فدراسیون روسیه پهناورترین کشورجهان به مساحت ۱۷۰۷۵۴۰۰ کیلومترمربع  درنیمکره شمالی ؛ در مجاورت قطب شمال  و اقیانوس آرام و منجمدشمالی و دریاهایی مانند دریای سفید ؛ لاپتف ؛ کارا ؛ برینگ؛ اختسک ؛ سیاه و ژاپن واقع شده است.  کوه های آن عمدتا  درجنوب واقع است مانند قفقاز و اورال درغرب.  دارای فلات های پهناوری مانند سیبری  وجنگل های بسیار حاصلخیز و وسیع دراطراف رودهای خود مانند  ولگا ؛ دنیپر ؛ اوب ؛ اورال ؛ دن  و غیره است.  به دلیل گستردگی در عرض جغرافیایی ؛  دارای آب وهوایی گوناگون است  که از ناحیه سرد شمالی  تا گرم جنوبی کشیده شده است . بلندترین نقطه آن البروس  به ارتفاع ۵۶۴۲ متر است.  مردمان آن سفید از تیره های روسی  ۸۷ درصد ؛ تاتار۲/۳ درصد و اوکراینی ها ۵/۱ درصد و غیره است.

پایتخت روسیه شهر مسکو  با ۱۲  میلیون نفر جمعیت و واحد پول آن روبل برابر با ۱۰۰ کوپک است.

سرزمین پهناور روسیه درحدود ۱۵۰ میلیون نفر جمعیت دارد  ( بر اساس سرشماری  انجام شده درسال ۱۹۹۸) و درحال حاضر نیز نرخ  رشد جمعیت دراین کشور منفی است به گونه ای که برآوردهای رسمی حاکی از آن است که  تا سال ۲۰۳۰ میلادی ؛  جمعیت فعلی به ۱۳۰ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.  بیشتر جمعیت روسیه درغرب این کشور یعنی بخش اروپایی آن زندگی می کنند .  حدود ۸۰ درصد (۱۱۵ میلیون نفر)  از مردم روسیه از نژاد روس هستند  و سایر نژادهای این کشور عبارتند از : تاتار ؛ اوکراینی ؛ چوواش ؛ چچنی؛ ارمنی ؛ ترک ؛ داغستانی ؛ مغول ؛ آواری ؛ اینگوش ؛ چرکس ؛ بالکار ؛ اوستیایی؛ آذری ؛ گرجی و ..... با آن که  زبان رسمی روسیه ؛ زبان روسی است  ولی ۲۷ زبان رسمی دیگر  نیز درجمهوری ها و مناطق خودگردان این کشور وجود دارد.

شهرهای مهم روسیه عبارتند از : سن پترزبورگ ؛ نوواسیبیرسک ؛ قازان ؛ نیژنی نوگوراد  و یکاترینبورگ  .

نوع حکومت روسیه  ؛ جمهوری فدرال  چندحزبی  با  دو مجلس قانونگذاری  است.

 اقتصاد این کشور برپایه  سرمایه داری  و خصوصی سازی است  که  این موضوع پس از  فروپاشی و رهایی  از اقتصاد دولتی و سوسیالیستی انجام شد.

درسال های ۹۰ ؛ گورباچف بنا به ضرورت تاریخی  جامعه تک حزبی شوروی ؛ اصلاحات خود را تحت عناوین  گلاسنوست و پروسترویکا  یعنی اصلاحات  اقتصادی – سیاسی و اجتماعی تئوریزه کرد و  این آغاز ریزش جامعه و حکومت شوراها بود  که به زودی  با کودتای بوریس یلتسین  به عنوان یکی از عاملان  نفوذی سازمان اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا ( سیا ) ؛  سالیان سال قدرت را در دست گرفت  و فروپاشی شوروی را شتابی جدی تربخشید  که حاصل آن جداشدن  همه جمهوری هایی بود که  به صورت اتحاد جمهوری های  هم مسلک  به صورت اقماری گردهم آمده بودند  و یکی پس ازدیگری اعلام استقلال کرده  و سرانجام در یک پروسه پرشتاب  همراه با جنگ های داخلی ؛ تنها روسیه از آن سرزمین وسیع باقی ماند . امروز همه کشورهای به استقلال رسیده  و همسو ؛ جهت گیری خود را به سوی بازار و درهای باز آغازکرده و  مالکیت خصوصی وبخش خصوصی درحال رشد است  و حاکمیت ایدئولوژیک منسوخ شده است.  با آن که شوروری درسال ۱۹۹۱ فروپاشید و ۱۵ کشور از جدایی مدار مرکزی آن پدیدآمد ولی  از تاثیرگذاریش برمعادلات جهانی  به ویژه در آسیای مرکزی وقفقاز  کاسته نشد و  هنوز نقش برادربزرگ تر  را درمناطقی ازجهان  برای خود حفظ کرده است و درتعاملاتش با کشورهای اسلامی می کوشد  تا روابط خوبی که پایه گذاری کرده را حفظ کند. کشورهای آسیای مرکزی وقفقاز هنوز  به دلیل برخورداری از فرهنگ مشترک  پایه ریزی شده در زمان اتحاد جماهیر شوروی ؛  تاثیرپذیری زیادی از فرهنگ و آموزه های فرهنگی روسیه دارند.

