در آنکارا، در روز اول محرم، جمع خانه های علویان در مناطق چانکایا و ماماک آنکارا در فواصل زمانی کوتاه روز گذشته مورد حمله قرار گرفتند.
حمله به جمع خانه علویان نیز موضوع تازه ای نبوده و نیست. جمع خانه ها و دفاتر انجمن علویان بارها و بارها مورد حمله و تجاوز قرار گرفته است. ظهر دیروز، انجمن خانه فرهنگ شاه مردان در منطقه ماماک آنکارا، جمع خانه آنا فاطما و مقر بنیاد بکتاشی ترکمن های علوی در منطقه چانکایا مورد حمله قرار گرفتند.
تیم های ترور، اطلاعات و نظم عمومی پلیس آنکارا که پس از حمله وارد عمل شدند، پس از بررسی دقیق مشخص شد ضارب؛ مهاجم احمد اوزان ک. که می خواست با وسیله نقلیه خود به اسکی شهیر بگریزد، در جاده ای در ۷۰ کیلومتری آنکارا گرفتار شد.
علویان ترکیه یا علویان آناتولی، یکی از گروههای منسوب به شیعه در ترکیه که از حیث اعتقادات، شیعه اثنی عشری‌اند، اما به سبب تأثیرپذیری از عقاید باطنی و فاصله‌گرفتن از فقه جعفری، در مرحله عمل از اثنی عشری دور افتادهاند. بر اساس برخی نظریه‌ها، نام علوی حدود ۲۵۰ سال پیش توسط عثمانیها بر علویان ترکیه نهاده شد تا آنان را از شیعیان جدا کنند. به سبب آنکه خاستگاه علویان در آناتولی بوده است، در برخی موارد به آنان علویان آناتولی نیز گفته می‌شود. علویان ازین جهت که ستایشگر حاجی بکتاش ولی هستند، دیدگاه تنگاتنگی با بکتاشیه دارند. گروههای قومی علویان را ترکان آناتولی، مردم آذری، تاتارها، کردها و ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند. بسیاری از قبیله‌های آناتولی در زمان ایلخانان مغول شیعه شدند و کسانی مانند یونس امره و حاجی بکتاش درین زمان سربرآوردند. پیرامون همین زمان قزلباش‌ها در اردبیل پایه‌ریزی صفویه را آغاز نموده بودند. پس از پیمان آماسیه در سال ۸۸۴ خورشیدی میان ایران و عثمانی، قزلباش‌ها خود را در سمتی از مرز یافتند که به باورشان متعلق به آن نبودند و به سمت دیگر یعنی ایران تعلق داشتند.
آمار دقیقی از جمعیت علویان در ترکیه در دست نیست. اساسی‌ترین دلیل این موضوع می‌تواند آزارها و رنجش‌های تاریخی گروههای سنی تندرو که کمابیش نیز ضد علویان رخ می‌دهند، باشد. جمعیت این گروه ۲۵میلیون برآورد می‌شود. بسیاری از ترکان آناتولی و ترکمن‌ها و کردها و زازاهای ترکیه را علویان تشکیل می‌دهند، بیشتر زازاهای کردستان ترکیه نیز علوی می‌باشند.
باورهای علویان و تعیین مرز ویژه‌ای برای آن کار آسانی نیست. بیشتر باورهای این گروه سینه به سینه از نیاکانشان به ایشان رسیده‌است. مهم‌ترین سرچشمه باورهای این گروه بر پایه گفته‌های عرفانی بویروک‌های (فرموده‌های) شیخ صفی الدین و سخنان شریعت جعفر صادق است. افرادی مانند پیر سلطان ابدال، شاه اسماعیل و حاجی بکتاش نیز نقش بسزایی بر باورهای علویان داشته‌اند. علویان ارادت ویژه‌ای به حضرت علی(ع) دارند و او را والاترین آفریده‌ها بعد از محمد برمی‌شمارند. بر همین پایه بسیاری از علویان واژه علی-محمد را برای نشان دادن این باور بکار می‌برند. عبارت «خشنودی خدا، محمد، و علی» کاربرد زیادی در نیایش‌های علوی دارد. ایشان باور به همان دوازده امام دیگر شیعیان داشته و از آنجا که همگی از نسل علی هستند، آن‌ها را با نام "علی دوم " حسن مجتبی) تا علی دوازدهم (مهدی می‌شناسند. چهار دروازه معنوی علوی‌گری به ترتیب ازین قرارند: شریعت ، طریقت، معرفت ، حقیقت ؛ همچنین در رسوم طائفگی پنج گناه بزرگ در نزد علویان؛ کشتن یک انسان، زنا، طلاق زن، حق الناس، دزدی. نیایشگاه علویان را جمع خانه می نامند. رسمی بنام "موم سوندو" در جمع‌خانه رواج دارد که در آن نیایشگران ۱۲ شمع را به نیت ۱۲ امام خاموش می‌کنند. به‌طور تاریخی از آنجا که در این آیین زن و مرد با هم هستند، سنی‌ها آن را نمادی از رابطه نامشروع دانسته و علویان را کافر می‌پنداشته‌اند.
مراسم آئینی علویان ترکیه مانند دیگر گروههای شیعی دارای آیینها و مراسمی هستند که از میان آن میتوان به مراسم عاشورا، آیین مصاحب، آیین جم، و مراسم یادبود حاجی بکتاش ولی اشاره کرد.
