خان شوشینسکی، گوهر درخشان موسیقی آذربایجان

نام اصلی او اسفندیار جوانشیر بود و در سال ۱۹۰۱ میلادی در شهر شوشا چشم به جهان گشود. اسفندیار از نوادگان سلسله جوانشیر بود و در خانواده‌ای موسیقی ‌دوست به دنیا آمد. برگزاری مداوم مجالس موسیقی در خانه ‌شان، حساسیت موسیقیایی اسفندیار را تقویت کرد. حضور استادان آواز آن زمان مانند کچه ‌چی محمد، جبار قاریاغدی ‌اوغلو، اسلام عبد الله اف، سید شوشینسکی و دیگران، او را به سوی آوازخوانی سوق داد.

اسلام عبد الله اف استاد اصلی اسفندیار بود. او شاگرد جوانش را به مجالس موسیقی می ‌برد تا با آن فضا آشنا شود. در مجلسی که در روستای نوروزلو برگزار شد، به درخواست اسلام عبد الله اف، صاحبخانه گرامافون را روشن کرد و قطعه «کرد شاهناز» را با صدای ابوب ‌الحسن تبریزی پخش کرد. پس از شنیدن این قطعه، اسلام عبد الله اف رو به اسفندیار کرد و گفت: «شاید تو هم برای ما «کرد شاهناز» بخوانی.» اسفندیار پس از چند بار شنیدن این قطعه، برای بار دوم آن را اجرا کرد. حاضران در مجلس از اجرای او بسیار لذت بردند و از آن روز به بعد او را «خان» خطاب کردند. با برکت دعای استاد، او از آن پس «خان شوشینسکی» نامیده شد.

خان شوشینسکی که به سرعت در شوشا به عنوان خواننده ‌ای برجسته شناخته شد، به شهرهای باکو، مسکو و همچنین ایران و گرجستان دعوت می ‌شد. با این حال، او به شوشا علاقه زیادی داشت و می‌ خواست در آنجا به فعالیت هنری خود ادامه دهد. اما در سال ۱۹۳۹، میرجعر باقر اف، رهبر کمونیست آذربایجان، دستور انتقال خان شوشینسکی به باکو را صادر کرد. خان شوشینسکی مجبور شد به باکو برود و از همان سال به عنوان سولیست فیلارمونیک دولتی آذربایجان فعالیت کرد. او در سال ۱۹۴۰ لقب هنرمند خلق را دریافت کرد.

این هنرمند که نقش مهمی در توسعه آواز آذربایجانی داشت، به آموزش نسل‌های جدید نیز علاقه مند بود. خان شوشینسکی با صدای گرم و تکنیک بی ‌نظیرش، موسیقی آذربایجان را به گوش جهانیان رساند. او به ویژه در اجرای پیچیده‌ترین مقام‌ها مهارت داشت و با انتخاب غزل‌هایی مناسب، شنوندگان را مجذوب می‌کرد. یکی از محبوب ‌ترین قطعات او «قره باغ شیکسته سی» بود و او همیشه اجراهایش را با این مقام آغاز می‌ کرد.

جبار قاریاغدی ‌اوغلو پس از شنیدن اجرای خان شوشینسکی از «قره باغ شیکسته» گفت: «چند سالی بود که به قره باغ نرفته بودیم. با شنیدن صدای تو، انگار به کوه‌ ها، چشمه ‌ها و دشت‌های قره باغ سفر کردیم.

در آثار خان شوشینسکی، مقام‌ هایی چون شاهناز، قره باغ شیکسته سی، کرد شاهناز، راست، بایاتی شیراز، چهارگاه، ماهور، هیراتی، شور و سگاه میرزا حسین از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. او همچنین آهنگساز بود و بسیاری از آهنگ‌های او به زبان مردم تبدیل شد. از جمله این آهنگ ‌ها می ‌توان به «کوه‌ های شوشا»، «جیران»، «قمریم»، «ای زیبا»، «از من دور نشو»، «روی سرخ»، «گل‌ های کوهی»، «عزیزم» و «می ‌میرم ای آهو» اشاره کرد. خان شوشینسکی همیشه می‌ گفت:

«آنچه از مردم گرفته‌ ام، به مردم بازگردانده ‌ام.» 

