد. بر اساس برنامه، سهم خدمات عمومی با مشارکت هوش مصنوعی تا سال 2029 باید 20 درصد باشد.

بخش های اولویت دار اقتصاد برای معرفی هوش مصنوعی، مدیریت دولتی، بهداشت، آموزش، مالی، لجستیک، کشاورزی و صنعت خواهد بود.

فرآیند اصلی نظریه شامل مراحل زیر است:

* در سال 2024 – اتخاذ دسترسی (برای تجارت) به داده های دولتی از طریق Smart Data Ukimet و در دسامبر سال جاری شرکت NIT باید قدرت محاسباتی پلت‌فرم هوش مصنوعی را در مرکز داده خود قرار دهد. برنامه ریزی شده است که یک LLM ملی ایجاد شود و یک آیین نامه دیجیتال برای تنظیم فناوری های هوش مصنوعی تنظیم کند.

* در سال 2025 - ساخت مرکز پردازش داده و ایجاد یک ابر رایانه. برنامه هایی برای افتتاح یک مدرسه عالی هوش مصنوعی با برنامه هایی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در گرایش های زیر وجود دارد:

"بینایی کامپیوتر"، "یادگیری ماشین" و "پردازش زبان طبیعی".

* از سال 2026 تا 2028 - تصویب قوانین اخلاقی، توسعه استانداردها و ایجاد کمیسیونی برای تنظیم هوش مصنوعی.

* در سال 2029، سهم خدمات عمومی ارائه شده با مشارکت شبکه های عصبی باید 20 درصد باشد.

یک اقدام جالب در پیاده سازی نظریه، معرفی دوره های آموزشی در دسترس عموم در زمینه تسلط بر هوش مصنوعی است.  بر اساس برنامه، در سال جاری، 100 نفر این دوره ها را به صورت رایگان می گذرانند، در سال 2025 -  3 هزارنفر، در سال 2025 - 7 هزارنفر ، در سال 2027 - 10 هزارنفر  و در سال 2029   میلادی برای 20 هزار نفر که تمایل به فراگیری هوش مصنوعی هستند، امکان آموزش رایگان وجود خواهدداشت.

افزون بر این، مقرر است دوره‌هایی برای دانش‌آموزان و دانشجویان معرفی شود و همچنین تخصص‌های جدید در این رشته راه‎اندازی شود.

رئیس‌جمهور این کشور در سخنرانی های خود بارها اعلام نموده است که در قزاقستان کمبود متخصصان فناوری اطلاعات وجود دارد.

قاسم ژومارت توکایف در سخنرانی خود در نشست شورای ملی علم و فناوری ریاست جمهوری قزاقستان گفت: در این راستا اقدامات متعددی در حال انجام است. تعدادی از دانشگاه های داخلی دوره های مرتبط از غول های فناوری بین المللی نظیر گوگل و هوآوی را معرفی کرده اند. توافقاتی با دانشگاه های پیشرو در کره و چین در زمینه انتقال دانش و آموزش مشترک متخصصان انجام شده است. ما به نسل جوانی نیاز داریم که به تمام فناوری های دیجیتال جدید مسلط باشند. برای انجام این کار، بازنگری محتوای برنامه های آموزشی در مدارس متوسطه و دانشگاه ها با تاکید بر مطالعه گسترده قابلیت های هوش مصنوعی ضروری است.

به همین دلیل است که قزاقستان در نظر دارد تا سال 2025 حداقل 100 هزار متخصص فناوری اطلاعات را آموزش دهد. به عنوان بخشی از این برنامه، بیشترین تاکید بر موضوعاتی نظیر یادگیری ماشین، شبکه های عصبی مولد، علم داده، ادغام کننده هوش مصنوعی، وب 3، بلاک چین، پردازش زبان طبیعی، بینایی کامپیوتر، تجزیه و تحلیل داده‌ها خواهد بود.

در نظریه توسعه هوش مصنوعی آمده است: برای توسعه سرمایه انسانی در زمینه هوش مصنوعی، لازم است یک مدرسه عالی هوش مصنوعی بر اساس استانداردهای یکی از موسسات آموزش عالی با تاکید بر آموزش عملی افتتاح شود. مدرسه عالی هوش مصنوعی باید حداقل در رشته های زیر تخصص داشته باشد: بینایی کامپیوتر، یادگیری ماشین و پردازش زبان طبیعی. برای تشکیل کادر آموزشی، جذب متخصصان بین المللی با مدرک دکترای PhD در زمینه هوش مصنوعی توصیه می‌شود.

