بن بست سوریه

طاها آیکول                                                                 

زمانی که جنگ داخلی سوریه در اواخر سال 2011 آغاز شد، دولت محافظه کار آنکارا فکر می کرد که اسد باید هر چه زودتر سرنگون شود تا از شکل گیری «کریدور ترور»  جلوگیری شود. و این گمان میرفت مشکل «شمال سوریه» با ایجاد یک دولت «دوست» در دمشق، مانند اخوان در قاهره حل خواهد شد. سخنانی  مانند «ما در دمشق نماز خواهیم خواند...»، «پرانتز صد ساله در حال بسته شدن است» و « مرزهای مصنوعی برداشته می شود» از سیاستمداران آن دوره شنیده می شد، ما این سیاست آنکارا اعراب را نیز به وحشت انداخت و ترکیه را به انزوا برد.

زمانی که روسیه در سپتامبر 2015 رسماً و به همراه قوای نظامی خود در کنار اسد قرار گرفت، تغییر موازنه به نفع اسد قابل پیش بینی بود. اما رئیس جمهور اردوغان رویکرد سیاسی «اسد قاتل»  و «ما برای پایان دادن به حکومت اسد وارد سوریه شدیم» را در سوریه دنبال کرد. (29 نوامبر 2016)

با این حال، جوزف ووتل، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا در سال 2018 در کمیته نیروهای مسلح سنای آمریکا گفت که «ارتش سوریه در جنگ داخلی پیروز شد.» (15 مارس 2018)

در 27 فوریه 2020، زمانی که ارتش رسمی سوریه تحت حمایت روسیه به یک گردان از نیروهای مسلح ترکیه حمله هوایی کرد و 34 سرباز ما را به شهادت رساند، آنکارا جز اعتراض لفظی هیچ اقدام واقعی انجام نداد. این حادثه بزرگ نشان آن بود تا متوجه بشیم که روسیه در مواقع لزوم چگونه عمل خواهد کرد.

 ازسوی دیگر اسد که با حمایت روسیه در عرصه میدانی برتری پیدا کرده بود، در مارس 2023 مجدداً در اتحادیه عرب پذیرفته شد و این سبب تقویت موضع وی شد. اتحادیه عرب همواره با سیاست ترکیه در سوریه مخالف بودند.

« دراز کردن دست دوستی» از سوی ترکیه دیگر دیر شده است

برای ترکیه، دو هدف اصلی در موضوع سوریه وجود دارد:

1. جلوگیری از تشکیل «کریدور ترور» در مرز

 2. ایجاد قانون اساسی جدید سوریه که به مهاجران سوری اجازه می دهد تا به سرزمین خود بازگردند.

روسیه در تبدیل سیاست منطقه ای ترکیه از «اسد قاتل» به «برادرم اسد» نقش میانجیگری را بازی خواهد کرد. از سوی دیگرآنکارا  در این روند سیاست صلح با اسد و نزدیکی بیشتر با روسیه،باید از تنش و واکنش آمریکا نیز جلوگیری کند.

 دو سال پیش، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی خودگفت:««ایالات متحده به دنبال تقویت روابط دیپلماتیک با رژیم اسد نیست و ما از عادی سازی روابط دیگر کشورها  نیز حمایت نخواهیم کرد،  ما از همه می خواهیم که با دقت به جنایاتی که رژیم اسد در 10 سال گذشته علیه مردم سوریه مرتکب شده است فکر کنند. » (26 اوت 2022)

اکنون ترکیه در این مرحله باید سیاست خود را برای برقراری صلح با اسد از طریق روسیه انجام دهد، بدون اینکه باعث گسست و تنش روابط خود با امریکا همچون  مسئله خرید سامانه پدافند هوایی اس ۴۰۰ از روسیه شود.

گروه پ ی د/ی پ گ « PYD/YPG » که به شدت توسط ایالات متحده در سوریه مسلح شده است، امروز برای ترکیه خطری بسیار نگران‌کننده‌تر از نگرانی‌های روز های ابتدای بحران سوریه است. تمام منابع نفتی سوریه در اختیار این گروه ها و در خدمت توسعه پ ک ک است.

معادله سخت

ممکن است روزی آمریکا از سوریه خارج شود، رئیس جمهور سابق ترامپ بارها این موضوع را اعلام کرده است. ای کاش اینطور بود ولی دولت بایدن با این تصور که خروج از سوریه باعث تقویت نفوذ روسیه در شرق مدیترانه می شود. هرگز کلمه «خروج» از سوریه را به زبان نیاورده است.

 در روزهای آتی رئیس جمهور  بایدن که علائم زوال عقل دارد  با رقیب پوپولیست نامتعادل خود ترامپ به انتخابات می روند.

به نظر می رسد آنکارا؛ می خواهد پس از تضمین خرید جنگنده های F-16 و در حالی که نتایج انتخابات ایالات متحده هنوز نامشخص هست، برای تقویت روابط با اسد در سوریه اقدام نماید و یا این شرایط به این صورت دیده می شود.از سوی دیگر روسیه تحت هیچ شرایطی حضور خود در سوریه را که به پایگاه روسیه در شرق مدیترانه تبدیل شده است، به خطر خواهد انداخت.

می توان گفت  اعلام آمادگی میانجیگری از سوی پوتین برای آشتی بین آنکارا و دمشق را دومین اقدام او پس از فروش اس-400 است. ای کاش ترکیه این ابتکار عمل را 7-8 سال پیش آغاز کرده بود.

در بعد دیگر توازن ،آنکارا باید روابط خود را با دمشق بدون بر انگیختن واکنش ارتش آزاد سوریه که سال از آنها حمایت کرده است انجام دهد. باید به خاطر داشته باشیم که این عناصر در آگوست 2022 به پرچم ترکیه، خودروها و تاسیسات ترکیه حمله کردند و مجدّداً ده روز پیش شاهد برخی اتفاقات از سوی این گروه ها بودیم.

مرز مشترک ترکیه و سوریه که سیاست اصلی ترکیه در سوریه ترسیم می کند 911 کیلومتر است. خوشبختانه ترکیه تسلط نظامی بر دو سوم مرز را دارد و بسیار خوب است که این عملیات ها و اقدامات صورت گرفته است. اما ، راه حل نهایی خروج از این بن بست مبتنی بر تعادل و توازن سیاسی و ایجاد قانون اساسی جدید در سوریه خواهد بود. البته نباید به وعده های روسیه در شکل دهی قانون اساسی جدید سوریه که به تواند نگرانی ها  ترکیه از قبیل تروریسم و ​​مهاجرین کمک میکند امیدوار بود.

باید این را در نظر داشت برای موفقیت همکاری نزدیک میان  ترکیه و کشورهای عربی نیز بسیار حائز اهمیت است.

نخستین قدم باید تضمین این باشد که تمام منابع طبیعی سوریه در اختیار دولت سوریه قرار گیرد. از نظر قانونی هیچکس نمیتواند به این موضوع اعتراض کند. به طور خلاصه، حل این مشکل نیاز به دیپلماسی منطقی و واقع گرا دارد.

منبع خبر: https://www.karar.com/yazarlar/taha-akyol/suriye-kordugumu-1600480