در یازدهمین مجمع روسکی میر، گفت و گویی تحت عنوان «زبان روسی و دولت-فرصت­ها و تهدیدها» شکل گرفت. شرکت کنندگان این کنفرانس در مورد سیاست­های زبانی کشورهای پساشوروی، از جمله روسیه صحبت کردند. لودمیلا وربیتسکایا رئیس هیات امناء بنیاد روسکی میر، مدیریت بحث را عهده ­دار بود.

سرگی بوگدانوف، معاون رئیس هیات مدیره بنیاد روسکی میر و همچنین رئیس دانشگاه تربیت مدرس روسیه (گرتسین) در مورد وضعیت زبان روسی و دیگر زبان­های ملی روسیه از نقطه نظر قانون صحبت کرد. او اهمیت تعامل بین زبان روسی و دیگر زبان­ها در روسیه را یادآور شد. وی خاطرنشان کرد، در روسیه حدود ۷۰۰ آیین نامه اجرایی در استفاده از زبان­ها وجود دارد. حدود ۳۰ زبان به عنوان زبان دولتی (در سطح مناطق) و ۱۴ زبان به عنوان زبان رسمی مورد استفاده قرار می­گیرند. در عین حال در روسیه این امکان وجود دارد تا کار بر روی بهبود قوانین چارچوب در استفاده از زبان­ها ادامه یابد.

بوگدانوف اشاره کرد: «در واقع بسیاری از زبان­های موجود با وجود برخورداری از جایگاه رسمی و دولتی، مورد استفاده قرار نمی­گیرند.»

او به ویژه تاکید کرد، ضرورتا هر کاری باید برای یک اظهارنامه سیاسی در جهت تقویت تنوع زبانی در روسیه انجام شود، تا این امر به واقعیت تبدیل شود. بوگدانوف گفت: لازم است به طور پیوسته بر روی استفاده از زبان روسی در کنار دیگر زبان­های روسیه نظارت شود.

تاتیانا ملچکو رئیس دانشگاه اسلاوی جمهوری مولداوی، و رئیس انجمن مولداوی زبان و ادبیات روسی، در مورد وضعیت زبان روسی در کشور خود صحبت کرد. او از بنیاد روسکی میر برای حمایت فعالانه از پروژه ­های حفظ زبان روسی در مولداوی، و همچنین برای مجمع سالانه روسکی میر که در آن این امکان فراهم می­شود تا درباره مسائل مربوط به آموزش زبان روسی در خارج از روسیه بحث شود، قدردانی کرد.

تاتیانا ملچکو تاکید کرد، که با گذشت ۲۵ سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در مولداوی زبان روسی را همچنان «نشانه می­روند». برخلاف واقعیت عینی، در کشور کمپین­های فعالی برای تحت فشار قرار دادن هر گونه عنصر روسی شکل گرفته است. در دهه نود تلاش­هایی در جهت حذف پدرنامی (به­روسی Отчество؛ به­انگلیسی Patronymic) از مدارک مردم صورت گرفت و در نهایت هم موفق به حذف آن شدند. با این حال، مردم همچنان یکدیگر را با نام پدر خطاب می­کنند. نام شهر کیشینوف را هم به کیشینئو تغییر نام دادند، البته برخلاف این تغییر نام همچنان در رسانه ­های گروهی حتی با وجود تحریم­ها از سوی دولت، پایتخت مولداوی به همان شکل روسی آن خوانده می­شد. قوانین آموزشی جدیدی نیز به تصویب رسید که براساس آن زبان روسی به عنوان یک زبان خارجی و نه به عنوان زبان اجباری در مدارس تدریس می­شد. همچنین ملچکو اشاره کرد، ۶۸% جمعیت، روس­زبانانی هستند که هنوز هم به عنوان بخش مهمی از حیات جامعه و دولت مولداوی به حساب می­آیند.