بر اساس گزارش وزارت علوم و آموزش عالی جمهوری قزاقستان، در حال حاضر 24 دانشگاه و مرکز تحقیقاتی در حال انجام نوعی تحقیق یا توسعه در زمینه هوش مصنوعی هستند.

نقاط قوت قزاقستان در دسترس بودن داده ها، پتانسیل دیجیتال و سازگاری چارچوب قانونی با مدل های کسب و کار دیجیتال است.

در عین حال، در بسیاری از مناطق کشور، کیفیت اینترنت همچنان پایین است. علیرغم اینکه پوشش اینترنت در سال 2023 میلادی  99 درصد است، از نظر سرعت اینترنت طبق شاخص جهانی Speedtest ، قزاقستان در رتبه 73 اینترنت موبایل (از 140 کشور) و 95 برای دسترسی به اینترنت پهن باند (از 181 کشور) قرار دارد.

نقاط ضعف قزاقستان شامل نبود شرکت های بزرگ فناوری خصوصی، در دسترس نبودن سرمایه های مخاطره آمیز و هزینه های ناکافی برای تحقیق و توسعه است.

شاخص آمادگی قزاقستان برای هوش مصنوعی از نظر داده ها و زیرساخت ها در سال 2023

شکاف جنسیتی در دسترسی به اینترنت – 100.00

زیرساخت های مخابراتی – 75.20

ارائه دهنده ابری – 0.00

کیفیت ارتباطات پهنای باند – 40.20

5 جی – 100.00

معرفی فناوری های جدید – 38.60

داده های باز – 50.00

مدیریت داده ها – 50.00

اشتراک تلفن همراه – 100.00

خانوارهایی که به اینترنت دسترسی دارند-96.17

هزینه ارزان ترین دستگاه با دسترسی به اینترنت  (درصد از ماهانه تولید ناخالص داخلی سرانه) - 

45.29

* منبع : وزارت توسعه دیجیتال و صنعت هوافضا جمهوری قزاقستان

به گفته عزیزا شوژیوا، رئیس هیئت مدیره سازمان غیرانتفاعی TechnoWomen، گسترش هوش مصنوعی بسیاری از مشاغل، از جمله بخش رادیولوژی را متحول خواهد کرد. وی تشریح می‌کند: مشاغلی  نظیر کار علمی که کار فکری می باشد، هم خواهد ماند. اما سطح متوسط، حرفه هایی نظیر اپراتور، کنترل کننده، گوینده، تغییر خواهد کرد. حتی اگر در مورد حرفه رادیولوژی صحبت کنیم، پزشکی که به داده های اشعه ایکس نگاه می‌کند و تشخیص می‌دهد، امروزه پروژه هایی با استفاده از هوش مصنوعی وجود دارد که بهتر تشخصیص می‌دهد. اما چارچوب نظارتی و قوانین هنوز برای اجرای این پروژه‌ها آماده نیست. به محض شروع توسعه قوانین دیجیتال و اجرای آن در پروتکل‌های درمان بیمار، شغل رادیولوژیست تغییر خواهد کرد. این یک دکتر خاص خواهد بود که با کمک هوش مصنوعی کار می کند.

همچنین جای تعجب است که 21 درصد از کارکنان در زمینه هوش مصنوعی بانوان هستند. این را دورین بوگدان مارتین، دبیرکل اتحادیه بین المللی مخابرات در سازمان ملل در این مجمع بیان کرد.

یکی از وظایف مهم در نظریه توسعه هوش مصنوعی، توسعه و پیاده سازی یک مدل زبان ملی بر اساس شبکه‌های عصبی است. این امر اجازه می‌دهد تا زبان قزاقی در پروژه های مختلف هوش مصنوعی مورد استفاده قرار گیرد، وابستگی به خدمات خارجی کاهش یابد و به حفظ فرهنگ و ارزش های خود در محیط دیجیتال کمک کند و همچنین به توسعه مدل های زبانی متعلق به یک گروه زبانی انگیزه دهد. همانطور که رئیس دولت اشاره کرد، مدل زبان قزاقی با تلاش کنسرسیومی متشکل از هشت مؤسسه تحقیقاتی و مؤسسات آموزش عالی، در حال توسعه است. و این برای حاکمیت دیجیتال قزاقستان اهمیت زیادی خواهد داشت.

