نخستین گروه های پناهجویان

نخستین گروه‌های پناهندگان سوری در سال 2011، همزمان با شروع جنگ داخلی سوریه، وارد ترکیه شدند. این جریان در ماه آوریل 2011 آغاز شد، زمانی که نخستین گروه از پناهجویان از استان ادلب سوریه به استان هاتای ترکیه پناه آوردند. این روند با شدت گرفتن درگیری‌ها در سوریه، به سرعت افزایش یافت و مناطق مختلف ترکیه میزبان تعداد بیشتری از پناهجویان شد.

پراکندگی جمعیتی پناهجویان سوری در ترکیه

از همان ماه های نخست شهرهای مجاور مرز سوریه میزبان اصلی پناهجویان سوری بودند و تا کنون نیز همین وضعیت ادامه دارد. اما با گذر زمان و افزایش جمعیت پناهندگان رفته رفته پناهجویان سوری در شهرهای بزرگ ترکیه نیز رو به ازدیاد گذاشتند.

شهرهای اصلی میزبان پناهجویان سوری عبارتند از:

هاتای (Hatay):

   - در حال حاضر، حدود 298,830 پناهجوی سوری در استان هاتای ترکیه زندگی می‌کنند. این استان به دلیل نزدیکی جغرافیایی به مرز سوریه و همچنین زیرساخت‌های مناسب برای پذیرش پناهجویان، یکی از مهم‌ترین مناطق پذیرش پناهجویان در ترکیه است.

استان هاتای، مانند دیگر استان‌های مرزی ترکیه، تحت تأثیر شدید جریان پناهجویان از سوریه قرار گرفته است و دولت ترکیه و سازمان‌های بین‌المللی تلاش کرده‌اند تا با ایجاد مراکز موقت و ارائه خدمات بهداشتی، آموزشی و اجتماعی به پناهجویان، از بروز بحران‌های انسانی جلوگیری کنند.

در زلزله فوریه 2023 که مناطق جنوبی ترکیه و شمال غربی سوریه را تحت تأثیر قرار داد، تعداد زیادی از پناهجویان سوری نیز جان باختند. در استان هاتای، که یکی از مناطق بیشترین خسارت‌دیده بود، تعدادی از پناهجویان سوری کشته شدند. تخمین‌های دقیق تعداد پناهجویان سوری کشته‌شده ممکن است متغیر باشد، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که خسارات و تلفات انسانی بسیار زیاد بوده است. بر اساس برخی منابع، تعداد کشته‌های سوری در این زلزله حدود 4,000 تا 5,000 نفر برآورد شده است که بخش عمده این جمعیت در هاتای بوده است.

غازی عنتاب (Gaziantep):

   - شهر غازی عنتاب نیز به یکی از مهم‌ترین مراکز پذیرش پناهجویان تبدیل شد. این شهر با تأسیس اردوگاه‌ها و ارائه خدمات مختلف به پناهجویان، نقش مهمی در مدیریت بحران پناهجویان داشت. در غازی عنتاب (Gaziantep)، حدود 434,045 پناهجوی سوری زندگی می‌کنند. همچنان که اشاره شد این شهر به دلیل نزدیکی به مرز سوریه و امکانات مناسبی که برای پناهجویان فراهم کرده است، به یکی از مقاصد اصلی پناهجویان سوری تبدیل شده است.

شانلی‌اورفا (Şanlıurfa):

   - استان شانلی‌اورفا نیز یکی دیگر از مقاصد اصلی پناهجویان سوری بود. این استان به دلیل نزدیکی به مرز سوریه و امکانات زیرساختی مناسب، پذیرای تعداد زیادی از پناهجویان شد. در شانلی‌اورفا (Şanlıurfa)، حدود 317,716 پناهجوی سوری زندگی می‌کنند.

کیلیس (Kilis):

شهر کوچک کیلیس، با جمعیت حدود 90 هزار نفر، میزبان تعداد زیادی از پناهجویان سوری شد که باعث شد جمعیت این شهر به شدت افزایش یابد.

