1. مبانی نهادی و چشم‌انداز راهبردی
دیجیتالی‌سازی به عنوان یک هدف دولتی
آغاز تحول دیجیتال گسترده در قزاقستان با برنامه دولتی «قزاقستان دیجیتال» در سال ۲۰۱۸ رقم خورد. هدف اصلی این برنامه، ارتقاء کیفیت زندگی مردم و افزایش رقابت‌پذیری اقتصاد از طریق راه‌حل‌های دیجیتال است. هوش مصنوعی در این برنامه به عنوان فناوری‌ای افقی در حوزه‌های مختلف، به ویژه در حکمرانی دولتی و امنیت عمومی در نظر گرفته شده است.
استراتژی ملی برای هوش مصنوعی
در سال ۲۰۲۳، قزاقستان مفهومی برای توسعه هوش مصنوعی در سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۹ ارائه داد که اولویت‌های زیر را تعیین می‌نمود:
- توسعه تحقیقات در حوزه هوش مصنوعی؛
- پشتیبانی از زیرساخت‌های پردازش داده؛
- پیاده‌سازی هوش مصنوعی در صنایع کلیدی اقتصاد؛
- شکل‌دهی به چارچوب‌های قانونی و اخلاقی.
همچنین یک کارگروه بین‌نهادی با مشارکت نمایندگانی از وزارت دیجیتال، وزارت اقتصاد، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی در زمینه هوش مصنوعی تشکیل شد.
چارچوب حقوقی و قوانین دیجیتال
برای پیاده‌سازی هوش مصنوعی نیاز به شفافیت حقوقی است. قزاقستان در حال انجام اقدامات زیر است:
- تدوین قانون هوش مصنوعی؛
- بازنگری قوانین مربوط به حفاظت از داده‌های شخصی؛
- اجرای استانداردهای اخلاقی در هوش مصنوعی بر اساس توصیه‌های بین‌المللی یونسکو؛
نهادهای دولتی در حال گذار به مدیریت مبتنی بر داده (data-driven management) هستند، جایی که هوش مصنوعی نقش کلیدی دارد.
2. اجرای عملی: هوش مصنوعی کجا و چگونه کار می‌کند؟
دولت الکترونیک و اتوماسیون خدمات
پورتال eGov.kz بخش مرکزی دولت دیجیتال است. امروزه این پورتال صدها خدمت آنلاین ارائه می‌دهد که بسیاری از آن‌ها خودکار شده‌اند.
هوش مصنوعی در موارد زیر کمک می‌کند:
- پردازش درخواست‌های شهروندان از طریق چت‌بات‌های هوشمند؛
- تحلیل داده‌های رفتاری و آماری؛
- شناسایی خطاهای سیستمی و خودکارسازی تصمیم‌گیری (برای مثال در تخصیص یارانه‌ها).
در مرحله آزمایش: دستیاران دیجیتال برای کارکنان دولتی که قادرند اسناد تهیه کنند، درخواست‌ها را تحلیل می‌نمایند و حتی تقاضاهای عمومی را پیش‌بینی می‌کنند.
امنیت: نظارت تصویری هوشمند و تحلیل پیش‌بینی‌گر
در قالب پروژه‌های «شهر امن» و «افسر دیجیتال» در شهرهای بزرگ، موارد زیر اجرا شده است:
- سیستم‌های تشخیص چهره در زمان واقعی؛
- تحلیل جریان ویدئویی برای شناسایی رفتارهای مشکوک؛
- مدل‌های هوش مصنوعی برای پیش‌بینی رشد جرم در مناطق خاص.
در اینجا هوش مصنوعی به عنوان ابزاری برای امنیت پیشگیرانه عمل می‌کند، نه صرفاً واکنشی.
بهداشت و درمان: از تشخیص تا مدیریت سیستم
در چارچوب دیجیتالی‌سازی حوزه سلامت، هوش مصنوعی برای موارد زیر به کار گرفته می‌شود:
- تشخیص بیماری‌ها بر اساس تصاویر رادیولوژی و MRI؛
- پیش‌بینی اپیدمی‌ها؛
- بهینه‌سازی مسیرهای درمانی بیماران؛
- تحلیل خودکار سوابق پزشکی.