خان شوشینسکی انسانی ساده، صمیمی و مهربان بود. او هرگز هویت خود را فاش نکرد و تنها در بستر مرگ اعلام کرد که از نسل ابراهیم خان است. این هنرمند بزرگ در ۱۸ مارس ۱۹۷۹ درگذشت و در آرامگاه افتخاری باکو به خاک سپرده شد.

زندگی شخصی خان شوشینسکی:

خان شوشینسکی، با وجود شهرت و محبوبیت فراوانش، زندگی شخصی نسبتا ساده و کم‌حاشیه‌ای داشت. او بیشتر عمر خود را وقف موسیقی و هنر کرد و کمتر به جنبه‌های شخصی زندگی‌اش پرداخته است. با این حال، برخی نکات جالب درباره زندگی شخصی این هنرمند بزرگ وجود دارد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد:

• خانواده موسیقی‌دوست: خان شوشینسکی در یک خانواده موسیقی‌دوست به دنیا آمد. برگزاری مداوم مجالس موسیقی در خانه‌شان، حساسیت موسیقیایی او را از کودکی تقویت کرد.
• شخصیتی آرام و متین: او شخصیتی آرام، متین و کم‌توقع داشت و به دور از هرگونه خودنمایی و تجمل‌گرایی زندگی می‌کرد.
• علاقه به شوشا: با وجود اینکه مجبور به ترک شوشا و زندگی در باکو شد، همیشه به زادگاهش علاقه خاصی داشت و در بسیاری از آهنگ‌هایش به شوشا و زیبایی‌های آن اشاره کرده است.
• راز نگه داشتن هویت: تا پایان عمر، هویت اصلی خود را فاش نکرد و تنها در بستر مرگ اعلام کرد که از نسل ابراهیم خان است. این کار نشان از تواضع و فروتنی او دارد.
• عشق به موسیقی: موسیقی برای خان شوشینسکی نه تنها یک حرفه، بلکه یک عشق و علاقه مادام‌العمر بود. او تمام وقت خود را صرف تمرین، اجرا و آموزش موسیقی می‌کرد.
• زندگی خانوادگی: اطلاعات دقیقی درباره زندگی خانوادگی خان شوشینسکی در دست نیست. با این حال، می‌توان حدس زد که او با توجه به مشغله‌های هنری‌اش، وقت زیادی را برای خانواده خود نداشته است.

چرا خان شوشینسکی هویت خود را فاش نکرد؟

دلایل مختلفی برای این کار می‌توان ذکر کرد:

• تواضع و فروتنی: او نمی‌خواست به دلیل اصالت خانوادگی‌اش مورد توجه خاصی قرار گیرد و ترجیح می‌داد به عنوان یک هنرمند شناخته شود.
• دور ماندن از حواشی: در آن دوران، داشتن اصالت خانوادگی ممکن بود باعث ایجاد برخی مشکلات و حواشی برای او شود.
• تمرکز بر هنر: او می‌خواست تمام توجه‌ها بر روی هنر و موسیقی‌اش باشد و نه بر روی اصالت خانوادگی‌اش.

در کل، خان شوشینسکی یک هنرمند تمام‌عیار بود که زندگی خود را وقف موسیقی کرد. او با صدایش، احساسات و روح مردم را لمس کرد و نام خود را برای همیشه در تاریخ موسیقی آذربایجان ماندگار ساخت.

منبع:

https://nuhcixan.az/news/medeniyyet-turizm/۱۱۱۰۹۶-mugamimizin-xan-susuniskisi