فرهنگ مردم روسیه برپایه  فرهنگ شرقی پی ریزی شده است  و در سال های اخیر  براثر آمیختگی  نه چندان مطلوب با فرهنگ غربی ؛  به فرهنگی با زیرساخت شرقی و رویه غربی تبدیل شده است.  اما لجام گسیختگی فرهنگ غرب هنوز نتوانسته است  بر فرهنگ روس ها غلبه کند  و زیرساخت شرقی بودن فرهنگ روسیه  این توان را داشته است که  تاکنون دربرابر هجوم فرهنگ غرب  ایستادگی کند  . ولی درعین حال این واقعیت را نیز نباید از نظر دور داشت که  به موازات حرکت چرخه های اقتصادی روسیه بسمت رژیم اقتصادی  سرمایه داری ؛ تاثیرپذیری فرهنگی از غرب نیز به وقوع خواهدپیوست.  ضرب المثلی درمیان روس ها وجود دارد با این مضمون که "  روس ها اسب را خیلی دیر آماده می کنند اما وقتی سوار شدند  خیلی سریع می تازند". و این واقعیتی است که با تاختن  اسب های زین شده اقتصادی  به سمت غرب؛  فرهنگ نیز از این مقوله پیروی خواهد کرد.  البته سیاست های فرهنگی روسیه در سال های پس از فروپاشی شوروی ؛  ساز وکارهای خاص خود را آنچنان برپیکیره فرهنگی این کشور گسترده بود که برون رفت از آن همه  ساختارسازی و پی ریزی ساختارهای جدید ؛  ان هم با تنگناهای اقتصادی  سال های آغازین پس از فروپاشی ؛  دشوار به نظرمی رسید ولی سیاست های اقتصادی ولادیمیر پوتین  این دوران انتقال را به سرعت سپری کرد و اکنون متصدیان امورفرهنگی  با بازیابی مجدد خود توانسته اند  راه های انتقال فرهنگی  به دوران متناسب پس از فروپاشی را به سرعت طی کنند.

درسیاست جدید فرهنگی  که درسال ۲۰۰۸ میلادی بطور رسمی منتشر شد ؛  تصدیگری دولت به  حداقل ها کاهش یافته  و توان بخش خصوصی و نهادهای مردمی  به عنوان عنصر اصلی لحاظ شده است و جالب اینکه مذهب نیز  درموضوعات فرهنگی مورد توجه دولت فدراسیون روسیه  قرارگرفته است امری که در دوران پیش از فروپاشی  هرگز به آن توجه نمی شد. ابزارهای فرهنگی در سیاست های جدید فرهنگی روسیه متنوع است. به گونه ای که آموزش و پرورش؛ ارشاد ؛ تربیت ؛ دانش فلسفی ؛ اجتماعی وانسانی ؛ مذهب  ؛  هنرتجسمی؛ نشرکتاب ؛ کارهای مربوط به کتابخانه و موزه ؛ ایدئولوژی و تبلیغات؛  موازین و اصول سیاسی وحقوقی ؛ کلیشه های قومی ؛ اجتماعی  و مذهبی مردم ؛  ؛ آداب و رسوم ؛ افسانه ها ؛ اخلاقیات و .... مورد توجه قرار گرفته اند. همچنین توجه ویژه به معنویات نیز  دراین منشور موردتوجه بوده است  و به تنوع قومی ؛ پیشرفت تحقیقات بنیادی علمی  در رشته فرهنگ شناسی ؛  تطابق هنری ؛  تجربه تاریخی و اجتماعی  و میراث فرهنگی ملی با هدف مدرنیزاسیون  اجتماعی- فرهنگی روسیه  ؛ مدل سازی الگوهای  فرهنگی نیز توجه ویژه ای شده است.  این نوع دغدغه در باره فرهنگ در فدراسیون روسیه از سوی دولت نشان از آن دارد که  حفظ هویت فرهنگی شرقی  و پیشگیری از استحاله فرهنگی  مورد توجه سیاست گذاران فرهنگی کنونی روسیه است.