چه اقداماتی انجام شده است؟

در حال حاضر تصور دنیایی بدون هوش مصنوعی دشوار است. در چند سال اخیر، هوش مصنوعی کل فضای اطلاعاتی را تصاحب و شرکت‌های متعددی را وادار به اقدام کرده است. به گفته تحلیلگران UBS، این سرویس به عنوان محبوب‌ترین سرویس در جهان شناخته شد. زیرا، ChatGPT به ۱۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه رسید. برای مقایسه، شبکه اجتماعی TikTok  در عرض 9 ماه به نتایج مشابهی دست یافته بود.  اینستاگرام دو سال و نیم کار کرد تا اینکه در زمان خود به چنین ارقامی دست یافت. نمونه های موفق زیادی در مورد استفاده از هوش مصنوعی وجود دارد.

Documedica.ai یک دستیار پزشک هوش مصنوعی یک کار معمولی را برای کادر پزشکی خودکار می‌کند. دستورات صوتی را می‌گیرد، به آنها ساختار می‌دهد و آنها را به یک توضیح کوتاه تبدیل می‌کند، سپس اسناد را پر می‌کند. Reart.ai به بازاریابان، فیلمسازان، سازندگان کمیک و سازندگان محتوا کمک می کند تا تصاویر کنترل شده با هوش مصنوعی را با توالی قهرمانان تولید کنند.

در حال حاضر استارت‌آپ‌ها و شرکت‌هایی در بازار قزاقستان در جهت ادغام هوش مصنوعی در صنایع فوق‌الذکر کار می‌کنند از جمله: Cerebra، ForUS.Data، GoatChat.AI، Higgsfield AI، AI Labs، Sergek Group و غیره.

یکی از موارد موفق پلت فرم داخلی Cerebra است که به سرعت تشخیص خودکار سکته را انجام می دهد. پس از آزمایش موفقیت آمیز در قزاقستان، این پروژه وارد بازار ازبکستان شد. هوش مصنوعی Higgsfield AI با سیستم پیشرفته ای که به دانشمندان و مهندسان کمک می کند تا مدل های پیچیده کامپیوتری را آموزش دهند، پیشرفت های قابل توجهی در هوش مصنوعی ایجاد کرده است. 

عسکر ژامبکین، معاون وزیر توسعه دیجیتال، نوآوری و صنعت هوافضای جمهوری قزاقستان، ، استارتاپ IDent در دندانپزشکی را که از فناوری برای بهبود کیفیت زندگی و افزایش کارایی سیستم استفاده می کند، به عنوان نمونه استفاده موفق از هوش مصنوعی نام برد. در بخش بهداشت و درمان از دیگر نمونه‌های پیاده‌سازی شبکه‌های عصبی، نقشه دیجیتال «خانواده» است که به بهترین پروژه جهان برای گنجاندن دیجیتال (digital inclusion) تبدیل شده است. این امکان را می دهد تا بیش از 40 نوع خدمت به اقشار آسیب پذیر اجتماعی، بازنشستگان و سایر گروه ها ارائه داده شود.

با دستور رئیس جمهور این کشور، در پایان سال 2024  یک ابر رایانه با کارایی بالا مجهز به آخرین فناوری ها و تراشه ها بر اساس یک مرکز جدید پردازش داده راه اندازی می شود. این ابررایانه برای توسعه مدل‌های هوش مصنوعی خدمت می‌کند و برای استفاده علمی، دانشگاهی و تجاری در ایجاد محصولات هوش مصنوعی در دسترس خواهد بود و تقاضای رو به رشد برای منابع محاسباتی در زمینه هوش مصنوعی را برآورده می‌کند.

چرا قانون لازم است؟

در مارس 2024، پارلمان اروپا، قانونی را برای تنظیم هوش مصنوعی تصویب کرد. این اولین سند در جهان است که استفاده نامناسب از فناوری‌های جدید را ممنوع می‌کند. 523 نفر به تصویب آن رای مثبت دادند. این قانون اقدامات مختلفی را برای محافظت از جامعه مشخص می‌کند: از برچسب گذاری تصاویر ایجاد شده توسط شبکه‌های عصبی بدون مشارکت مستقیم انسان تا ممنوعیت کامل برخی از محتواها. به ویژه، استفاده از ویژگی‌های فردی، قومی یا مذهبی برای شناسایی افراد یا شناخت احساسات آنها به شدت محدود است. از نظر فنی و سیاسی نیز قرار است این قانون در ماه می سال جاری به تصویب برسد. ممنوعیت های پیش‌بینی شده در قانون از نوامبر اجرایی می‌شود و تا سال 2027 قانون هوش مصنوعی به طور کامل اجرایی می‌شود.

