راه پیمایی عاشورا در کراچی
شبه قاره هند و پاکستان، پس از عراق و ایران، بزرگترین مرکز عزاداری سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در جهان بوده است. نخستین بار عزادرای در منطقه دکن در ایالت های گلکندا و بیجاپور در هند آغاز شد و علاوه بر شاهان اوده، ارباب های بنگال نیز در این مورد نقش مهمی داشته اند، در حالی که سادات موسوی در شمال منطقه پنجاب نیز نقش زیادی در ترویج عزاداری داشته اند.
تاریخ عزاداری در منطقه سند نیز بسیار کهن است. در تاریخ عزاداری سند، غیر از نام حارث بن مره عهدی، اولین فاتح سند، نام زنی سندی نیز وجود دارد که گفته می شود با علی بن الحسین امام زین العابدین(علیه السلام) ازدواج کرده و مادر زید شهید می باشد.
منابع حاکی از آن است که در شبه قاره، مراسم عزاداری حضرت امام حسین (ع) ابتدا از مولتان که در آن زمان بخشی از سرزمین سند بود، توسط قزلباش ها(سرخ پوشان ترک) آغاز شد. در آغاز قرن سوم هجری قمری، حکومت اسماعیلیان قرامطه در مولتان تأسیس شد و با آغاز خطبه های جمعه با نام بردن خلفای فاطمی مصر در اینجا شروع به تبلیغ کردند. ترکان قزلباش از مذهب اسماعیلی بودند که با فرار از ظلم های هلاکوخان برای پناهندگی به اینجا آمدند و سپس در این میان به مذهب عشری گرویدند. به گفته ابن تعزی، پس از تأسیس حکومت فاطمیون در مصر و شام، در سال 366ق/978م، مراسم عزاداری سیدالشهداء به شکل گسترده ای دایر گردید. با پایان حکومت اسماعیلیان در مولتان در اثر هجوم محمودغزنوی و روی کارآمدن پیشوایان اسماعیلی به شکل صوفیه، در خانقاهای صوفیه و در دربار شاهان اهل سنت، در دهه محرم الحرام مجالس عزاداری برپا شد.
یکی از دولت های مستقل و نیمه مستقلی که در زمان شکست امپراتوری مغول دهلی تأسیس شد، ایالت اود (1722 تا 1857) بود که به عنوان مهم ترین مرکز عزاداری درهند ظهور کرد. هم حاکمان و هم مردم اینجا فعالانه در گسترش عزاداری فعالیت می کردند. نقش حاکمان اود در ترویج عزا فراموش نشدنی است، و در این زمینه نام واجدعلی شاه و آصف الدوله قابل ذکراست. در دوره سلطنت آصف الدوله (1775 تا 1797)، علمای شیعه از ایران و عراق به هند آمدند و حوزه های علمیه و مراکز دینی را در لکهنو تأسیس کردند. حسن رضاخان، نخست وزیرآصف الدوله، نه تنها حمایت ویژه ای از علمای شیعه می کرد، بلکه برای حفظ و توسعه نجف و کربلا درعراق، سالانه حدود ده میلیون روپیه از خزانه سلطنت ارسال می کرد، درحالی که نهرهندی را از رودخانه فرات با پنج میلیون روپیه احداث کردکه منطقه نجف تا کربلا را سیراب نمود. نواب آصف الدوله در ماه محرم برای اقامه عزاداری هر سال60000 روپیه خرج می کرد.
این سنت در ایالت های شیعه نشین در جنوب هند بیشتر سازماندهی می شد و اولین عاشوراخانه (حسینیه در اصطلاح امروزی) در شبه قاره نیز در آنجا تاسیس شد - بسیاری از جهانگردان در سفرنامه های خود از محرم دوره حکمرانان مغول در هند یاد کرده اند. محمد بلخی که دراول محرم 1035ق/3 اکتبر1625 به لاهور رسید،می نویسد: همه مردم درحال برگزاری مراسم محرم بودند و روز 10محرم راهپیمایی عزاداری داشتند، همه مغازه ها تعطیل بود، چنان هرج ومرج بود که حدود 50 نفر شیعه و 25 نفرهندو در ازدحام جمعیت جان خود را از دست دادند. صحنه مشابهی در آگرا توسط تاجرهلندی پله سارت در دهه1620میلادی مشاهده شد. وی می نویسد: شیعیان در ماه محرم عزاداری می کنند. مردان شیعه در این ماه از همسران خود دوری می کنند و روزها را گرسنه بسر می برند. زنان با نوحه و مرثیه خوانی اندوه خود را ابراز می کنند. دسته های عزاداری از حسینیه ها خارج می شوند و در طول راهپیمایی غوغای زیادی به پا می شود. آخرین مراسم در وقت غروب به عنوان شام غریبان برگزار می شود. در این لحظه گمان میشود که انگار خداوند کل جهان را در اندوه فرو برده است.