در بخش اصول سیاست های جدید فرهنگی روسیه  به موارد زیرتوجه جدی شده است :

· فرهنگ روسیه  باید منعکس کننده ارزش های  معنوی ؛ جنبه ها و شاخص های اخلاقی آن باشد.

· تلاش در حفظ میراث فرهنگی روسیه و تمامی قومیتها و ملیت های فدراسیون روسیه به عنوان ارزش های عمومی، در جهت هویت و نشاط بخشیدن به اقوام مختلف جامعه

· توسعه و حمایت از زبان روسی به عنوان زبان ملی فدراسیون روسیه، زبان متکلم تمامی اقوام روسیه به عنوان اساس اتحاد فرهنگی و هویتی شهروندان فدراسیون روسیه

·  حمایت از ادبیات روسیه، احیای کتاب خوانی، ایجاد شرایط مناسب برای نشر کتاب، تسهیل نمودن دسترسی افراد جامعه به آثار ادبی کلاسیک، معاصر روسیه، همچنین دیگر آثار ادبی اقوام روسیه

· گسترش و توسعه مناسب در دنیای فن آوری اطلاعات

· ترغیب کودکان و جوانان جهت حضور و فعالیت در سازمان های فرهنگی، آموزشی، خلاقیتی، انجمن های خیریه، فعالیت های گروهی و دسته جمعی  

· توسعه فرهنگ روسیه و فرهنگ ملی اقوام روسیه، ایجاد شرایط لازم در جهت فعالیتهای هنری، ایجاد و حفظ و توسعه زیر ساختارهای مناسب برای فعالیت های هنرمندان

· حمایت از موسسه ها، سازمان های تازه تاسیس، طرح های اجتماعی مرتبط با انواع فعالیت های فرهنگی

· حقوق یکسان شهروندان در امکان استفاده از فعالیت های فرهنگی، هنرهای انفرادی، حضور و مشارکت در برنامه های فرهنگی، استفاده یکسان از خدمات و مزایای نهادهای فرهنگی

· ایجاد شرایط متناسب در خصوص ارزیابی محیط های معماری و موارد مشابه

· حمایت از تحقیقات علمی در زمینه فرهنگ و هنر

· توسعه آموزش در هنر و فرهنگ

تقسیمات کشوری فدراسیون روسیه :

فدراسیون روسیه به ۸۵ واحد فدرال در ۶ نوع مختلف با میزان خودگردانی متفاوت بشرح ذیل تقسیم بندی شده است.

• ۲۲ جمهوری خودمختار
• ۴۶ استان یا منطقه  ( ابلاست )
• ۴ ناحیه (آکروگ) خودمختار
• ۹  خطه - سرزمین  ( کرای )
• ۳ شهر فدرال (مسکو و سن پترزبورگ و سواستوپل)
• یک اُبلاست خودمختار (استان خودگردان یهودی)

تمامی این واحدهای فدرالی دو نماینده در شورای فدراسیون روسیه دارند. این شورا مجلس علیای مجمع فدرال ـ معادل مجلس سنا - در نظام قانون‌گذاری روسیه  است. اما از نظر میزان خودگردانی با یکدیگر تفاوت دارند.

هر یک از این واحدهای فدرال ؛ قوه قانون‌گذاری و قوه اجرایی خود را دارند اما قوانین آنها نباید مغایر با قوانین دولت فدرال باشد (اصل ۷۹ قانون اساسی روسیه). جمهوری‌های خودمختار این حق را دارند که علاوه بر زبان رسمی فدرال (زبان روسی) ؛ یک یا چند زبان دیگر را هم به عنوان زبان رسمی برای استفاده در ارگان‌ها و موسسات دولتی تعیین کنند (اصل ۶۸).

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در سال ۲۰۰۰ گروه دیگری را به نام ناحیه‌های فدرال روسیه به تقسیمات کشوری روسیه افزود. وی ۸ ناحیه فدرال را برای فدراسیون روسیه معین کرده که هر یک از واحدهای فدرال در داخل یکی از آنها قرار می‌گیرند. اداره هر ناحیه فدرال بر عهده یک نماینده از طرف رئیس‌جمهور روسیه است. نقش این نماینده برقراری ارتباط میان مقامات واحدهای فدرال و مقامات حکومت فدرال در مسکو است و مسئولیت اصلی آن نظارت بر اجرای قوانین فدرال در هر یک از واحدهای فدرالی است.