لودمیلا وربیتسکایا افزود این موقعیت عجیبی است. او گفت: «از یک سو، همه مردم مولداوی به زبان روسی صحبت می­کنند، و از سوی دیگر، دولت درکی از این موضوع ندارد که این زبان، زبان مادری و خانگی مردم است.» ­

پروفسور ویچسلاو ترکوولوف، مدیر گروه بخش زبان روسی دانشگاه دولتی دونتسک، تاکید کرد که زبان، تصویر اندیشه­ های انسانی را می­سازد، بنابراین تغییر آن در نهایت این جریان را دچار تغییر می­کند. او خبر داد، زبان روسی از امتحانات فارغ­التحصیلان مدارس اکراینی حذف شده­است. این بدان معنی است که متقاضیان ورود به دانشگاه در رشته زبان روسی، نه دروس تخصصی بلکه برای مثال امتحان زبان انگلیسی می­دهند. ترکوولوف خاطرنشان کرد: این چیزی جز یک برنامه­ریزی جامعه شناختی زبانی نیست.

او گفت، امسال ده نفر از مناطق اکراین در رشته زبان روسی به دانشگاه دونتسک وارد شدند. از اوکراین همواره علاقه­ مندان شرکت در «توتالنی دیکتانت[۱]» به دونتسک می­آیند. در عین حال، علیرغم فشار بی ­سابقه بر زبان روسی، هنوز هم بسیاری از مردم اوکراین به زبان روسی صحبت می­کنند و خود را روس می­دانند.

اینگا مانگوس، رئیس انجمن استادان زبان و ادبیات روسی، در خصوص شرایط دشوار زبان روسی در کشورهای حوزه بالتیک شرح داد. در لتونی، لیتوانی و استونی وضعیت زبان روسی گذشته از تفاوت­های اندک تقریبا دارای شرایط یکسانی هستند.

در زمان اتحاد جماهیر شوروی در استونی، زبان روسی و زبان استونیایی از شرایط یکسانی برخوردار بودند. در آن زمان در جمهوری استونی زبان روسی به خوبی تدریس می­شد، به همین خاطر مردم استونی آن را به خوبی فراگرفتند. اما برخلاف آن روس­ها در آنجا به زبان استونیایی بد صحبت می­کردند. سپس زبان استونیایی تنها زبان دولتی و زبان روسی، زبان اقلیت ملی شد. وضعیت تغییر کرده است. زبان استونیایی در همه جا تدریس می­شود، برای همین روس­هایی که در استونی هستند و حدود ۳۰% جامعه را تشکیل می­دهند، زبان استونیایی را به خوبی می­دانند. مردم استونی دیگر یادگیری زبان روسی را متوقف کرده ­اند و این موضوع باعث شده امکان دوزبانه بودن خود را از دست بدهند. بنابراین، کارفرمایان ترجیح می­دهند که از کارکنانی استفاده کنند که قابلیت سخن گفتن هم به زبان روسی و هم به زبان استونیایی  را داشته باشند. مانگوس گفت: «زبان در استونی یک ابزار است.»

آریساک نرسیان، رئیس مرکز روسیه در ایروان درباره کار با زبان روسی در ارمنستان صحبت کرد. اینجا کاملا موقعیت متفاوتی وجود دارد. او اشاره کرد، زبان روسی بخش مهمی از فرهنگ ارمنستان است. به گفته وی، پس از سال ۱۹۹۱ به سوی زبان روسی تهاجماتی صورت گرفت، اما این روند تغییر کرد.

آموزش زبان روسی در ارمنستان در دوران مدرسه و سال­های اول دانشگاه­ها به عنوان درس اجباری تدریس می­شود. در ارمنستان شش شعبه از موسسات آموزش عالی روسیه فعالیت می­کنند. در حال حاضر کشور در مورد نظریه افزایش تعداد ساعت­های تدریس زبان روسی در مدارس ارمنستان، بحث می­کند. این اتفاق خواهد افتاد، چرا که ارمنستان کشوری تک ملیتی است. ۹۸% جامعه ارمنستان را ارمنی­ها تشکیل می­دهند.

علاقه به زبان روسی در ارمنستان همچنان در حال رشد است. نقش اصلی در این زمینه را هم بنیاد روسکی میر دارد. در عین حال نرسیان به کمبود منابع آموزشی برای زبان روسی اشاره کرد.

منبع خبر: سایت بنیاد روسکی میر

https://www.russkiymir.ru/publications/۲۳۳۰۱۵/ 

[۱] یک برنامه سالانه تحصیلی که از سال ۲۰۰۴ در روسیه و کشورهای مختلف جهان با هدف همگانی سازی دانش، اجرا می­شود.