متن مصاحبه با یوگنی پریماکف[۱] رئیس روسوترودنیچستوا (سازمان متولی دیپلماسی فرهنگی روسیه) که در تاریخ ۷ آوریل ۲۰۲۵ منتشر شده است.

در ۶۹ کشور سراسر جهان، از جمله کشورهای غیردوست، ۸۵ مأموریت بشردوستانه روسیه بدون مشکل انجام می‌شوند. یوگنی پریماکوف، رئیس روسوترودنیچستوا[۲] معتقد است که تعداد خانه‌های روسیه از جمله به دلیل تنظیم مجدد روابط با ایالات متحده، در آینده نزدیک احتمالا افزایش می‌یابد. در صدمین سالگرد تاسیس آژانس فدرال، مدیر آن به نشریه پارلمان (زیرنظر مجمع فدرال فدراسیون روسیه) گفت که چرا تعداد روسی زبانان در جهان رو به کاهش است، در حالی که آموزش ما همچنان یکی از پرتقاضاترین آموزش‌ها است و چگونه می‌توانیم مزار هموطنان مشهورمان را در کشورهای غیردوست مدیریت کنیم و چرا «اینترویدنیه» [۳] می‌تواند صفحه جدیدی در فرهنگ مدرن باز کند.

- یوگنی الکساندرویچ، امروز روسوترودنیچستوا بر چه چیزی متمرکز است؟

- صد سال پیش، این یک اتحادیه جوامع بود که برای روابط فرهنگی با کشورهای خارجی ایجاد شد (VOKS)[۴] تا اتحاد جماهیر شوروی را از انزوای بین‌المللی خارج کند و به جهان درباره فرهنگ، علم، ادبیات، هنر، آموزش و از اساس درباره یک کشور جدید بگوید. از طریق وُکس، گروه‌های تئاتر، موسیقی و رقص به کشورهای خارجی فرستاده شدند و مبادله ادبیات و نمایشگاه‌های مختلف صورت گرفت. از بسیاری جهات، این شبیه به حوزه‌های اصلی فعالیت روسوترودنیچستوای مدرن است.

طنز ماجرا اینجاست که حتی تاریخ نیز تکرار می‌شود؛ جنگ جهانی دوم ارتباطات فرهنگی و علمی بین کشورها را کند کرد. اکنون نیز شاهد هستیم که پس از شروع عملیات نظامی ویژه چه اتفاقی افتاد. در همان زمان، به طور دقیق در آن سال‌ها بود که نقش وُکس به طور کامل آشکار شد: به طوری که اقدمات و تماس‌های برقرارشده از سوی آن در خارج از کشور، به اتحاد مردم در مبارزه با فاشیسم کمک کرد.

اکنون وظیفه اصلی ما انتقال اطلاعات عینی در مورد رویدادهای رخ داده در روسیه و به ویژه در مورد دلایل شروع عملیات نظامی ویژه و جنایات رژیم کیف علیه مردم غیرنظامی است.

- در این کار شما به طور سنتی به شبکه «سفارتخانه‌ها» متکی هستید. خانه‌های روسی در خارج از کشور، چگونه در حال توسعه هستند؟

- تشکیل فعال شبکه مراکز فرهنگی کشورمان در خارج از کشور از اواسط دهه ۶۰ آغاز شد. خانه روسیه در کشورها در اصل گوشه‌ای از روسیه است که به خارجی‌های علاقمند به تاریخ و فرهنگ کشورمان اجازه می‌دهد تا تمام اطلاعات لازم را داشته باشند. خانه های روسیه مسئول ایجاد ارتباطات و تماس‌ها بین موسسات، سازمان‌ها و افراد است.

در حال حاضر ۸۵ دفتر نمایندگی در ۶۹ کشور جهان وجود دارد. برنامه‌های فوری برای افتتاح دفاتر نمایندگی در آنگولا و ایران و از سرگیری فعالیت‌های تمام عیار در ونزوئلا در جریان است. ما در تلاش هستیم تا مراکز فرهنگی خود را در خارج از کشور برای همه کسانی که کشور ما، فرهنگ، زبان، سنت‌ها و ارزش‌های ما را می‌پسندند، مکان‌هایی در دسترس و جذاب کنیم.

ما همچنین در حال توسعه شبکه‌ای از خانه‌های روسی همکار  هستیم؛ یک سازمان عمومی می‌تواند با انعقاد قرارداد با روسوترودنیچستوا، یک خانه مشارکتی روسی باز کند. شبکه چنین خانه‌هایی به ۲۳ سازمان در ۲۰ کشور در سراسر جهان گسترش یافته و بیش از نیمی از آنها در قاره آفریقا واقع شده‌اند؛ چهار دفتر نمایندگی در آسیا، سه دفتر در خاورنزدیک، دو دفتر در آمریکای لاتین و یک دفتر در اروپا فعالیت می‌کنند.