در کیلیس، حدود 75,971 پناهجوی سوری زندگی می‌کنند. این شهر به دلیل نزدیکی به مرز سوریه و کوچکی نسبی، به یکی از مناطقی با تراکم بالای پناهجویان سوری تبدیل شده است. در واقع، نسبت پناهجویان سوری به جمعیت محلی در کیلیس بسیار بالاست و این شهر یکی از بالاترین تراکم‌های پناهجویان در ترکیه را دارد.

پراکندگی جمعیت در شهرهای بزرگ

در 3 شهر بزرگ ترکیه یعنی شهرهای استانبول، آنکارا و ازمیر نیز تعداد زیادی از پناهجویان سوری زندگی می‌کنند. بر اساس آخرین آمارها استانبول میزبان بیشترین تعداد پناهجویان سوری در ترکیه است. طبق گزارش‌های اخیر، حدود 559,058 پناهجوی سوری در استانبول زندگی می‌کنند. این شهر به عنوان بزرگ‌ترین شهر ترکیه و مرکز اقتصادی کشور، به یکی از مهم‌ترین مقاصد پناهجویان تبدیل شده است. این پناهجویان بر اساس وضعیت اقتصادیشان گاه در مراکز شهری همچون محله فاتح و گاه در حومه های شهر و مناطق کم برخوردار استانبول در حال گذران زندگی هستند.

 آنکارا پایتخت ترکیه نیز میزبان تعداد قابل توجهی از پناهجویان سوری است. تعداد دقیق پناهجویان در آنکارا به طور دقیق مشخص نیست، اما تخمین زده می‌شود که ده‌ها هزار پناهجوی سوری در این شهر زندگی می‌کنند و از امکانات و خدمات اجتماعی موجود در این شهر بهره‌مند هستند. در آنکارا پناهجویان سوری در شرایطی متفاوت از استانبول نوعا در مناطق فقیرنشین همچون ماماک و آلتین داغ ساکن هستند که همین مساله نیز تامین امنیت جانی و مالی آنها را با مشکل مواجه کرده است. گزارش های بین المللی تعداد پناهجویان سوری در آنکارا را حدود 91,139 تخمین میزنند.

 ازمیر، به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و مهم ترکیه نیز میزبان حدود 149,839 پناهجوی سوری است. این شهر با امکانات مناسب و فرصت‌های اقتصادی، به یکی از مقاصد اصلی پناهجویان تبدیل شده است.

این اطلاعات نشان‌دهنده توزیع گسترده پناهجویان سوری در شهرهای بزرگ ترکیه و اهمیت اقتصادی و اجتماعی  و همچنین فرهنگی این شهرها در زندگی پناهجویان است.

جمعیت کل پناهجویان و چالش های آنها

با ادامه جنگ داخلی سوریه و افزایش تعداد پناهجویان، دولت ترکیه و نهادهای بین‌المللی تلاش کردند تا با ارائه خدمات بهداشتی، آموزشی، و حمایتی به پناهجویان، از بروز بحران‌های انسانی بزرگتر جلوگیری کنند.

وضعیت پناهجویان سوری در ترکیه با چالش‌های متعددی مواجه است. در حال حاضر حدود 3.7 میلیون پناهجوی سوری در ترکیه زندگی می‌کنند که از سال 2011 و شروع جنگ داخلی سوریه به این کشور پناه آورده‌اند.  البته در مورد جمعیت کلی سوری ها در ترکیه آمار ضدونقیض مختلفی داده میشود. در حالی که نهادهای رسمی و بین المللی رقم قریب به چهار میلیون را اعلام کرده اند اما مخالفان این رقم را تا 7 میلیون افزایش داده اند. مخالفان معتقدند که دولت و نهادهای بین المللی صرفا افرادی را که به صورت قانونی در کشور حضور دارند در آمار لحاظ میکنند و افرادی که به صورت قاچاق در ترکیه به سر میبرند وارد در این آمار نشده اند.