نمونه‌ای از اجرا: در کلینیک‌های آستانه و آلماتی سیستم‌های هوش مصنوعی برای تحلیل تصاویر ریه‌ها جهت شناسایی زودهنگام بیماری‌های سرطانی در حال آزمایش هستند.
آموزش و مدیریت دولتی
هوش مصنوعی کمک می‌کند تا:
• پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در مدارس آنلاین پیگیری شود؛
• شکاف‌های آموزشی شناسایی شوند؛
• منابع دانشگاه‌ها و مدارس به‌صورت هوشمندانه مدیریت شوند.
در سطح اداری، خودکارسازی گردش اسناد، پیش‌بینی نیازهای بودجه، ارزیابی کارایی کارمندان دولت بر اساس شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) و تحلیل داده‌ها با استفاده از هوش مصنوعی در حال اجراست.
۳. مشارکت‌های فناورانه و اکوسیستم
آستانه هاب و استارتاپ‌های محلی
آستانه هاب به پرچمدار اکوسیستم فناوری در قزاقستان تبدیل شده است؛ جایی که ده‌ها استارتاپ فعال در حوزه هوش مصنوعی در حال توسعه پروژه‌هایی برای بخش دولتی هستند، از جمله:
- سیستم‌های برنامه‌نویسی رایانه‌ای؛
- پلتفرم‌های تحلیل پیش‌بینی‌کننده؛
- چت‌بات‌هایی برای ارائه خدمات دولتی؛
- سیستم‌های منابع انسانی هوشمند برای انتخاب کارکنان دولتی.
کمبود نیروی انسانی
قزاقستان با کمبود شدید در حوزه‌های زیر مواجه است:
- دانشمندان داده (Data Scientists)؛
- متخصصان امنیت سایبری؛
- مهندسان یادگیری ماشین.
برای رفع این چالش‌ها:
- برنامه‌های تحصیلی جدید در دانشگاه‌ها افتتاح شده‌اند؛
- دوره‌های آموزشی فشرده (AI Bootcamp) برای کارمندان دولت راه‌اندازی شده‌اند؛
- حمایت‌های مالی از پژوهشگران جوان در حوزه هوش مصنوعی برقرار شده است.
نکته:
قزاقستان در مرحله ایجاد زیرساخت دیجیتال و فناوری‌های هوش مصنوعی به طور یکپارچه قرار دارد. این کشور تلاش می‌کند نه فقط پیرو روندهای جهانی باشد، بلکه الگوی خاص خود از دولت دیجیتال را بنا نهد: دولتی انعطاف‌پذیر، کارآمد و مبتنی بر داده دانش بنیان. امروزه هوش مصنوعی در حوزه‌های کلیدی نظیر بهداشت و نظم عمومی به کار گرفته شده است و در آینده ممکن است به بخش جدایی‌ناپذیر بوروکراسی اداری جدید تبدیل شود، جایی که تصمیم‌ها نه صرفاً توسط کارمندان دولت بلکه توسط الگوریتم‌ها سریع ، شفاف و دقیق گرفته می‌شوند اما این موفقیت تنها در صورتی حاصل می‌شود که رویکردی نظام‌مند اتخاذ شود مانند: آموزش نیروی انسانی، رعایت اخلاق، تصویب قوانین لازم و مدیریت هوشمندانه داده‌ها. قزاقستان گام‌های محکمی برداشته است و اگر این روند حفظ شود، می‌تواند به راهبر اصلی دیجیتال آسیای مرکزی تبدیل شده و استانداردهای منطقه‌ای را در زمینه فناوری دیجیتال و هوش مصنوعی تعیین کند.
آستانه قزاقستان
منبع:
https://govtec.kz/assets/media/kontseptsiya-26062024-1500.pdf
نظر شما