به این ترتیب از ماه مارس سال ۲۰۱۴ ؛ تعداد جمهوری‌های خودمختار روسیه از ۲۱ به  ۲۲ ( بدنبال جمهوری الحاق کریمه به خاک روسیه ) و تعداد شهرهای فدرال آن به ۳ شهر ( با احتساب شهر سواستوپل کریمه ) افزایش یافته‌است. هرچند هنوز جامعه بین‌المللی این تحول را به رسمیت نشناخته و کریمه از نظر حقوق بین‌الملل ؛ همچنان بخشی از اوکراین محسوب می‌شود.

برخی انگیزه ها و اهداف مهم روابط ایران و روسیه :

مذهب در روسیه :

براساس قانون اساسی دولت فدراتیو روسیه  که از سال ۱۹۹۳ اجراشد  هرکسی در روسیه می توانست  آزادانه  مذهب و دین خود رابرگزیند و ازسال ۹۷ نیز تبلیغ وترویج آن  وایجاد انجمن ها و گروه های مذهبی آزاد شد. تمام محدودیت های پیشین در زمان امپراطوری روسیه در زمینه مذهب ونشرآن ؛ توسط دولت موقت روسیه در۲۰ مارس ۱۹۱۷ لغوشد. درزمان اتحادجماهیرشوروی ؛ ؛ شورای امور مذهبی وجود داشت که بر امور انجمن ها و تشکیلات مذهبی نظارت داشت  ولی در روسیه  یک اداره  یا ارگان  دولتی فدرال  برای این امر وجود ندارد. تنها درسال ۲۰۰۸ در تاتارستان ؛  اداره امور مذهبی تحت نظارت  هیات وزرا شروع به کار کرد.

مسیحیت بطور کلی دارای فرقه های متعددی است که سه فرقه بزرگ و اصلی آن  را ارتدوکس ؛ کاتولیک و پروتستان تشکیل می دهند و این فرقه ها دراعتقادات  خود متفاوت هستند. در آغاز به دلیل برخی مسائل اجتماعی وسیاسی ؛ کلیسا به دوبخش بزرگ ارتدوکس وکاتولیک تقسیم شد. مسیحیان ارتدوکس در واقع به پیروان کلیسای ارتدوکس شرقی گفته می شود  و به معنای جامعه مسیحیت سنتی است  و کاتولیک درحقیقت کلیسای منشعب شده غربی است  و دراصطلاح  دین مسیحی کاتولیک درمورد کلیسای عام و جامع گفته می شود. پروتستان هم به معنی اعتراض است و درنتیجه اعتراض به عملکرد نادرست کلیسای کاتولیک  مانند خرید و فروش گناه و بهشت و عفونامه ها به مردم ایجاد شد و دربین همه معترضین مارتین لوتر قیام کرد  واعلامیه ای منتشرکرد  که از نظر پیروان کاتولیک مردود بود  ودراین اعلامیه موارد تازه ای ازقبیل اینکه : نجات فقط از راه ایمان بدست می آید .یاکلیساهای محلی باید از ازکلیسای روم مستقل باشند  وجود داشت. به طورکلی لوتر معتقد بود  که کلیسا باید بر طبق تعالیم  کتاب مقدس اصلاح شود و انجام کارهایی مانند فروش بخشش نامه ها یا فروش مناصب باید متوقف شود. پیروان مسیحیت به تثلیث ( اعتقاد به پدر ؛ پسر و روح القدس)  معتقدند .پیروان ارتدوکس معتقدند که روح القدس ناشی از پدراست ولی کاتولیک ها می گویند ناشی از پسراست .از دیگر تفاوت های میان کاتولیک و ارتدوکس این است که زبان مقدس نزد ارتدوکس یونانی ونزدکاتولیک لاتین است. .بالاترین منصب روحانی ارتدوکس ها را پاتریاک می نامند  ونزد کاتولیک ها به او پاپ می گویند. روحانیون ارتدوکس برعکس روحانیان کاتولیک ؛ ازدواج رابرخود حرام نمی دانند. همچنین کاتولیک ها برزخ ؛ برائت ازگمراهی وعدم امکان اشتباه پاپ را قبول دارند . درحالی که ارتدوکس ها این را قبول ندارند. کلیساهای ارتدوکس به شکل چهارگوش است  ودردوسطح قرار دارد که قسمت بالا به منزله آسمان و محل اولیای دین وروحانیون است  وقسمت پایین به منزله زمین و محل اجتماع پیروان است  ولی درکلیسای کاتولیک  چنین ویژگی ای وجود ندارد. درکلیسای ارتدوکس تصاویر حضرت عیسی ومریم ودیگر قدیسین نقش بسته است درحالی که در کلیسای کاتولیک این تصاویر را مقدس نمی شمارند. پروتستان ها هم که از کاتولیک ها جداشدند با این فرقه تفاوت هایی دارند. پروتستان ها هم مانند ارتدوکس ها ازدواج را برخود حرام نمی دانند  و برخلاف کاتولیک ها می گویند که مومنان برای ارتباط با خدا نیازی به روحانیون ندارند. اعتراف به گناه نزد پروتستان ها واجب نیست برخلاف کاتولیک ها تنها بر اساس تعالیم کتاب مقدس عمل می کنند و اساس شریعت از بیانیه های کلیسا اخذ نمی شود. پروتستان ها همچنین به برزخ و نیز باکره بودن حضرت مریم اعتقادی ندارند و با قدرت الهی  پاپ مخالف اند و درامور تشکیلات  کلیسا ؛ دموکراسی را رعایت می کنند.