با توجه به افزایش چالش های سیاسی و اجتماعی _ فرهنگی در مورد پناهجویان در سال‌های اخیر و نیز با افزایش نرخ بیکاری و مشکلات اقتصادی، نگرش‌های منفی و احساسات ضد مهاجرتی در ترکیه افزایش یافته است. این احساسات منجر به افزایش خشونت‌ها و حملات نژادپرستانه علیه پناهجویان سوری شده است. ترکیه سیاست‌های سختگیرانه‌ای را برای پناهجویان سوری اجرا کرده است. بسیاری از پناهجویان بدون مجوز لازم بازداشت و به سوریه بازگردانده شده‌اند. همچنین، دولت ترکیه قوانین جدیدی را برای محدود کردن تعداد پناهجویان در مناطق مختلف اجرا کرده است و ثبت نام در مناطق مشخصی را برای پناهجویان ممنوع کرده است.

زلزله‌های سال گذشته نیز تاثیرات منفی بسیاری بر وضعیت پناهجویان داشته است. بسیاری از پناهجویان که در مناطق زلزله‌زده ساکن بودند، مجبور به جابجایی شده و با مشکلات بیشتری مواجه شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی از بدرفتاری و شرایط نامناسب در مراکز بازداشت پناهجویان وجود دارد که نشان‌دهنده وخامت اوضاع برای این افراد است.

در نهایت، بسیاری از پناهجویان سوری در تلاشند تا به اروپا پناه ببرند، زیرا در ترکیه با خطر بازداشت و دیپورت به سوریه مواجه هستند و نمی‌توانند آینده‌ای امن برای خود و خانواده‌شان متصور باشند.

موافقان و مخالفان چالش پناهجویان سوری

موضوع پناهجویان سوری در ترکیه بسیار پیچیده است و موافقان و مخالفان این پناهجویان استدلال‌های مختلفی دارند. در اینجا به بررسی اجمالی نظرات هر دو گروه و دلایل آنها پرداخته می‌شود:

موافقان پناهجویان سوری

1. دلایل انسانی و اخلاقی:

   - بسیاری از افراد و سازمان‌ها بر این باورند که ترکیه به عنوان یک کشور همسایه وظیفه دارد به پناهجویان سوری که از جنگ و خشونت گریخته‌اند، پناه بدهد. این استدلال بر مبنای اصول انسانی و اخلاقی کمک به افراد نیازمند بنا شده است. استناد به اصول حقوق بشر و کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون 1951 ژنو که پناهندگان را از بازگشت به کشورهایی که ممکن است در آنجا با خطرات جدی مواجه شوند، محافظت می‌کند.

2. منفعت‌های اقتصادی و فرهنگی:

   برخی معتقدند که حضور پناهجویان می‌تواند به رونق اقتصادی و فرهنگی ترکیه کمک کند. این افراد به مثال‌هایی از مشارکت پناهجویان در بازار کار و ایجاد کسب‌وکارهای جدید اشاره می‌کنند. همچنین از نظر این افراد حضور پناهجویان باعث تبادل فرهنگی و افزایش تنوع فرهنگی در ترکیه شده است که می‌تواند به غنی‌تر شدن جامعه ترکیه کمک کند. این افراد با اشاره به جمعیت بالای دانش آموزان سوری در سیستم تحصیلی ترکیه معتقدند که در طولانی مدت این افراد به طور طبیعی تبدیل به سفرای فرهنگی ترکیه در جهان عرب خواهند شد. لازم به یادآوری است که در حال حاضر حدود 774,257 کودک پناهجوی سوری در سیستم آموزش دولتی ترکیه ثبت‌نام شده‌اند. ترکیه از سال 2017 تلاش کرده تا تمامی کودکان پناهجوی سوری را به سیستم آموزش عمومی کشور ادغام کند که در نتیجه این تلاشها این کودکان در مقاطع مختلف از پیش‌دبستانی تا دبیرستان مشغول به تحصیل هستند. همچنین برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای برای تدریس زبان ترکی و حمایت از این دانش‌آموزان جهت تسهیل فرایند ادغام آن‌ها در سیستم آموزشی ترکیه وجود دارد. با این حال، هنوز حدود 400,000 کودک پناهجوی سوری به دلیل مشکلات مختلف از جمله کمبود ظرفیت مدارس و مسائل اقتصادی از تحصیل محروم هستند.