نمایندگان مجلس پارلمان به همراه وزارت توسعه دیجیتال در حال تدوین لایحه‌ای در زمینه هوش مصنوعی هستند که هدف آن تنظیم روابط عمومی در زمینه هوش مصنوعی است که در قلمرو قزاقستان بین ارگان های دولتی، اشخاص حقیقی و حقوقی در طول ایجاد، توسعه و استفاده از هوش مصنوعی پدیدار می شود.

وزارت توسعه دیجیتال تشریح می‌کند: هدف از مقررات دولتی در زمینه هوش مصنوعی، توسعه فعالیت‌های فناوری (سیستم‌ها) هوش مصنوعی در جمهوری قزاقستان برای توسعه اقتصادی و رقابت پذیری است.

قانون جدید استانداردهایی را برای استفاده از فناوری های هوش مصنوعی، عملکرد ایمن سیستم ها، اصول اخلاقی و همچنین تضمین امنیت اطلاعات در استفاده از شبکه های عصبی ارائه می کند.

چه خطراتی دارد؟

هوش مصنوعی به اصطلاح به عنوان ابزار عمل می‌کند. افزون بر راه حل های مترقی در حوزه علمی و دیجیتال، قابلیت های آن داده های شخصی قزاقستانی‌ها را آسیب پذیر می‌کند. به گفته باتیرژان شاکمانوف، مدیر توسعه شرکت امنیت اطلاعات MSSP Global، از یک سو، هوش مصنوعی به متخصصان امنیت اطلاعات کمک می‌کند تا به طور خودکار حوادث را تجزیه و تحلیل کنند و به آن‌ها پاسخ دهند، اما هوش مصنوعی همچنین به هکرها کمک می‌کند تا به طور خودکار زیرساخت قربانی را اسکن کنند.

این کارشناس در حوزه امنیت سایبری خاطرنشان کرد: افزایش احتمال حملات سایبری با توسعه دیجیتالی شدن رابطه مستقیم دارد. یعنی هر چه داده‌های دیجیتالی و پردازش بیشتری داشته باشند، ترکیب های بیشتری برای سرقت این داده ها ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، اخیراً طرح های کلاهبرداری شامل دیپ فیک ورزشکاران مشهور رایج شده است. فیشینگ صوتی اغلب زمانی استفاده می‌شود که می‌خواهند قربانی را متقاعد کنند که اطلاعات شخصی ارزشمند را از طریق تلفن فاش کند یا با استفاده از صدای یکی از نزدیکانشان وجه نقد ارسال کند.

با استفاده گسترده از ابزارهای هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف، باید هنجارها و قوانینی برای استفاده از آن فراهم شود و استانداردهای اخلاقی زیر پا نرود. به همین دلیل است که رئیس‌جمهور قزاقستان اخیراً به اهمیت توسعه هوش مصنوعی به روشی خلاقانه اشاره کرده است. باید توجه ویژه ای به ایجاد استانداردهای اخلاقی، حفاظت از داده ها و جلوگیری از تهدیدات سایبری در این زمینه شود.

بنابراین، قوانین اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی باید اتخاذ شود که رعایت حقوق و آزادی‌های بشر، جلوگیری از انواع تبعیض‌های ناشی از تصمیم‌های بی‌کیفیت در این زمینه و تضمین انطباق با ارزش‌های اخلاقی، معنوی و فرهنگی قزاقستانی ها را فراهم کند. به علاوه، کشور نیاز به تحرک و کارآمدی توسعه علمی و تحقیقات در زمینه هوش مصنوعی دارد. قزاقستان می تواند جایگاه شایسته ای را در زمینه‌هایی نظیر پزشکی، کشاورزی، ایمنی هسته ای، مدیریت دولتی و شهرهای هوشمند با استفاده از هوش مصنوعی به خود اختصاص دهد.

منبع:

https://www.inform.kz/ru/prizhivetsya-li-iskusstvenniy-intellekt-v-kazahstane-56df33