اختلاف در طریقت نقشبندی
سونر یالچین
سال 2019 جبه لی احمد هوجا (احمد محمود اونلو) در تماس تلفنی با بنده گفت: آقای سونر ، جناح ما در حق مصطفی کمال ظلم می کنند، چگونه می توان با آتاترک دشمنی کرد؟
مصاحبه کانال اّدا تی وی (Odatv) با جبه لی احمد بازتاب گسترده ای یافت. چرا به این موضوع اشاره کردم؟ زیرا «محله ما» علاقه چندانی به تاریخ تصوف ندارد. برای همین لازم است یادآوری در این موضوع انجام شود.
طریقت نقشبندیه، توسط بهاءالدین محمد نقشبند (1318-1389) پایه گذاری شد. تاثیرگذارترین فرقه امروز ترکیه یعنی فرقه نقشبندیه دیر وارد آناتولی شد! دلیل اصلی این امر این بود که بهاءالدین محمد نقشبند معلم تیمور بود. با رقابت تیمور و یلدیریم و متعاقب آن ورود مغول ها به آناتولی، دولت، مقامات عثمانی فاصله خود را با این فرقه حفظ کردند. عده ای نیز مدعی هستند که نخستین نقشبندی هایی که به آناتولی آمدند در ارتش تیمور خدمت می کردند...
در نهایت ملا الهی و شاگردش احمد بخاری اولین طریقه نقشبندی را در آکسارای و فاتح استانبول در دوره سلطان بایزید 1481-1512 تاسیس کردند. با این حال او زیر سایه نقشبندیان بود که در هند بسیار قدرتمند بودند. با گذشت زمان در امپراتوری عثمانی، نقشبندیان از طریق نفوذ سیاسی و نه باور مذهبی به قدرت رسیدند. مثلا: نقشبندیان سنی از حکومت عثمانی در مبارزه با صفویان شیعه حمایت کردند. و یا فتوای انحلال ینی چری (چریک جبهه) را صادر کردند و برخی از خانقاه های بکتاشی از جمله حاجی بکتاش را به نفع خود مصادره کردند!
به مرور زمان نقشبندیان به قدرتمندترین نیروی مذهبی و ایدئولوژیک امپراتوری عثمانی تبدیل شدند. با این حال، آنها اقداماتی را نیز علیه دولت عثمانی انجام دادند، مانند مخالفت با تنظیمات و واقعه کوله لی در سال 1859.
قبل از تاسیس جمهوری ترکیه ، 95 خانقاه نقشبندی تنها در استانبول وجود داشت. دوره مخفی شدن و قناعت به اندک برای کلیه طریقت ها از جمله نقشبندیه آغاز شد. سخنان شیخ مصطفی فوزی شیخ نقشبندی گوموش خانه "راهگشا" بود: آنچه بسته است درب بناها است، درِ دلها بسته نیست.
مساجد جای خانقاه ها را گرفتند... عده ای شروع به حمله به آتاترک کردند زیرا از فرصت های رژیم جدید محروم بودند. از هیچ هتاکی به عاملان به ویژه علیه شیخ الاسلام مصطفی صبری کوتاهی نکردند...
علیرغم وقایع منمن، بورسا، اسکیلیپ و سیرت و بخشنامه هشدار وزارت کشور در مورد «نقشبندیان »، شیوخ این فرقه مانند عبدالعزیز بکینه به کار خود در مساجد و مدارس ادامه دادند.
اما برخی از شیوخ مانند عبدالحکیم اروسی به دلیل واقعه منمن از عزل شدند. (اسلام گرایان مخالف عبدالحمید دوم، طرفداران اتحاد و وقایع منمن برخی از شیوخ نقشبندی مانند اسد اربیلی، را بر اساس سیاستی که اتخاذ کرده بودند، ارزیابی نمی کنند!)
از سوی دیگر، کابینه جمهوریت، دانشمندانی مانند احمد حمدی آکسکی را که در محاکمات 1925 تبرئه شد، به تدریس در زمینه علوم دینی مانند تنظیم «خطبه‌های ترکی» منصوب کرد. جمهوریت علیرغم این میزان نفرت، توهین و هزاران دروغ، دنبال انتقام گیری نبود...
شیخ در زبان عربی یعنی پیر... صاحب معجزه یعنی «سید»، راهنما، عالم، واعظ. آنها اقتدار و بزرگی را در چگونگی درک از اسلام و زندگی اسلامی می بینند. اقتدار دینی آنها مستحکم است، زیرا خود را نمایندگان حقیقت می دانند ...
در نقشبندیه نیز شیخ قداست دارد. مدعی هستند که از طریق ابوبکر با پیامبر (ص)ارتباط می گیرند. در این طریق نیز مانند فرقه های دیگر، اعتماد، رضایت، وفاداری، برادری و فداکاری الزامی است... به اعتقاد آنها «شیخ کسی که شیخ ندارد شیطان است».
این روزها شکاف بزرگی بین نقشبندیان که ارادتشان به مرجعیت دینی شیخ بسیار قوی است، به وجود آمده است... جبه لی احمد هوجا که مشکلی با جمهوری و آتاترک نداشت، علیه شیخ اسماعیل نقشبندی که به گفته وی تحت نفوذ وهابی ـ سلفی سعودی است، قیام کرده است.
بخشی از مخالفت جبه ای احمد هوجا نیز به حضور سرکردگان فتو در مقامات بالای این طریقت برمی گردد.
همه این اتفاقات در حالی رخ می دهد که پنج قرن است که اختلاف میان فرقه های نقشبندی‌ها در مراکز سیاسی قدرت به بحث کشیده نشده است.
ملاحظات کارشناسی :
- در میان اهل تسنن ترکیه، دو طریقت بسیار معروف است که یکی از آنها را نورجی و دیگری را نقشبندی ها و زیر شاخه های آنان می‌باشند. در بین جوانان اهل سنت نورجیها نفوذ بیشتری دارند ولی عوام مردم و سنتی تمایل بیشتری به طریقت های اسماعیل آقا دارند.
- جمیعت اسماعیل آقا یکی از طریقت های منشعب از نقشبندیه می باشد که از شاخه خالدیه آن ایجاد شده است. بصورت معنوی رهبر جمعیت با عنوان "افندی" خطاب می گردد. از جمله ویژگی های بارز مردان این طریقت ریش های بلند، جبه، شلوار و عبا می باشد. زنان نیز بیشتر پوشش چادر را انتخاب می کنند. وقوع قتل های مختلف در سال های اخیر در بین علمای جماعت اسماعیل آقا این طریقت را بیش از پیش در رسانه های ترکیه مطرح کرده است. اعضای این طریقت با اقدامات خاص خود از جمله پخش قرآن کریم بین زنان ورزشکار کشورهای خارجی و ارشاد گردشگران خارجی به آمران معروف شهرت دارند.
3-جمعیت اسماعیل آقا یکی از طریقت های قدرتمند و صاحب نفوذ در سیاسیون و رجال دولتی رده بالا می باشد که در عرض 40 سال گذشته به یک کانون قدرتمند اجتماعی و دینی تبدیل شده و مدارس دینی و تکایای فراوانی را در اختیار دارد.اسماعیل‌آقایی‌ها در بخش‌هایی از استانبول مخصوصاً منطقه فاتح و محله چهارشنبه نفوذ ویژه دارند در استان‌های دیگر نیز مریدان و مرتبطین فراوانی دارند
نظر شما