در دوره عثمانی علویان که متحمل انزوای طولانی مدت و اجباری شده بودند، نقش مهمی در شکلگیری جریان روشنفکری و برپایی نظام جمهوری لائیک به رهبری آتاتورک ایفا کردند. بسیاری از علویان ترکیه، به سبب ظلم و ستم عثمانیها علیه آنان، آتاتورک را به عنوان منجی خود قلمداد کرده و از نظام جمهوری ترکیه حمایت کردند.
به دنبال اعلان جمهوریت در ترکیه، تغییرات گسترده و دگرگونیهای زیادی را برای علویان به دنبال داشت که از میان آن میتوان به راهسازی در مناطق صعب العبور محل سکونت علویان، بهبود امکانات ارتباطی، اجرای تدریس اجباری اشاره کرد که این موارد منجر به ارتباط بیشتر علویان با جوامع بزرگ شهری شد. در کنار این موارد سیاست غیردینی کردن حکومت، لغو احکام شرعی و اعلام آزادی عمومی مذهب، هرکدام سهم بسزایی در از میان رفتن تهدیدات و خصومت هایی که از سوی جامعه مرکزی و محیط پیرامونی علویان علیه آنان اعمال میشد، داشت.
در دوره حزب عدالت و توسعه و با درخواست ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا، فرصت مناسبی برای علویان ترکیه فراهم شد. چراکه اعطای آزادیهای دینی و قومی و رعایت آن یکی از قوانین اتحادیه اروپا به شمار میرود.
پخش مراسم عزاداری امام حسین (ع) در دوازده روز نخست ماه محرم در شبکه ملی رادیو و تلویزیون ترکیه (TRT) به ویژه پخش زنده عزاداری در روزهای تاسوعا و عاشورا در شهرهای استانبول و آنکار با حضور نخستوزیر ترکیه و شخصیتهای دینی و مقامات سیاسی ترکیه، ایران و عراق و نیز پخش برنامههای مذهبی و فرهنگی ویژه شهادت امام حسین (ع) از آشکارترین اقدامات دولت اردوغان در این زمینه است.
از جمله خدمات مهم دولت اردوغان به علویان ترکیه، اعطای اجازه تدریس کتابهایی با هدف آشنایی علوی‌گری در مدارس ترکیه است. این کتابها از سال چهارم ابتدایی در ترکیه تدریس خواهد شد. سرفصل های مطرح شده در این کتابها از سوی عزالدین دوغان، رئیس بنیاد جم ترکیه، تهیه شده است. دولت ترکیه با تشکیل کارگروه پیگیری مطالبات علویان به دنبال حمایت گسترده آنان از دولت خود است. در سال ۲۰۱۴ میلادی نیز احمد داوود اوغلو نخست وزیرترکیه جدید ترکیه برای نخسین بار از یکی از اماکن دینی علویان در شهر تونجلی دیدن کرد.
واکنش های سیاستمداران پس از حمله روز گذشته به عبادتگاه های علویان در آنکارا؛ عمر چلیک؛ سخنگوی حزب عدالت و توسعه، بیانیه ای صادر کرده و این حرکت را به شدت محکوم نمودند. سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه نیز در بیانیه خود این حمله را محکوم کرده و اعلام کرد:"مظنونی که امروز به یک جموی در چانکایا و دو نفر در ماماک حمله کردند در راه اسکی شهیر توسط پلیس آنکارا دستگیر شدند. وی افزود: "این حمله از همه جوانب در حال بررسی است " . بکیر بوزداغ وزیر دادگستری ترکیه نیز ضمن محکوم کردن این تهاجم گفت: همه ابعاد این حمله روشن خواهد شد. علی ارباش، رئیس سازمان دیانت ترکیه نیز حملات در آنکارا را محکوم کرد و گفت: "من حمله به جمع خانه ها در آنکارا را به شدت محکوم می کنم. در این ایام مبارک که ماه محرم را درک می کنیم، اتحاد و همبستگی خود را در برابر فتنه ها و شرارت ها حفظ می کنیم بدون اینکه فرصتی به کسانی که دلسوز برادری ما هستند بدهیم.
احمد داوود اوغلو، رئیس حزب آینده ترکیه نیز ضمن محکوم کردن این حمله در روز اول ماه محرم گفت: در این زمان ما بیش از همیشه و همه به برادری و آشتی اجتماعی خود نیاز داریم. محرم اینس، رئیس حزب میهن، علی باباجان رئیس جزب دوا ، گلتکین اویسال رئیس حزب دموکرات ، اوغور پویراز دبیر کل حزب خوب ترکیه و غمزه تاشچر معاون حزب جمهوری خلق نیز ضمن محکوم کردن حمله به عبادتگاه علویان خواستار روشن شدن همه جانبه این حمله شدند.
منصور یاواش، شهردار کلان شهر آنکارا نیز ضمن محکوم کردن حمله به عبادتگاه های علویان در آنکارا گفت: من شخصاً روند این پرونده را دنبال خواهم کرد. وی افزود: ما با هر ذهنیتی که بخواهد اتحاد و همبستگی ما را مختل کند، مخالف خواهیم بود.
تهیه و تنظیم گزارش : مسعود حقیقت
تاریخ:۱۴۰۱/۰۵/۰۹
منابع:
۱- https://www.hurriyet.com.tr/
نظر شما