حسینیه آصفیه، حسینیه حسین آباد، حسینیه شاه نجف، حسینیه جنت نشین و سبطین آباد، حسینیه قاسم علی خان، حسینیه زین العابدین خان، حسینیه راجا جاولال، حسینیه ملکه زمانیه، حسینیه ولایتی محل، حسینیه مغل صاحب، حسینیه آقا باقرخان، حسینه تقی صاحب، حسینیه میرباقرسوداگر،حسینیه ناظم صاحب،حسینیه افضل محل، حسینیه ملکه آفاق و حدود چهل حسینیه تاریخی دیگر شهر لکنو هستند که امروزه نیز بسیاری از آنها در ایام محرم با صدای نوحه و عزا طنین انداز است. همچنین دکن، حیدرآباد، گلکوندا، بیجاپور در جنوب هند و بنگال، کلکته، بیهار، پاتنا، عظیم آباد و سپس گوالیار در شرق هند نیز مراکز بزرگ عزاداری سیدالشهداء را دارا هستند.
عزاداری امام حسین (ع) به غیر از شیعیان مسلمان عواطف بسیاری از گروه های مذهبی هند را برانگیخته است. حکمران اهل سنت ایالت نانپارا علمای شیعه را در مقر ولایت خود نگه داشته بود تا مصائب کربلا را بخوانند. مسلمانان روستایی در بسیاری از ایالت های هند به صورت گسترده در مراسم محرم شرکت می کردند و این مراسم بدون هیچ گونه تمایز فرقه ای انجام می شد. به همین ترتیب، بیشتر هندوها در مناطق شهری و روستایی نیز ارادت و احترام خود را به امام حسین(ع) نشان می دادند و آداب و روزهای مربوط به آن حضرت را با قداست خاصی در مناسک خود قرار می دادند. گوالیار یک ایالت هندو بود که در آن مراسم محرم به شکلی باشکوه برگزار می شد.
گردشگران هندوهایی را در ایالت اود دیدند که به عنوان گدایان امام حسین علیه السلام لباس سبز پوشیده بودند. شیو پراشاد پادشاه ماراتا در روز دهم محرم به صورت دسته جمعی با عزاداران در راه پیمایی شرکت می کرد، در حالی که شیو پراشاد و پسرانش با پاهای برهنه و سر برهنه به احترام عزاداری پیاده راه می رفتند.
درمیان هندوهای هند و پاکستان گروهی به نام برهمنان حسینی وجود دارد که هرساله مانند شیعیان محرم را برگزار می کنند. بر اساس روایات، پدران و اجداد آنان درمیدان کربلا درکنارامام حسین علیه السلام با لشکر یزیدجنگید و جان باختند. این دسته ها مرتب عزاداری عاشورا برگزار می کنند. غیر از آنها، بسیاری از پادشاهان هندوی سابق هند از جمله حاکمان راجستان، گوالیار، مادیا پرادش و آندرا پردیش، ادای احترام خاصی را به امام حسین (ع) نشان می دادند.
پیشینه عزاداری روستایی به نام سید کسران در منطقه راولپندی درایالت پنجاب در پاکستان حدود 500 سال قدمت دارد که مرکز سادات کاظمی مشهد در پاکستان و هند است. مقوله ای معروف نسبت به این روستا بود :"هرکه کربلا را ندیده باید سید کسران را ببیند"، سادات کاظمی این منطقه عزاداری ابی عبدالله الحسین علیه السلام را به جنگل و کوه و صحرا بردند. در عصر پادشاهان مغول اینجا با شور و شوق عزاداری می شد.