- و اوضاع در کشورهای غیر دوست چگونه است؟

- در سال ۲۰۲۲، روسوترودنیچستوا در لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفت. این شرایط به طور قابل توجهی فعالیت‌های ما را در اروپا پیچیده کرد. از زمان اعمال اولین تحریم‌ها، اقدامات خصمانه و حتی تجاوزکارانه‌ای را علیه نمایندگی‌های خود مشاهده کرده‌ایم؛ از انجام اقدامات ضد روسی و تخریب ساختمان‌های مراکز فرهنگی تا ارسال پیام‌هایی با تهدید مستقیم کارکنان. با تصویب بسته‌های تحریمی جدید، وضعیت بدتر شد. ما مجبور شدیم کار مراکز فرهنگی در دانمارک، رومانی، اسلواکی، اسلوونی، مقدونیه شمالی، کرواسی و مونته نگرو را متوقف نماییم.

امروز نیز دفاتر نمایندگی روسوترودنیچستوا در اکثر کشورهای اروپایی همچنان با مشکلات قابل توجهی مرتبط با مسدود کردن کانال‌های حمایت مالی و مسدود کردن حساب‌ها مواجه هستند. ادعاهای سخت و خشنی علیه ما در آلمان، اسپانیا، لهستان، فنلاند و فرانسه مطرح می‌شود، از جمله ادعاهایی علیه اشیاء، املاک و مستغلات روسیه. ما در مورد مجتمع مرکز علوم و فرهنگ روسیه در هلسینکی صحبت می‌کنیم که به دلیل ایجاد مشکلات تصنعی در صدور ویزای ورود، چرخش کارکنان اعزام شده با مشکل مواجه است.

علاوه بر این، به دلیل اقدامات رهبری سیاسی اتحادیه اروپا، ارتباطات در حوزه مبادلات فرهنگی، آموزشی و علمی تقریباً به طور کامل متوقف شده‌اند. پیشینه اطلاعات منفی ایجاد شده توسط رسانه‌ها، کمپین «لغو» [۵] فرهنگ روسیه، عامل اوکراین، اقدامات ضد روسی متعدد، همه اینها منجر به کاهش شدید مخاطبان روسوترودنیچستوا در اروپا شد و تعدادی از نمایندگان برجسته حوزه فرهنگی و بشردوستانه اروپای غربی، از ترس اتهام ارتباط با روسیه، از شرکت در رویدادهای مرکز علم و فرهنگ روسیه اجتناب کردند.

روسوترودنیچستوا همراه با وزارت امور خارجه روسیه، در حال تلاش برای تطبیق فعالیت‌ها و ماموریت‌ها با شرایط فعلی‌ست. ما اکنون از نزدیک پیشرفت مذاکرات و اوضاع با ایالات متحده را زیر نظر داریم. امیدواریم یخ‌ها شکسته شود و ارتباطات در حوزه فرهنگی و انسانی مجدد آغاز گردد.

- آیا امیدی به گرم شدن روابط در اروپا وجود دارد؟

- خانه‌های روسی در ۱۷ کشور اروپایی غیردوست به فعالیت خود ادامه می‌دهند: اتریش، آلبانی، بلژیک، بلغارستان، مجارستان، آلمان، یونان، اسپانیا، ایتالیا، قبرس، لوکزامبورگ، مالت، لهستان، پرتغال، فنلاند، فرانسه و جمهوری چک. در سال ۲۰۲۴، بیش از ۶۴۰ رویداد اجتماعی و بشردوستانه در کشورهای اتحادیه اروپا اجرا شد؛ این یک پنجم تعداد کل رویدادهای برنامه‌ریزی شده در کشورهایی است که روسوترودنیچستوا در آن حضور دارد. روابط بشردوستانه در اروپا عمدتاً به لطف پروژه‌های آموزشی در زمینه فرهنگ و هنر که به طور مشترک با موزه‌های پیشرو در روسیه اجرا می‌شوند، حفظ می‌شود.