دولت روسیه  مذهب ارتدوکس ؛ اسلام ؛ بودیسم و یهودیت را به رسمیت می شناسد. بر اثر انقلاب بلشویکی  درسال ۱۹۱۷؛  مذهب در روسیه نه تنها از شمار دغدغه های دولت خارج شد که حتی مبارزه جدی  برعلیه آن شروع شد.  به گونه ای که همراه با براندازی تزار ؛ مبارزه سرسختانه ای با کلیسا و اسلام وسایر ادیان آغازشد. انقلاب بلشوئیکی توانست تزار را سرنگون سازد ولی مبارزه اش با مذهب ناکام ماند  و اگرچه مذهب و مظاهرمذهبی به شدت ضعیف شدند  ولی هرگز به نابودی نگرائیدند. از زمانی که کمونیست ها  ؛ مذهب را افیون توده ها معرفی کردند  وبه همین بهانه توانستند  آموزش های مذهبی را ممنوع اعلام کنند تا آن هنگام که به دستور لنین  و تروتسکی کلیه اموال کلیسا و مساجد  و معابد مصادره شد  و بسیاری از کشیشان و روحانیون مسلمان اعدام شدند  و برنامه های ۵ ساله برای زدودن دین  از صحنه زندگی مردم  به رهبری یاروسلاوسکی آغازشد ؛  روزهای سختی برای متدینان  به ادیان الهی گذشت  ولی هرگزسیاست دین زدایی  نتوانست به نتیجه برسد. و ازهمین رو بافروپاشی اتحادجماهیر شوروی ؛ تمام مظاهردینی از حافظه  تاریخی  مردم به صحنه زندگی بازگردانده شدند و بازیابی  واحیای مجدد تشکیلات  از بین رفته مذهبی به همت متدینان  و از همان روزهای  آغازین پس از فروپاشی شوروی  آغازشد.

مسیحیان دراحیای کلیسا کوشیدند  ومسلمانان درپی احیای مساجد برآمدند.  تشکیلاتی که کلیسای ارتدوکس به احیای آن  همت گذاشت  ؛ دراثرحمایت های دولت به سرعت فراگیرشد وتوانست  برنامه های آموزشی خود را آغاز و نسبت به گسترش کلیساها  وآموزه های دینی اقدام نماید  وحتی امروز توانسته است  درتعاملش با دولت  ؛ آموزش های کلیسا را به عنوان  دروس اختیاری درسطح مدارس روسیه راه اندازی کند.  در زمان های بسیار دور ؛ کلیسای ارتدوکس بلغارستان ؛ صربستان ؛ گرجستان ؛ روسیه ؛ یونان ؛ الکساندری ها  درمصر  و آنتی اوخی  درسوریه  بصورت متحد با یکدیگر عمل می کردند. این اتحاد تا به امروزحفظ شده  اما هر یک ازاین کلیساها  بطورمستقل عمل می کنند  وتنها برای اتخاذ  تصمیمات خاص گردهم  جمع شده و  ازنظرات یکدیگر بهره می گیرند.  کلیسای ارتدوکس روسیه  یکی ازهمین کلیساهای  مستقل محلی به شمارمی رود که  ازاعتقادات و جامعه مذهبی یکسان  و متحد  با دیگر کلیساهای محلی ارتدوکس  برخوردار است.  هدف کلیسا گسترش اعتقادات  ارتدوکس  درمیان افرادی است که درمنطقه  تحت قوانین کلیسای ارتدوکس روسیه  زندگی می کنند :  در روسیه ؛ اوکراین ؛ بلاروس ؛ مولداوی ؛ آذربایجان؛ قزاقستان؛ قرقیزستان؛ لیتوانی؛ لتونی؛ استونی ؛ تاجیکستان ؛ ترکمنستان ؛ ازبکستان  وهمچنین کشورهایی که  داوطلبانه خواهان داشتن چنین کلیسایی بودند . درسال ۱۹۸۸  کلیسای ارتدوکس روسیه ۱۰۰۰ سالگی پذیرش مسیحیت در روسیه را جشن گرفت.