حسینیه های سرهنگ مقبول، بوهر بازار، مدرسه فاطمیه، مبارک بانو، لدن شاه، زین العابدین، سید محمد آغا رضوی، بیت الکاظم، ساگری، خیام اہلبیت، قصرسجاد، قصرمعصومه قم، چهار راه مریر، جعفریه مسلم تاؤن، علی مسجد سیتلائت تاؤن، قصرابوطالب، قصرعلمدار، موهن پوره، بارگاه زینب، ناصرالعزا، چتی هتیاں، ابومحمد و قصرالحسین شامل مراکز معروف عزاداری در پنجاب هستند.
پس از تجزیه هند، مراکز بزرگ عزاداری در کراچی، حیدرآباد، لاهور، مولتان، راولپندی، جهنگ، فیصل آباد، بهاوالپور، میانوالی، باکار، سارگودا، هانگو، مردان، دره اسماعیل خان، پارا چنار و گیلگیت و اسکاردو در مناطق شمالی پاکستان علاوه بر بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ دیگر در قالب امام بارگاه ها تأسیس شد.
سند نیزمانند پنجاب از ابتدا برای عاشقان اهل بیت وعزاداران شهدای کربلا سرزمینی مطلوب بوده است. حاکمان تالپور سند شیعیان بنیاد گرا بودند که در ایام غم خانواده اهل بیت عزاداری می کردند و در شادی ایشان جشن می گرفتند. علاوه بر از تالپورها، اکثر حاکمان سنی سند نیز ازمحبان و ارادتمندان اهل بیت بودند، به همین دلیل 90 درصد از برگزار کنندگان راه پیمایی های دربسیاری از قریه ها وشهرهای سند از جمله حیدرآباد، هنوز افراد وابسته به مذهب اهل سنت هستند.
به سبب حاکمان شیعه تالپور، علما و خطبای زیادی از پنجاب، لکنو و جاهای دیگر به سند و به ویژه خیرپور میرس آمدند و در آنجا ساکن شدند و تالپورها زمین هایی را به عنوان پاداش روضه خوانی به آنها دادند. حاکمان تالپور خیرپور تعدادی ازصنعتگران و معماران معروف سند را برای زیارت به کربلا بردند که نقشه حرم کربلا و نجف را به دست آوردند و بر روی نقشه کربلا حسینیه ای شبیه حرم امام حسین علیه السلام در خیرپور میرس ساختند.
شهرهای روهری و سکر بخاطر دسته های عزاداری در محرم بسیار معروف هستند. در شب نهم محرم، هزاران زائر از شهرهای مختلف پنجاب جنوبی و سند برای شرکت در مراسم راه پیمایی به این شهرها حرکت می کنند و مسافتی به طول صدها کیلومتر را طی می کنند.در شب نهم محرم دریای عظیمی از عزاداران در دسته روهری دیده می شود.
حیدرآباد مرکز مهم عزاداری در سند است که ۹۰درصد متولیان، برگزارکنندگان و بنیانگذاران مراسم عزا در آنجا از مذهب اهل سنت هستند. علاوه برمسلمانان، بسیاری از هندوها نیز در اینجا با ارادت و احترام فراوان عزاداری برپا می کنند. در حیدرآباد حسینیه ای به نام علی گات در مقابل قلعه قدیمی وجود دارد که از سالها پیش در هشتم محرم از آنجا دسته عزاداری خارج می شود. کمتر کسی می داند که علی گات یک افسر انگلیسی بود که نام اصلی او چارلی ایلی کات بود. او هرسال در ایام محرم با لباس مشکی درراه پیمایی عزاداری شرکت می کرد. وی پس از شنیدن ماجرای کربلا از راننده خود چنان مسلمان شد که خانواده و زن و فرزندان خود را رها کرد و «غم حسین» را تا زمان مرگ بر سینه خود نگه داشت. چارلی ایلی کات که نام خود را بعدا به علی گوهر تغییر داد، چنان در عزاداری غرق شدکه درمیان مردم با نام علی گات معروف گردید. از این حسینیه، دسته های عزاداری و ذو الجناح هر ماه محرم الحرام حرکت می کند. وقتی ایلی کات درگذشت، او را در همانجا دفن کردند.
لینک منابع:
https://urdu.geo.tv/latest/204463
https://jang.com.pk/news/17115
https://www.islamtimes.org/ur/article/318181/
https://qalamkar.pk/charlie-ailicaat-ki-azadari/
https://www.imhussain.com/urdu/section74/7711
https://www.facebook.com/khairalammal/posts/1128914720634765
https://www.owlapps.net/owlapps_apps/articles?id=111298&lang=ur
نظر شما