- تعامل با غرب در خصوص حفظ مزارها و یادمان های نظامی ما چگونه صورت می‌گیرد؟

- این تعامل یکی از معدود حوزه‌هایی است که ما را به هم متصل می‌کند و ما آن را فوق‌العاده مهم می‌دانیم. آژانس فهرست مکان‌های دفن واقع در خارج از کشور را که دارای اهمیت تاریخی و یادمان برای فدراسیون روسیه هستند، به روز می‌کند و مکان‌های دفن موجود در آن را حفظ و نگهداری می‌نماید. صحبت از قبور هموطنان برجسته‌ای است که در علم، فرهنگ، هنر، زندگی دینی و روابط دوجانبه مشارکت داشته‌اند. گورستان‌ها و یادمان‌های نظامی به عهده وزارت دفاع و وزارت امور خارجه است.

از مارس ۲۰۲۵، لیست ما شامل بیش از صد مورد است؛ اینها گورهای انفرادی و یا بخش‌های روسی یا ارتدکس در گورستان‌های ۱۸ کشور در اروپا، آسیا و آفریقا هستند: بلغارستان، مجارستان، آلمان، یونان، مصر، ایتالیا، قبرس، چین، لوکزامبورگ، مقدونیه، مراکش، هلند، لهستان، صربستان، تونس، ترکیه، فرانسه و جمهوری چک. همانطور که می‌بینیم، اکثر کشورهای ذکر شده در لیست کشورهای غیردوست طبقه‌بندی می‌شوند.

در سال ۲۰۲۴، ما پیش‌نویس مقررات دولتی را برای اضافه کردن ۱۴۱ مورد دیگر در ده کشور به فهرست‌مان تهیه کردیم. پس از تصویب، این فهرست شامل حدود ۲۵۰ مزار واقع در ۲۴ کشور خواهد بود. هر سال، تقریباً پنج کشور کار تعمیر، ترمیم و نگهداری محل‌های دفن را انجام می‌دهند. در سال ۲۰۲۴، آنها در آلمان، یونان، ایتالیا و ترکیه انجام شد. علاوه بر این، سال گذشته برای اولین بار بودجه‌ای برای انجام کارهای بزرگ با مبالغ بالا در دو مکان، دریافت کردیم؛ گورستان روسی در قلمرو گورستان نظامی بریتانیا در پولمیدیا در قبرس و گورستان روسی در شهر بیلا تسرکوا واقع در صربستان.

علاوه بر مکان‌های دفن، تمرکز روسوترودنیچستوا شامل مکان‌های تاریخی و فرهنگی خارج از کشور نیز می‌شود که ردپایی روسی دارند. ما فعلا در حال بروزرسانی پایگاه داده چنین مکان‌هایی هستیم. این آثار شامل بناهای تاریخی، مجسمه‌ها، نقش برجسته‌ها، ستون‌ها، لوح‌های یادبود و غیره است. ما اختیار و بودجه لازم برای نگهداری از این اشیاء را نداریم، اما سعی می‌کنیم از آنها برای فعالیت کلوب‌های تاریخی، برای برگزاری تورها و جذب جوانان استفاده کنیم.

- آیا سطح روسوفوبیا در غرب رو به افزایش است یا کاهش؟

- شناسایی و مستندسازی موارد نقض حقوق هموطنان مقیم خارج از کشور و همچنین حمایت‌های روانی و سازمانی لازم از آنها، از جمله وظایف ما محسوب می‌شود. در این زمینه ما با دفاتر کنسولی، مقامات محلی و سایر سازمان‌ها همکاری می‌کنیم.

پس از آغاز عملیات نظامی ویژه، وضعیت در بسیاری از کشورها به شدت بدتر شده و موارد روس‌هراسی افزایش یافته است. در سال ۲۰۲۲، تعداد شکایات مربوط به تبعیض بر اساس ملیت بیش از نیمی از موارد بود. اینها عمدتاً مواردی از ملی‌گرایی روزمره است که به صورت خشونت، امتناع از ارائه خدمات بر اساس ملیت، تهدید در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بیان می‌شود. اکنون تعداد آنها به طور محسوسی کاهش یافته است.

روسوترودنیچستوا همراه با بنیاد حمایت از حقوق هموطنان، در حال اجرای پروژه‌ای برای ایجاد مراکز کمک‌های حقوقی است که برخی از آنها زیرنظر خانه‌های روسیه فعالیت می‌کنند. ۳۷ مورد از چنین مراکزی در ۲۳ کشور ایجاد شده است. هموطنانی که تجربه نقض حقوق خود را داشته‌اند می‌توانند با دفاتر نمایندگی روسوترودنیچستوا تماس بگیرند. ما اطلاعاتی در مورد آشکارترین موارد نقض حقوق به کمیسر حقوق بشر فدراسیون روسیه ارسال می‌کنیم.

