به‌گفته‌ی مورخان، زبان بلوچی از کهن‌ترین زبان‌های این منطقه به‌شمار می‌رود و متعلق به قومی است که قرن‌ها بر سرزمین خود حکمرانی کرده است. با این حال، در عصر حاضر، زبان بلوچی چنان دچار عقب‌ماندگی شده که اگر توجه بیشتری به آن معطوف نشود، این زبان در شکل نوشتاری در آستانه‌ی نابودی قرار خواهد گرفت. و هنگامی که زبانی در شکل نوشتاری خود ناپدید شود، خطر محو شدن کامل آن از صفحه‌ی روزگار بسیار جدی می‌شود۔
اکنون پرسش این است که چگونه ممکن است زبانی که میلیون‌ها گویش‌ور دارد و در کشورهای پاکستان، ایران، افغانستان، عمان، بحرین و بسیاری از نقاط دیگر جهان تکلم می‌شود، تا این اندازه دچار عقب‌ماندگی شود؟
اولین دلیل این است که زبان بلوچی از حمایت رسمی و دولتی برخوردار نیست. تا زمانی که یک زبان از سوی دولت به‌عنوان زبان ملی به رسمیت شناخته نشود، چه کسی مسئول حفظ و گسترش آن خواهد بود؟
یکی از نخستین اشتباهات پس از تشکیل پاکستان این بود که هیچ‌یک از زبان‌های قومیِ رایج در کشور، جایگاه رسمی به‌عنوان زبان ملی نیافتند. با زبان بلوچی نیز چنین برخوردی شد.
در دوران حکومت نواب اکبر خان بگتی و همچنین در دوره‌ی کنونی، تدریس زبان بلوچی به‌عنوان یکی از دروس در مدارس بلوچستان آغاز شد، اما همانند دوره‌ی نواب، این تلاش‌ها نیز بی‌نتیجه مانده‌اند. این روند بار دیگر رو به توقف است، زیرا نه کتاب‌های درسی به‌موقع فراهم می‌شوند و نه معلمان زبان بلوچی برای تدریس آن استخدام شده‌اند.
سومین دلیل این است که بسیاری از نویسندگان بلوچ، به جز شعر و داستان، اگر چیزی می‌نویسند، از زبان‌های اردو یا انگلیسی استفاده می‌کنند. به همین دلیل، زبان بلوچی تنها توسط افرادی خوانده می‌شود که علاقه‌مند به شعر یا داستان هستند، که تعداد این افراد بسیار کم است.
چهارمین دلیل این است که اکثریت بلوچ‌ها بی‌سواد هستند و نیمی از آن‌ها به زبان براهوئی صحبت می‌کنند، که باعث کاهش بیشتر تعداد خوانندگان می‌شود.
به عنوان یک خواننده و نویسنده بلوچی، همیشه احساس کرده‌ام که یکی از دلایل کاهش روزافزون تعداد خوانندگان زبان بلوچی، کمبود مواد استاندارد و متنوع در این زبان است. چرا که همه مردم شعر و داستان نمی‌خوانند.
در زبان بلوچی، به‌زحمت سالانه پنجاه تا شصت کتاب منتشر می‌شود. اکثر این کتاب‌ها تنها در ۵۰۰ نسخه چاپ می‌شوند که در نهایت مجبور به توزیع رایگان آن‌ها می‌شوند. بلوچی آکادمی، که بزرگ‌ترین نهاد مرتبط با زبان بلوچی است و کتاب‌های رایگان به خوانندگان ارائه می‌دهد، اما همچنان تعداد خوانندگان اندک است۔
به‌طور کلی، زبان بلوچی در وضعیت بحرانی قرار دارد. رسانه‌های اجتماعی با نابود کردن فرهنگ کتاب‌خوانی، زبان ملت‌های مظلوم را به عقب رانده و آن را در قرون گذشته نگه داشته است. حتی جایی که تحصیل‌کرده‌های بلوچ نیز به‌راحتی می‌گویند که نمی‌توانند بلوچی بخوانند و بنویسند. نه تنها هیچ‌یک از منشورها یا ارگان‌های حزبی به زبان بلوچی هستند، بلکه هیچ پوستر یا نوشته‌ای به این زبان در سطح عمومی مشاهده نمی‌شود. آثار بزرگ‌ترین اندیشمندان بلوچ نیز در رسانه‌های اجتماعی به زبان‌های اردو یا انگلیسی منتشر می‌شود.
مقاله نویس: عبدالله شوهاز
نظر شما