مخالفان پناهجویان سوری

مخالفان حضور پناهندگان سوری در ترکیه از طیف‌های مختلف اجتماعی و سیاسی می‌آیند و استدلال‌های متنوعی دارند. برخی از مهم‌ترین دلایل و گروه‌های مخالف عبارتند از:

استدلال‌های مخالفان:

1. مشکلات اقتصادی:

   - افزایش بیکاری: مخالفان معتقدند که حضور پناهجویان سوری باعث افزایش رقابت در بازار کار و در نتیجه افزایش بیکاری در میان شهروندان ترکیه شده است. این افراد بر این باورند که کارفرمایان تمایل دارند نیروی کار ارزان‌تر سوری را استخدام کنند که باعث کاهش فرصت‌های شغلی برای ترک‌ها می‌شود.

   - فشار بر خدمات عمومی: مخالفان ادعا می‌کنند که پناهجویان فشار زیادی بر خدمات عمومی مانند بهداشت و آموزش وارد کرده‌اند. افزایش جمعیت به دلیل حضور پناهجویان، تقاضا برای خدمات عمومی را افزایش داده و کیفیت این خدمات را کاهش داده است.

2. مسائل اجتماعی و فرهنگی:

   - افزایش جرائم: برخی از مخالفان معتقدند که حضور پناهجویان منجر به افزایش جرائم در برخی مناطق شده است. این افراد به مواردی از خشونت و جرائم مربوط به پناهجویان اشاره می‌کنند.

   - تغییر بافت اجتماعی و فرهنگی: برخی مخالفان بر این باورند که حضور پناهجویان باعث تغییر بافت اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف شده و منجر به افزایش تنش‌های قومی و نژادی شده است. برخی معتقدند که بافت جمعیتی ترکیه در سال 2050 به نفع سوری ها تغییر خواهد یافت.

3. نگرانی‌های امنیتی:

   - تهدیدهای امنیتی: مخالفان نگرانی‌هایی در مورد تهدیدهای امنیتی مطرح می‌کنند و معتقدند که حضور تعداد زیادی از پناهجویان می‌تواند امنیت داخلی ترکیه را تهدید کند. این نگرانی‌ها شامل فعالیت‌های تروریستی و خشونت‌آمیز می‌شود.

گروه‌های مخالف:

1. احزاب سیاسی مخالف:

   - حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP): این حزب به عنوان بزرگترین حزب مخالف در ترکیه، بارها سیاست‌های دولت در پذیرش پناهجویان را نقد کرده است. آنها معتقدند که سیاست‌های دولت باعث افزایش تنش‌های اجتماعی و اقتصادی شده است.

   - حزب نیک (İYİ Parti): این حزب نیز مخالف سیاست‌های مهاجرتی دولت بوده و بر بازگرداندن پناهجویان به سوریه تأکید دارد.

   - حزب ظفر (Zafar Partisi): این حزب با گرایشات ضد مهاجرتی شدید، به عنوان یک حزب تک‌موضوعی شکل گرفته و سیاست‌های ضد پناهجویان را به عنوان محور اصلی برنامه‌های خود قرار داده است.

2. برخی از رسانه‌ها و گروه‌های جامعه مدنی:

برخی رسانه‌ها و گروه‌های جامعه مدنی نیز با استدلال‌های مشابه، مخالف حضور پناهجویان سوری هستند و به طور مداوم گزارش‌هایی درباره مشکلات و معضلات ناشی از حضور پناهجویان منتشر می‌کنند.