- مثلا چه مواردی؟

- یکی از پروژه‌های برجسته حقوق بشر دفتر نمایندگی، محاکمه پرونده حمله با چاقو توسط ایرینا کریووس، شهروند اوکراینی به گروهی از فعالان روسی در مراسم جشن روز پرچم روسیه در ۲۲ آگوست ۲۰۲۲ بود. گروهی از فعالان در هر جلسه دادگاه حضور داشتند، در خارج از ساختمان دادگاه اعتصاب برگزار کرده و یک کمپین اطلاع‌رسانی فعال در رسانه‌ها براه انداختند. در نهایت، دادگاه منطقه لارناکا در قبرس حکم مجرمیت را در این پرونده صادر کرد و کریووس را به شش ماه زندان محکوم نمود.

مورد دیگری که توجه ما را به خود جلب کرد، تبعیض در دانشگاه کادیر هاس استانبول بود. این دانشگاه خصوصی به محل وجود احساسات غرب‌گرا معروف است. در سال ۲۰۲۴، یک آزار و شکنجه واقعی علیه آیلین کارامان، پس از اینکه مدیریت دانشگاه از فعالیت‌های حرفه‌ای والدینش اطلاع یافت، در آنجا سازماندهی شد. اعضای خانواده این دختر شرکت کنندگان فعال در جنبش هموطنان در ترکیه و همچنین بنیانگذاران و مبتکران مدرسه خصوصی بین‌المللی روسی به نام پوشکین در استانبول هستند. دفتر نمایندگی ما در ترکیه کمک‌های همه جانبه‌ای به خانواده کارامان ارائه کرد، از جمله دستیابی به توافق با مدیریت امگیمو در مورد انتقال وی برای تکمیل تحصیلات خود در یکی از دانشگاه های روسیه در زمینه «حقوق».

- علاقه به یادگیری زبان روسی در جهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- شرایط فعلی که همه ما در حال حاضر در آن کار می‌کنیم با فرآیندهای فعال روسی‌زدایی و بیرون آوردن و جایجایی زبان روسی از زندگی اجتماعی-سیاسی و فرهنگی کشورهای پس از فروپاشی شوروی مشخص می‌شود، یک نفوذ اطلاعاتی قدرتمند با هدف تشکیل تصویری منفی از روسیه. به دلایل عینی، تعداد افرادی که در جهان زبان روسی صحبت می‌کردند از ۳۰۰ میلیون نفر به ۲۵۸.۵ میلیون نفر کاهش یافته است.

با این حال، علیرغم وضعیت سیاسی جهانی، ما همچنان به علاقه جهان به زبان روسی واقفیم و در تلاش هستیم از آن بهره برده و این روند را توسعه دهیم. اخیراً یک مطالعه جامعه‌شناختی در کشورهای همسایه انجام شده است. در پاسخ به این سوال که آیا مطالعه زبان روسی در مدارس کشور باید گسترش یابد، کاهش یابد یا بدون تغییر باقی بماند، تنها چند درصد موافق کاهش هستند، در حالی که اکثریت قاطع، از ۷۰ تا ۹۸ درصد معتقدند که مطالعه این زبان بایستی گسترش یابد یا حداقل بدون تغییر باقی بماند.

- روسوترودنیچستوا برای تقویت جایگاه زبان روسی چه می‌کند؟

- دوره‌های زبان روسی در خانه‌های روسی برپاست. در سال ۲۰۲۴، حدود ۱۴ هزار نفر دوره‌های زبان را در خانه‌های روسیه گذراندند. تحت برنامه دولتی «توسعه آموزش»، رویدادهای بسیاری در آسیا، آفریقا، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و حتی در اروپا در حال وقوع است. سال گذشته، «هفته زبان روسی در آلمان» ۸۰ استاد را گرد هم آورد. بیش از صد نماینده از مدیریت بخش‌های زبان روسی سازمان‌های آموزشی، آموزشگاه‌های زبان و دوره‌های آموزشی از ۳۱ کشور به استانبول آمدند. در چین این دوره‌ها با حضور بیش از ۴۰۰ استاد برگزار شد و حتی یک مدرسه تابستانی برای معلمان زبان روسی به عنوان یک زبان خارجی در گرجستان وجود داشت. هزار معلم از ۱۱۰ کشور دوره‌های آموزش از راه دور را گذراندند.

ما هر سال ادبیات آموزشی، علمی و داستانی عمومی را به زبان روسی برای ارائه بعدی به مدارس و کلاس‌های روسی عرضه می‌کنیم. سال گذشته ۱۳۰.۴ هزار جلد کتاب به کشورهای سی آی اس، آفریقا و اروپا تحویل داده شد. در کتابخانه‌های قرقیزستان و تاجیکستان، ما منابع مراکز «روسیه با شماست» را تجهیز کرده‌ایم و در تانزانیا و اتیوپی استودیوهای تئاتر روس زبان راه‌اندازی شده است. ما ۲۵ مرکز آموزشی دیگر را در ۱۴ کشور حوزه مشترک‌المنافع، خاورنزدیک و آفریقا با مبلمان، تجهیزات و کتاب‌های موردنیاز تجهیز کرده‌ایم.

