پروفسور دکتر ایلبر اورتایلی محقق و تاریخدان برجسته ترکیه ۱۸ نوامبر ۲۰۲۲ (۲۷ آبان ماه ۱۴۰۱) در دانشگاه آلتین باش استانبول با موضوع «ایران از گذشته تا امروز» که در چارچوب برنامه‌های «یکصدمین سالگرد جمهوری ترکیه» بود، شرکت و سخنرانی نمود. اورتایلی که مقدمۀ کتاب تازه منتشر شدۀ «ساختار آکادمیک یک کشور» را نوشته است، دیدگاه‌های خود را هم از نظر ارزش‌های تاریخی- فرهنگی و هم مشکلات امروزی کشور ایران، که اخیراً با نام اعتراضات شکل گرفته است، بیان کرد.

«ترکیه تاریخ و فرهنگ را در روابط بین‌الملل در نظر نمی‌گیرد»

پروفسور ایلبر اورتایلی در ابتدا، سخنان خود را با بیان اینکه، آگاهی تاریخی به ویژه در روابط بین‌الملل بسیار مهم است، آغاز کرد و افزود:

ایرانیان علاقۀ زیادی به تاریخ دارند، در حالی که ما به تازگی در حال بیداری و آشنایی با آگاهی تاریخی خود هستیم. اگر این شعور تاریخی را نداشته باشید، در سیاست دچار اشتباه می‌شوید. وی افزود، آن‌زمان که به تاریخ و فرهنگ یک کشور نگاه می‌کنید، به احتمال زیاد قدم‌های درستی در سیاست آن کشور برمی‌دارید. یعنی وقتی از ایران یا ایتالیا حرف می‌زنید، باید بدانید که این کشورها چه پیوند و ارتباطی با ترکیه دارند. وی دربارۀ ترکیه نیز چنین اظهار نظر کرد: من فکر نمی‌کنم که تاریخ، فرهنگ و ساختار فرهنگی به عنوان یک عنصر جدی در برنامه‌ریزی ترکیه توجه شده باشد؛ تا کنون، چنین عاملی را در روابط بین‌الملل کشورمان ندیده‌ام.

«به یک سبک مدیریتی قوی که از بحث پوشش زن و مرد فارغ باشد، نیاز داریم»

پروفسور اورتایلی در پیام خود گفت: تحریکات و اصرار برسبک پوشش لباس می‌تواند به عاملی خطرناک در ترکیه و ایران تبدیل شود. ایران تمدن بسیار قدیمی است. این تمدن باستانی از جمله تمدن‌هایی است که تاکنون خود را حفظ کرده است. در حال حاضر تمام موضوع، حفظ وحدت فرهنگی و سبک زندگی است. متاسفانه مسئلۀ پوشش دو کشور را تهدید می‌کند. یکی از این کشورها ایران و دیگری ترکیه است. تحریکات در مورد سبک لباس پوشیدن، اصرار برروی سبک پوشش برای ما خوب نیست و این یک مشکل فوق‌العاده جدی است. همیشه یک سبک مدیریتی قوی نیاز است که از بحث پوشش زن و مرد فارغ باشد، در غیر این‌صورت، ممکن است، خطرات و مداخلاتی که در انتظار این دو کشور است، همیشه دامن‌گیر این دو کشور شود.

«در جهان اتحادی همچون اتحاد ایران و ترکیه نظیر ندارد»

اورتایلی همچنین با بیان اینکه، روابط ایران و ترکیه از گذشته تاکنون بسیار محکم بوده است، گفت: اتحادی همچون اتحاد کشور ایران و ترکیه در جهان نظیر ندارد. اورتایلی در ادامۀ اظهارات خود اینگونه گفت: ما از بسیاری جهات با تمدن ایرانی آمیخته‌ایم، نمی‌توان از این موضوع چشم پوشی کرد. به نظر من، باید تمدن ایرانی و زبان فارسی را باید یاد گرفت، چون ۴۰ درصد از زبان ترکی، برگرفته از زبان فارسی است. همچنین باید بدانیم که زبان عربی نه از سوی عرب‌ها، بلکه از طرف ایرانی‌ها به ما منتقل شده‌است. هیچ کشور متحدی مانند ایران و ترکیه در جهان وجود ندارد. حفظ این اتحاد کار آسانی نخواهد بود.