این گروه‌ها و افراد بر این باورند که برای حفظ ثبات اجتماعی و اقتصادی ترکیه، باید سیاست‌های مهاجرتی سختگیرانه‌تری اتخاذ شود و پناهجویان به کشور خود بازگردانده شوند.

اجمالا میتوان چنین گفت که با توجه به وضعیت پیچیده و متغیر پناهجویان سوری در ترکیه، این موضوع همچنان یکی از مسائل مهم و حساس در سیاست داخلی و خارجی ترکیه باقی خواهد ماند. با افزایش متغیرهای سیاست داخلی و خارجی همچون جابجایی شهرداری ها در احزاب مختلف، تغییرات در هرم قدرت احزاب در مجلس، تغییرات در هرم قدرت احزاب در شوراهای شهر، تغییر معادلات بین المللی در مورد شمال سوریه، تغییر روابط آنکارا و دمشق، تغییر هنجارهای رفتاری مخالفان دولت سوریه، تغییر اولویت های امنیتی اتحادیه اروپا، تغییر الگوی رفتاری گروه های زیرمجموعه پ. ک.ک در شمال سوریه و عراق در قبال ترکیه و دهها مورد دیگر میتواند رفتارهای دولت ترکیه در قبال پناهجویان سوری را تغییر دهد.

نقش آفرینی نیروی کار سوری در اقتصاد ترکیه

در یک سال اخیر نقش نیروی کار سوری در اقتصاد ترکیه یکی از مسائل اصلی مورد مشاجره میان موافقان و مخالفان حضور پناهجویان در ترکیه بوده است. با توجه به اهمیت این موضوع در زیر به جنبه های مثبت و منفی این مساله می‌پردازیم. نقش نیروی کار پناهندگان سوری در اقتصاد ترکیه چند وجهی است و تأثیرات مثبت و منفی مختلفی دارد:

 تأثیرات مثبت:

1. کمک به پر کردن شکاف نیروی کار:

   - پناهندگان سوری به عنوان نیروی کار ارزان‌تر و گاه با مهارت‌های تخصصی به برخی بخش‌های اقتصادی ترکیه وارد شده‌اند. آنها در صنایعی مانند کشاورزی، ساخت و ساز، و صنایع نساجی که نیاز به نیروی کار فیزیکی دارند، مشغول به کار هستند. حضور این نیروی کار به خصوص در مناطقی که با کمبود نیروی کار مواجه بوده‌اند، کمک کرده است تا فعالیت‌های اقتصادی ادامه یابد.

2. راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید:

   - بسیاری از پناهندگان سوری با راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، به رونق اقتصاد محلی کمک کرده‌اند. این کسب‌وکارها شامل رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، و کارگاه‌های تولیدی می‌شوند که می‌توانند به ایجاد شغل برای مردم محلی نیز کمک کنند. بر اساس یک گزارش، تا سال 2019 بیش از 10,000 شرکت سوری در ترکیه ثبت شده بود که به تقویت اقتصاد محلی کمک کرده‌اند.

تأثیرات منفی:

1. افزایش رقابت در بازار کار:

   - حضور پناهندگان سوری رقابت در بازار کار را افزایش داده و ممکن است منجر به کاهش فرصت‌های شغلی برای شهروندان ترکیه شده باشد. برخی از کارفرمایان ترجیح می‌دهند نیروی کار ارزان‌تر سوری را استخدام کنند که می‌تواند باعث نارضایتی نیروی کار محلی شود.

   2. فشار بر خدمات اجتماعی:

   - حضور پناهندگان سوری فشار زیادی بر خدمات اجتماعی مانند آموزش، بهداشت، و مسکن وارد کرده است. افزایش تقاضا برای این خدمات ممکن است باعث کاهش کیفیت و دسترسی برای شهروندان ترکیه شود.