درحال حاضر درخاک روسیه نیز ۲۱۹ صومعه مردان و ۲۴۰ صومعه زنان وجود دارد . درمسکو تعداد معابد و کلیساهای کوچک به ۸۵۱ می رسد که ازمیان آنها می توان  به واحدهای  زیرین نظام کلیسا ؛ مهمانسراهای  روحانیون؛ کشیشان و راهبان ؛ کلیساهای جامع  به سبک کرملین؛ کلیسای جامع کافدرال ( کلیسیای اصلی شهر که در آن مراسم مهم انجام می شود)  و بسیاری دیگر اشاره کرد. درکلیسای ارتدوکس  روسیه همچنین تعدادی آکادمی علوم معنوی ؛ دانشگاه ارتدوکس ؛ انستیتوی الهیات؛ موسسات آموزش متوسطه الهیات  و نیز موسسات عالی الهیات مشغول به فعالیت هستند.  ساختار اداره کلیسای ارتدوکس روسیه بدین صورت است که  واحدهای کوچکتر توسط  واحدهای بزرگترکنترل می شوند . کلیسای جامع محلی  و سینود مقدس  زیر نظراسقف اعظم مسکو ؛ اداره و کنترل کلیساهای کوچکتر را به عهده دارند.  کشیشان مسائل داخلی زندگی  کلیسا راحل و فصل می کنند  و اسقف اعظم مسکو  و تمام روسیه بر تمام امور نظارت می کند. سینود مقدس – که اسقف  مسکو و کل روسیه محسوب می شود – درحقیقت  سازمانی برای اداره کلیسای ارتدوکس روسیه  دردوره بین کلیسا های جامع ارتدوکس است. اسقف اعظم مسکو و تمام روسیه  در میان مقامات روحانی کلیسای ارتدوکس روسیه ارجحیت دارد.  وی وظیفه مراقبت از امورمربوط به کلیسای ارتدوکس روسیه را چه درداخل کلیسا و چه  درخارج به عهده دارد  و باهمکاری سینود مقدس  این امور را اداره می کند.  سازمان های مجری دستورات اسقف  و سینودمقدس را موسسات سینودال می نامند. بخش روابط خارجی  کلیساها ؛ شورای نشر و انتشارات ؛ کمیته آموزش ؛ بخش تشریح اعتقادات مسیحیت به صورت پاسخ و پرسش ( تشریح اعتقادات به صورت کوتاه)  و بخش امورجوانان  درحیطه وظایف موسسه سینودال است.

مسلمانان نیز با تاسیس  شوای مفتیان ؛ دانشگاه اسلامی در دو شهرمسکو و قازان  ؛ شبکه تلویزیونی و انتشار نشریات  منظم توانستند  بخشی ازتشکیلات خود را بازسازی کنند.  دین و مذهب اکنون به واقعیتی پذیرفته شده  درمعادلات رسمی تبدیل شده است و دولت مرکزی فدراسیون روسیه  می کوشد تا درعین تلاش برای  مهارا فراط گرایی ناشی از  اقدامات متعصصبانه ؛ به حفظ تعادل درعرصه دین بپردازد و اکنون نفوذ و گسترش وهابیت ازنگرانی های دولت محسوب می شود  و بارها بطور رسمی از سوی دولت  این نگرانی اعلام شده است.  نفوذ وهابیت به روسیه از سوی برخی از دانش آموختگان  مسلمان این نواحی  درعربستان انجام گرفت  ودولت روسیه به سرعت  پس ازشناسایی ؛ اقدامات امنیتی رابه منظور  جلوگیری ازنفوذ بیشتر آن رادردستورکارخود قرار داد. مسئولین دولت فدرال روسیه درروزهای آغازین پس از فروپاشی شوروی  ؛ شاید به دلیل فقدان تجربه  دراداره  یک کشور دین باور ؛ هرگز براین باورنبودند که ممکن است آسیب های  ادیان انحرافی تا بدان حد  باشد که روزی ناگزیر شوند  درنطق رسمی  و از زبان مقام رسمی اعلام کنند  که : " بیش از ۸۰ سازمان  افراط گرای بین المللی  وهابی در روسیه فعالیت دارند. هشتاد درصداعضای این گروه ها را جوانان تشکیل می دهند  که مایه نگرانی است. این سازمان ها از وهابیت برای رسیدن به اهداف خوداستفاده می کنند . تجزیه روسیه  وایجاد تفرقه های مذهبی  درجامعه این کشور؛  ازاهداف این گروه ها است".