ما باید دربارۀ ایران، ساختار قومی و غیره آن تحقیق کنیم؛ در غیر این صورت، از سیاست‌های اشتباه پیروی خواهیم کرد. در مقابل نیز درک ادبیات و تاریخ نگاری و علم ایران شناسی در ایران نیز، بدون عنصر ترک (آذری) ممکن نیست. به سخن دیگر، ترک‌ها در زندگی ایرانی‌ها فوق العاده مهم هستند. بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که ترک‌ها در ایران مانند سایر کشورها تحت ظلم و ستم بوده‌اند. برعکس، آن‌ها می‌گویند «من مالک هستم، نه شریک». اروتایلی می‌گوید این نکته بسیار مهم است. بر این اساس باید سیاست ترسیم شود. به گمان من سیاست، تاکنون چیز زیادی را از دست نداده است. جدا از درگیری‌های کوتاه، اساساً هیچ درگیری عمده‌ای با ایران نداشته‌ایم.

«جمعیت ترکیه کاهش خواهد یافت؛ ترکیه باید ریشه‌های قومی خود را حفظ کند»

اورتایلی با اشاره به اینکه در سال‌های آینده، جمعیت ترکیه کاهش خواهد یافت؛ در ادامۀ سخنان خود گفت: اویغورها، قزاق‌ها و قرقیزها که ریشه‌های قومی ما هستند، در مورد کاهش جمعیت ترکیه به ما کمک خواهند کرد، گفت: رفتارهای ظالمانه‌ای که بر قوم اویغور اعمال می‌شود، بسیار شرم‌آور و غیراخلاقی است. ما نباید ترکمن‌ها را به طالبان، و اویغورهارا به چینی‌ها تحویل دهیم. اورتایلی گفت: «کشور ترکیه، باید به ترکان اویغور توجه نماید؛ زیرا اگر به اویغورها اعتنا نکند، به هیچ وجه سیاست صادقانه‌ای را دنبال نمی‌کند.

« شکل‌گیری و به‌ثمر رسیدن انقلاب اسلامی در ایران»

وی در ادامه در خصوص شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران و به ثمر رسیدن آن گفت: روحانیت، حزب توده، حزب نهضت آزادی، کمونیست‌ها، مصدق و شریعتی نقش بسزایی داشتند. در بین روحانیون، شهید بهشتی یک شخصیت خستگی ناپذیر بود، یک عالم آگاه به مسائل سیاسی روز بود. شهیدمطهری، یک فیلسوف مطرح ایران بود، که در شکل گیری انقلاب ایران نقش اساسی داشت؛ جای این‌گونه افراد در ایران خالی‌است.

وی همچنین، در خصوص دانشجویان نیز گفت: دانشجویان ایرانی مثل شما نیستند، آنها اگر استادشان عالم نباشد، خوب تدریس نکند، در کلاس درس آن استاد شرکت نمی‌کنند.  

«وی اعتراضات امروز ایران را عجیب توصیف کرد»

پروفسور دکتر ایلبر اورتایلی، در پایان سخنان خود با اشاره به اعتراضات اخیر ایران گفت: «تظاهرات در ایران در روزهای اخیر بسیار عجیب به نظر می‌رسد، یعنی هیچ تحریکی و تخریبی در اعتراض کنندگان وجود ندارد. حتی در مثل جوانان ۶۷ در اروپا هم، برنامۀ چندان منظم نداشتند. بااین حال با تحسین می‌گفتند: «وای، فرانسه شورش می‌کند». البته بعدها، با گذشت زمان ثابت شد؛ در حالی که جوان‌ها قیام می‌کردند، بورژواهای فرصت‌طلب، خودروهایشان را پر، و به سوئیس فرار کردند. اکنون روی یک موضوع تمرکز کنید؛ این ارتش است که در ترکیه اصلاحات و انقلاب می‌کند. هیچ مقایسه‌ای بین ارتش ایران و ارتش ما (ترکیه) وجود ندارد. سربازان ما همیشه افراد تحصیل کرده‌ای بوده‌اند که به راحتی سازماندهی می‌شوند. اینجا ارتش ستون حکومت است. در طول تاریخ ایران، اصطلاحات ارتش به زبان ترکی بوده است. افزون بر این، تحریک نیروهای خارجی در آن کشور کارساز نیست؛ از این رو، نیروهای خارجی نباید امید بیهوده داشته باشند.

تهیه و تنظیم : شبنم شکوری

تاریخ: ۲۷ آبان ماه ۱۴۰۱

منبع: سایت خبری سی ان ان ترک

https://www.cnnturk.com/turkiye/ilber-ortaylidan-iran-yorumu-orada-dis-provokasyon-islemez