چالش‌ها: بسیاری از پناهندگان سوری به دلیل وضعیت غیررسمی، در معرض استثمار و شرایط کاری ناامن قرار دارند. این امر به مشکلاتی نظیر حقوق پایین، عدم دسترسی به خدمات اجتماعی، و عدم تضمین امنیت شغلی منجر شده است. در حالی که مخالفان حضور پناهجویان سوری در ترکیه این وضعیت را غیرانسانی دانسته و معتقدند که این وضعیت از سویی به ضرر نیروی کار ترک است و در اصل به ضرر خود سوری‌ها نیز تمام می شود موافقان حضور سوری ها در محیط کاری ترکیه معتقدند که با اقداماتی نظر ایجاد برنامه‌های آموزشی و مهارتی برای پناهندگان به منظور افزایش توانمندی‌های آنها و بهبود شرایط کاری، تسهیل دسترسی پناهندگان به بازار کار رسمی از طریق تغییرات قانونی و ایجاد شرایط مناسب برای کسب و کارهای رسمی، و افزایش حمایت‌های مالی و فنی از کسب و کارهای راه‌اندازی شده توسط پناهندگان می‌توان به بهبود وضعیت پناهندگان و کمک به اقتصاد ترکیه کمک کرد.

مساله اعطای تابعیت به سوری‌ها

از جمله موضوعات بحران ساز در رابطه با سوری های مقیم ترکیه مساله اعطای حق شهروندی به آنها است که مخالفان معتقدند دولت حزب عدالت و توسعه برای دسترسی به رای این جمعیت به این افراد حق شهروندی داده است. اما در طرف مقابل حزب حاکم با رد این اتهام تاکید دارد که در صورتی که شهروندی سوری شرایط لازم برای دریافت حق شهروندی به دست آورده باشد نمیتواند مانع این حق قانونی برای آن شهروند باشد. تا به حال، حدود 238,000 پناهجوی سوری موفق به کسب تابعیت ترکیه شده‌اند که این تعداد شامل بزرگسالان و کودکان زیر 18 سال می‌شود. تصمیم ترکیه برای اعطای تابعیت به پناهجویان سوری از سال‌های ابتدایی جنگ داخلی سوریه آغاز شد و به طور ویژه برای تسهیل ادغام این افراد در جامعه ترکیه اتخاذ شده است.

این اقدام با هدف کمک به پناهجویان برای دسترسی به حقوق شهروندی، از جمله حق تحصیل و کار رسمی، صورت گرفته است. با این حال، این موضوع به دلیل تنش‌های اقتصادی و اجتماعی موجود در ترکیه، واکنش‌های مختلفی را به همراه داشته است. برخی از مخالفان این سیاست، معتقدند که اعطای تابعیت به پناهجویان به دلیل مسائل اقتصادی و فشار بر منابع محدود کشور ناپسند است. در عین حال، حمایت‌هایی نیز برای این اقدام وجود دارد که بر پایه دلایل انسانی و حقوق بشری استوار است. این حامیان بر این باورند که ترکیه به عنوان همسایه‌ای نزدیک و یکی از کشورهایی که بیشترین تعداد پناهجویان را پذیرفته است، مسئولیت دارد که به این افراد کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشند.