مردم روسیه عموما به دنبال آرامش و پرهیز از دغدغه های اجتماعی  برگرفته از آموزه های اعتقادی هستند واساسا عملگرایی مردم روسیه به آموزهای دینی  بیشترمتوجه آن بخش از  آموزه های دینی است که زندگی و آرامش روزانه آنها به هم نخورد و به نظرنمی رسد که وهابیت افراطی  گرا بتواند  گستره نفوذ خود رادرکوتاه مدت  دراین خطه افزایش دهد. زیرا قواعد و اصول فرقه وهابیت با بدیهیات  اجتماعی بشریت  درتضاد و با تفکر درستیز است و به همین خاطرنمی تواند استمرار یابد. البته این نگرش بدین معنی نیست که خطر گسترش وهابیت در روسیه  و کشورهای آسیای مرکزی  نادیده گرفته شود  واکنون دولت روسیه  نیز در پس نگرانی های  خود از نفوذ این فرقه  به اقدامات جلوگیری کننده روی آورده و با نفوذ جریان های افراط گرایی درقلمروی خود به سرعت مقابله می کند.

به نظرمی رسد  باورگسترش تشیع و آموزه های خردپسند آن  به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ؛ روس ها را به خردپذیربودن  آموزه های تشیع مطمئن ساخته است. بطوری که بارها درملاقات های خود با مسئولین کشورمان  به تعادل اسلام شیعی اذعان کرده اند و از همین رو اکنون شیعیان که جمعیتی بالغ بر  دومیلیون نفر در روسیه هستند ؛  توانسته اند ازتشکیلات منسجمی در روسیه برخوردار باشند و با ممانعت کمتری دربرگزاری مراسم خود روبه روهستند.

کوتاه و مختصر در خصوص مسلمانان روسیه

· مسلمانان روسیه یک ویژگی دارند که مسلمانان اروپا فاقد آن هستند. مسلمانان روسیه بومی هستند، آنان شهروند درجه دو نیستند، به همان اندازه که روسیه متعلق به روس هاست به همان نیز به مسلمانان تعلق دارد. اما درخیلی ازکشورهای اروپایی این چنین نیست.

· مسلمانان روسیه درطول سال ها زندگی در روسیه ؛ هیچ وقت فرهنگ وآداب و رسوم خود را در آداب و رسوم دیگر ملت ها حل نکرده ؛ بلکه آن را بخوبی حفظ کرده اند.

· مسلمانان روسیه درطول ۷۰ سال حکومت کمونیستی ؛ توانستند دین خود را علیرغم محدودیت ها و مشکلاتی که داشتند ؛ بخوبی حفظ کنند.

· تاثیرپذیری مسیحیت ارتدوکس از کمونیسم بیشتر از تاثیرپذیری مسلمانان از عقاید کمونیسم در روسیه بوده است.

· اتفاقی درجهان درحال رخ دادن است که بایستی خیلی به آن دقت و توجه کنیم و آن وزن و قدرت پیدا کردن اسلام دراروپاست که باعث شده اروپایی ها ؛ اسلام هراسی را ترویج کنند.

· اروپایی ها نگران هستند تقسیم بندی بعدی دراروپا نه براساس زبان بلکه براساس دین باشد. ازطرفی جمعیت اروپایی ها درحال پیرشدن است و نیاز به مهاجر دارند. از۱۵ سال گذشته؛ تعداد کلیساها دراروپا کاهش و تعداد مساجد افزایش یافته است.

· مسلمانان روسیه باید به دونکته توجه کنند :

 این راقبول کنند که گرایش به اسلام درمیان جوانان روسیه خیلی زیاداست.

 جمعیت مسلمانان روسیه درحال افزایش است. درحالی که کل جمعیت روسیه کاهش یافته است. این افزایش جمعیت مسلمانان روسیه بایستی موجب شود برنامه های آموزشی خوبی را برای جوانان داشته باشیم. اسلام معتدل را درمیان جوانان تبلیغ کنیم. فرزندانمان بایستی به جنبه های رحمانی و صلح آمیز اسلام نگاه کنند.

· غربی ها نیاز دارند به درگیری میان ما مسلمانان باهم. چون وقتی مسلمانان با هم درگیرهستند ؛ آنها درآرامش بسر می برند.

