تربه یا آرامگاه"مومنه خاتون" توسط معمار عجمی ابن ابوبکر نخجوانی در مرکز شهر نخجوان در پارک عجمی احداث شده و یکی از زیباترین آثار فرهنگی می باشد. احداث آن در سال ۱۱۸۶ پایان یافته و دو قسمت زیرزمینی ( سردابه) و تربت روی زمینی تشکیل شده، از داخل به شکل گرد و از بیرون به شکل ده ضلعی می باشد. هنگام احداث ارتفاع آن ۳۵ متر بوده و به مرور زمان قسمت بالای تربه تخریب گردیده و اکنون فقط ۲۵ متر ارتفاع دارد.

این آرامگاه که در میان مردم محل به عنوان "گنبد آتابی" نیز معروف شده است، آتابی شمس الدین الدنیز بانی دولت آتابی در سال ۱۱۷۵ به افتخار همسرش مومنه خاتون دستور احداث آن را داده است. خود شمس الدین الدنیز نیز بعد از همسرش طی مدت کوتاهی وفات نموده و پسرش آتابی محمد جهان پهلوان امر احداث این آرامگاه را به اتمام رسانیده است. برخی می گویند در این تربت به همراه مومنه خاتون شوهرش آتابی شمس الدین الدنیز و پسرش آتابی محمد جهان پهلوان نیز دفن شده اند.

برخی از کتیبه های روی این بنا هنوز سالم باقی مانده است. در ورودی ( قسمت وسط مقبره)  درباره بانی و مسبب احداث آن و همچنین جملات زیر نوشته شده است : "ما می رویم فقط روزگار می ماند، ما می میریم و اثر برای یادگاری می ماند. الهی از نظر بد حفظ کن" . از کتیبه های دیگر در روی تربت مشخص می شود که این بنا توسط عجمی ابن ابوبکر نخجوان در سال ۵۸۲ ماه محرم ( آوریل ۱۱۸۶ ) احداث شده است.

تربت ( مقبره ) مومنه خاتون در میان دیگر مقبره های یادبود در آذربایجان با زیبایی ، خصوصیت های معماری و تزیینی خود از دیگر  مقبره ها فرق داشته و شاه اثر  معماری قرن وسطی در آذربایجان محسوب می شود. از این جهت است که، پروفسور و هنر شناس معروف  آلپاتوف روسی درباره این تربت گفته است: چنین زیبایی فوق العاده و تکامل هنر کلاسیک است. همانگونه که از آثار شاهنامه فردوسی و لیلی و مجنون بهترین آثار ادبیات شرق بوی انسان دوستی می آید از تربت نخجوان نیز این بو احساس می شود.

(نمایی از داخل آرامگاه مومنه خاتون)

در طول دیواره طاق تربت مومنه خاتون دو بار سوره یاسین و در قسمت بالای طاق ها آیه "حاکمیت به خداوند واحد و قادر مخصوص است" نوشته شده است. در داخل تربت در چند متر بالاتر از سطح زمین آیه ۲۵۵سوره بقره از قرآن کریم حک شده است.

در داخل تربت در سقف گنبد ۴ عدد کتیبه دایره مانند با قطر ۱.۵ متر  آویزان شده است. که روی آنها هشت بار نام محمد، در کتیبه های دیگر نام های محمد ، علی ، فاطمه، حسن، حسین  و در وسط آنها کلمه الله نوشته شده است.

تربت مومنه خاتون در سال ۲۰۰۳ مرمت شده است.