- امروزه بیشتر دانشجویان برای تحصیل در روسیه از کدام کشورها می‌آیند؟

- آموزش روسی به درستی معتبر و مورد تقاضاست. دانشگاه‌های ما به طور سیستماتیک تعداد دانشجویان خارجی خود را افزایش می‌دهند و در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی جای می‌گیرند. در سال تحصیلی ۲۶-۲۰۲۵ روسوترودنیچستوا به عنوان مجری در مرحله اول، درباره انتخاب نامزدها برای آموزش با سهمیه دولت، اقدامات گسترده‌ای را برای جذب دانشجو از ۱۷۷ کشور انجام داد. جغرافیای متقاضیان تمامی قاره‌ها از جمله کشورهای سی آی اس، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و لاتین و خاورنزدیک را دربر می‌گیرد. تعداد کل درخواست‌های دریافت شده برای بررسی از نمایندگان کشورهای مختلف جهان برای آموزش با سهمیه، در سال تحصیلی جاری بیش از ۷۸ هزار است.

در میان محبوب‌ترین زمینه‌های تحصیلی میان دانشجویان خارجی، در رده اول به طور سنتی «پزشکی عمومی»، «دندانپزشکی» و «پرستاری» قرار دارند. «اقتصاد»، متخصصان آینده در زمینه مالی و مدیریت را جذب می‌کند. «آی تی و مهندسی کامپیوتر» مورد تقاضا است، «روابط بین‌الملل» محبوب است چراکه سطح آموزش پرسنل دیپلماتیک در روسیه به خوبی شناخته شده است.

تاکید بر این نکته ضروری‌ست که روسیه وظیفه تشویق عمدی دانشجویان خارجی به اقامت در کشورمان را ندارد. ما بر تقویت مشارکت با سایر کشورها تمرکز می‌کنیم. آموزش پرسنل مجرب برای کشورهای خارجی یکی از ابزارهای کلیدی در این کار است.

موضوع جذب دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های روسیه یکی از عناصر کلیدی استراتژی فدراسیون روسیه برای همکاری بین‌المللی در زمینه آموزش است. بر اساس فرمان ریاست جمهوری، قرار است تا سال ۲۰۳۰ تعداد دانشجویان خارجی در کشور به ۵۰۰ هزار نفر افزایش یابد.

- از مسابقه موسیقی «اینترویژن» که عضو کمیته برگزاری آن هستید چه انتظاری دارید؟

- «اینترویژن» فقط یک مسابقه در رشته موسیقی نیست، بلکه اولین نمایشگاهی برای موسیقی جهان است که نه فقط یک منطقه خاص همه کشورهای جهان را متحد می‌کند. این یک پلتفرم باز برای نمایش میراث فرهنگی کشورهای شرکت‌کننده است که در آن موسیقی به ابزار گفتگوی بین‌المللی تبدیل می‌شود. تاکید اصلی بر شخصیت ملی، احترام به سنت‌ها و ترویج ارزش‌های کشورهای مشارکت‌کننده است.

«اینترویژن» به لطف فرمت منحصربفرد، تیم حرفه‌ای دست‌اندرکار و جغرافیای گسترده شرکت‌کنندگان، چشم‌اندازهای بسیار خوبی دارد و هر شانسی برای به دست آوردن جایگاه برجسته در صحنه جهانی را داراست. رقابت باید بستری قدرتمند برای تبادل فرهنگی باشد و بی‌شک خواهد شد. این امر اصوات موسیقی فعلی را ترکیب می‌کند که رنگ ملی، سطح حرفه‌ای هنرمندان، سیستم امتیازدهی شفاف و تنوع را نشان می دهد تا داشته‌های فرهنگی کشورهای شرکت‌کننده را تا حد امکان به طور گسترده ارائه دهد.

روسوترودنیچستوا پشتیبانی اطلاعاتی را برای رقابت فراهم می‌کند. ما از طریق شبکه دفاتر نمایندگی خارجی آن، اطلاعات را بین شرکای بالقوه منتشر می‌کنیم و همچنین توجهات را به این پروژه در اماکن بین‌المللی جلب می‌نماییم.

منبع:

https://www.pnp.ru/politics/evgeniy-primakov-rusofobiya-v-mire-postepenno-utikhaet.html