مساله بازگشت پناهندگان سوری

در ماه های اخیر و به ویژه با شدت گرفتن بحران اقتصادی در ترکیه وضعیت بیگانه ستیزی که در سوری ستیزی و عرب ستیزی بیش از پیش خود را بروز میدهد تبدیل به یکی از بحران های پشت پرده ترکیه شده است. این بحران با حملات متعدد به شهرندان سوری، تخریب مغازه ها و واحدهای صنفی آنها، توهین و آزار لفظی آنها، تحقیر فیزیکی و لفظی آنها و مسائلی از این دست بروز یافته است که آشکارترین مورد آن در شهر قیصریه بود که به کشته شدن و زخمی شدن چندین نفر و همچنین دستگیری چند صد نفر انجامید. این درگیری ها به یک باره به شهرهای دیگری همچون هاتای و غازی عنتپ و دیگر شهرها کشیده شده دهها واحد صنفی متعلق به سوری ها تخریب شد. نمونه این حادثه در منطقه آلتین داغ آنکارا نیز سال گذشته رخ داده بود که در نتیجه آنها تا چند روز سوری ها امکان خروج از منزل در آن منطقه را پیدا نمی کردند. با توجه به این وضعیت حساس مسئله بازگشت پناهجویان به سوریه و یا خروج از ترکیه به مقصد یک کشور ثالث تبدیل به موضوع روز ترکیه شده است که نتیجه آن را در نوع کنشگری شخص رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه میتوان دید. او در حالی که در 11 سال گذشته همواره از بشار اسد به عنوان قاتل یاد کرده استف اما در آخرین مصاحبه اش از او به عنوان جناب آقای اسد یاد کرده و از آمادگی خود برای دیدار با او و گفتگو برای حل مسائل خبر داد. احتمال میرود با میانجی گری عراق و روسیه این دیدار در ماه های آینده رخ دهد. رهبر حزب جمهوری خواه خلق نیز تا دو هفته آینده با بشار اسد در دمشق دیدار خواهد کرد. با توجه به این وضعیت چندین سناریو در مورد خروج پناهجویان سوری وجود دارد:

1. بازگشت داوطلبانه

شرایط بهبود یافته در سوریه: اگر شرایط امنیتی و اقتصادی در سوریه بهبود یابد، بسیاری از پناهجویان ممکن است به طور داوطلبانه به کشورشان بازگردند. این سناریو میتواند حمایت‌های بین‌المللی را نیز به دنبال داشته باشد و  سازمان‌های بین‌المللی ممکن است با ارائه حمایت‌های مالی و تسهیلات برای بازگشت، این فرایند را تسهیل کنند. این سناریو سناریوی محبوب اردوغان است و او با همین هدف در پی دیدار با بشار اسد است.

2. بازگشت اجباری

سیاست‌های دولتی: در صورتی که دولت ترکیه سیاست‌های سختگیرانه‌تری اتخاذ کند و پناهجویان را مجبور به بازگشت کند. این احتمال در صورت وقوع توافق‌های بین‌المللی نیز میتواند رخ دهد. به این معنا که توافق‌های میان ترکیه و سوریه یا دیگر کشورها ممکن است منجر به بازگشت اجباری پناهجویان شود. در این صورت پناهجویان فارغ از اراده خودشان در یک برنامه زمان بندی شده از ترکیه اخراج خواهند شد.

3. اسکان در کشور سوم

برنامه‌های اسکان مجدد: برخی از پناهجویان ممکن است به کشورهای دیگر منتقل شوند و در آنجا اسکان یابند. در حالی که برخی کشورهای اروپایی در مورد جمعیت های بسیار بسیار محدود این اقدام را  کرده اند اما در نتیجه یک توافق بین المللی میتوان انتظار داشت که با کمک های اتحادیه اروپا برخی کشورها ممکن است به صورت داوطلبانه پناهجویان را بپذیرند و به آنها اقامت دهند.

4. ادامه حضور در ترکیه

عدم امکان بازگشت: برخی پناهجویان ممکن است به دلیل شرایط خطرناک در سوریه نتوانند بازگردند و در نتیجه در ترکیه باقی بمانند. در این صورت دولت ترکیه تلاش خواهد کرد تا شرایط ادغام این افراد در جامعه ترکیه را فراهم آورد. در این حالت برخی از پناهجویان ممکن است به طور دائمی در ترکیه اقامت گزیده و در جامعه ترکیه ادغام شوند. بسیاری از افرادی که در سوریه فعالیت های سیاسی یا تروریستی داشته اند و با بازگشت به سوریه امکان این که تحت پیگرد قرار گرفته و مجازات شوند را دارند در این گروه قرار خواهند گرفت.