· ویژگی دیگر مسلمانان روسیه در این است که درهیچ جای دنیا ؛ مسلمانان به اندازه مسلمانان روسیه ؛ روحیه همزیستی مسالمت آمیز ندارند. مسلمانان روسیه درکنار مسیحیان ارتدوکس؛ بودایی ها ؛ آتائیست ها و.... زندگی می کنند. درمیان ۴ دین شناخته شده در روسیه ؛ اسلام دومین دین محسوب می شود واین فرصتی است برای مسلمانان آن کشور.

· درست است که ما شیعه هستیم و مسلمانان روسیه از اهل سنت ؛ ولی نزدیکی های ما به همدیگر خیلی زیاد است. در روسیه تعداد زیادی شیعه زندگی می کنند هیچکدام ازشیعیان روسیه در حرکت های افراطی و تندروی دست ندارند.

· در ایام ماه محرم و عاشورا ؛ مسجد جامع مسکو در اختیار جمعیت شیعیان روسیه قرارمی گیرد تا آنها بتوانند برنامه های دینی و عزاداری خود را برگزار نمایند.

شایان ذکراست که مسجد جامع مسکو پس از پایان بازسازی کامل آن که بمدت ۱۰ سال طول کشید ؛ در آبان ۹۴ با حضور پوتین رئیس جمهور روسیه بطور رسمی و باشکوه افتتاح گردید.  تقریبا همزمان با این رویداد ؛ بخاطر برخی تلاش ها و شیطنت هایی که از ناحیه اطرافیان راویل عین الدین رئیس شورای مفتیان روسیه  صورت گرفته ؛ محدودیت ها و موانعی برای حضور شیعیان روسیه در صحن اصلی مسجد برای برگزاری نمازجماعت و آیین های آنان  بوجود آمده است و جامعه شیعیان روسیه دراین خصوص از طرق مختلف ازجمله سفارت کشورمان درمسکو بدنبال پیگیری و حل و فصل آن می باشند. عجالتا بنا به پیشنهاد راویل عین الدین ؛ شیعیان روسیه برنامه های خود را در زیرزمین مسجد برگزار می نمایند. نقش و لابی سعودی ها و جریان وهابیت از طریق عوامل خود در روسیه ؛ در ایجاد محدودیت برای حضور شیعیان در مسجد جامع مسکو غیرقابل انکار است.

موافقتنامه ها و اسناد فرهنگی امضا شده بین ایران و روسیه :

موافقت نامه فرهنگی فیمابین ایران و روسیه در سال ۱۳۴۵ ( در زمان شوروی سابق ) امضا شده که هنوز معتبر است و هم اکنون نیز پایه قانونی مناسبی برای فعالیت های فرهنگی دو کشور می باشد و تا پیش از فروپاشی ، این قرارداد مبنای فعالیت های نسبتا گسترده سفارت و مرکز فرهنگی روسیه در ایران بوده است. در راستای توسعه  فعالیت ها و همکاری های فرهنگی دوکشور ؛ در آذرماه ۱۳۹۴  سومین یادداشت  تفاهم همکاری های  فرهنگی سه ساله  ایران و روسیه ( برنامه همکاری  برای سال های ۲۰۱۸-۲۰۱۶ )  توسط وزرای فرهنگ وقت دوکشور ( آقایان جنتی و مدینسکی) درحاشیه چهارمین همایش فرهنگی بین المللی در سن پترزبورگ امضاشد.اعتبار این تفاهم نامه در سالجاری میلادی به پایان می رسد و با توجه به پیش بینی حضور وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در هفتمین همایش فرهنگی بین المللی سن پترزبورگ در آبان ۹۷ ؛ تمهیداتی برای تمدید این یادداشت تفاهم در شرف انجام است.

لازم به ذکر است که طرف روسی اخیرا در آخرین مکاتبه قابل تامل خود  با وزارت امورخارجه کشورمان ؛ ملاحظاتی را درخصوص موافقت نامه فرهنگی  همچنان معتبر امضا شده درسال ۱۳۴۵ مطرح نموده که  می تواند مناسبات رسمی فرهنگی فیمابین دوکشور و شرایط  و وضعیت فعالیت  مراکز و نهادهای ذیربط دینی و فرهنگی کشورمان در فدراسیون روسیه را وارد فازجدیدی نماید.

نکته مهم قابل ذکر دیگر ؛ تشکیل کمیته مشترک همکاری های فرهنگی ایران و روسیه در ذیل  کمیسیون مشترک همکاری های تجاری - اقتصادی دو کشور است که با موافقت رسمی طرفین ؛ اولین نشست آن در اسفند ۹۶ در مسکو برگزار گردید. قرار است دومین نشست این کمیته به میزبانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در نیمه دوم سال ۱۳۹۷  در تهران برگزار گردد.

قاسمی – کارشناس روسیه

مرداد۱۳۹۷