۲۸ شهریور روز ملی موسیقی در آذربایجان می‌باشد.

۱۸ سپتامبر۱۸۸۵، روز تولد آهنگساز بزرگ، عُزیر حاجی‌بیگف  است. این تاریخ در آذربایجان به عنوان روز ملی موسیقی جشن گرفته می‌شود و از سال ۲۰۰۹، جشنواره بین‌المللی موسیقی به افتخار عُزیر حاجی‌بیگف برگزار می‌شود. از امروز تا ۲۸ سپتامبر، با حمایت بنیاد حیدر علی‌یف و وزارت فرهنگ، شانزدهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی عُزیر حاجی‌بیگف  برگزار خواهد شد. در این جشنواره، کنسرت‌ها، نمایش‌ها، نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌های علمی، کلاس‌های آموزشی و رویدادهای دیگر در فضای باز و مکان‌های مختلف باکو، گنجه، قَبَلَه و شوشا برگزار خواهد شد.

در ۱۸ سپتامبر، ابتدا مراسمی به یادبود عُزیر حاجی‌بیگف در کنسرواتوار ملی آذربایجان برگزار خواهد شد. سپس، برنامه ادبی و موسیقی در موزه این هنرمند برگزار خواهد شد. در ۲۱ سپتامبر، اُپرای «لیلی و مجنون» توسط تئاتر اپرا و باله آکادمیک دولتی آذربایجان در مقابل مجسمه  حاجی‌بیگف  در شهر شوشا اجرا خواهد شد.

در طول روزهای جشنواره، با حضور نوازندگان و گروه‌های برجسته از ایالات متحده، فرانسه، گرجستان، کروواسی، روسیه، سنگاپور و سایر کشورها، برنامه‌های مختلفی در فیلارمونیک دولتی آکادمیک آذربایجان به نام مسلم ماقومایف، موزه ملی هنر آذربایجان، مرکز بین‌المللی موسیقی موغام، سالن موسیقی مجلسی و اَرگ فیلارمونیک دولتی آکادمیک آذربایجان، استودیو اُپرای آکادمی موسیقی باکو به نام عُزیر حاجی‌بیگف  و سایر مکان‌ها برگزار خواهد شد.

عزیر حاجی‌بیگف، نابغه بی‌بدیل هنر و فرهنگ آذربایجان، تنها به عنوان یک آهنگساز برجسته شناخته نمی‌شود. او دانشمندی فرهیخته، نویسنده‌ای توانا، روزنامه‌نگاری پرآوازه و شخصیتی تأثیرگذار در عرصه اجتماعی و سیاسی نیز بود. اما مهم‌تر از همه، حاجی‌بیگف به عنوان بنیانگذار نخستین اپرای ملی در شرق نامی ماندگار از خود بر جای گذاشت.

به لطف تلاش‌های بی‌وقفه او، تاریخ اپرای ملی آذربایجان با اجرای اپرای «لیلی و مجنون» ۱۱۶ سال پیش آغاز شد. اولین رهبر ارکستر این اپرا، عبدالرحیم بک حق‌وردی‌یف و کارگردان آن، حسین عربلینسکی بودند. نقش مجنون را هنرمند جاودان حسین‌قلی سرابسکی و نقش لیلی را شاگرد آشپز، عبدالرحیم فرج‌اف ایفا کردند. اولین اجرا در ۱۲ (یا ۲۵) ژانویه ۱۹۰۸ در تئاتر حاجی زین‌العابدین تاجی‌یف در باکو برگزار شد.

«لیلی و مجنون» که بر اساس شعر معروف محمد فضولی، شاعر بزرگ آذربایجانی ساخته شده بود، نه تنها اولین اُپرای آذربایجان، بلکه اولین اُپرای شرق نیز بود. از این روز، تاریخ اُپرای شرق آغاز شد.  عُزیر حاجی‌بیگف  که از موفقیت اولین اپرای خود الهام گرفته بود، به دنبال آن اپراهای ملی دیگری چون «شیخ صنعان» (۱۹۰۹)، «رستم و سهراب» (۱۹۱۰)، «شاه عباس و خورشید بانو»، «اصلی و کرم» (۱۹۱۲) و «هارون و لیلا» (۱۹۱۵) را خلق کرد.

اوج خلاقیت عُزیر حاجی‌بیگف ، اُپرای «کور اُغلو» است. «کور اُغلو نه تنها در فرهنگ آذربایجان، بلکه در میان اُپراهای جهانی نیز یک نمونه درخشان و ماندگار است. اپرای «کور اُغلو» تماشاگران مسکو را نیز مجذوب خود کرد. این اثر عظیم که سرنوشت موفقی داشت، بارها در تئاترهای اُپرا و باله جمهوری‌های شوروی سابق اجرا شده است.

عُزیر حاجی‌بیگف  اپرای ناتمامی به نام «فُروزه» نیز داشت. این اپرا که بر اساس روایات مردمی ساخته شده بود، آریای «فروزه» به ویژه قابل توجه است. شاید به همین دلیل است که با وجود ناتمام ماندن این اُپرا، آریا سال‌های طولانی توسط خوانندگان با مهارت اجرا می‌شد.

ایجاد اولین ژانر اپرت در شرق نیز به نام عُزیر حاجی‌بیگف  گره خورده است. اولین کمدی موزیکال این آهنگساز بزرگ، «شوهر و زن» نام دارد که در سه پرده است. این اثر اولین نمونه کمدی موزیکال در آذربایجان است. اولین اجرای این اثر در سال ۱۹۱۰ انجام شد. در این اجرا هنرمندانی همچون حسین‌قلی سرابسکی (در نقش مرجان بک) و  آغدامسکی (در نقش منت خانم) ایفای نقش کردند.دومین کمدی موزیکال نویسنده «آن نباشد و این باشد» نام دارد. اولین اجرای این اثر در آوریل ۱۹۱۱ در باکو انجام شد. بعدها این کمدی موزیکال به زبان‌های مختلف ترجمه و روی صحنه رفت.

سومین و آخرین کمدی موزیکال هنرمند جاودان «آرشین مال آلان» است. این اُپرت به حدود ۷۰ زبان خارجی ترجمه شده و در بیش از ۱۰۰ تئاتر اجرا شده است. آرشین مال آلان پنج بار فیلم‌برداری شده و بارها روی صفحات گرامافون ضبط شده است. اولین فیلم سینمایی بر اساس این کمدی موزیکال در سال ۱۹۱۶ ساخته شد که یک فیلم بی‌صدا بود.

میراث ادبی عُزیر حاجی‌بیگف نیز بسیار غنی و ارزشمند است. این شخصیت فراموش‌نشدنی که تمام عمر خود را وقف فرهنگ و موسیقی آذربایجان کرد، بیش از ۳۰۰ آهنگ فولکلور را نت‌نویسی کرد و نت های بسیاری در سبک‌های مارش، کانتاتا، فانتزی، آهنگ و رومانس، قطعات مجلسی و کر را نوشت. جالب است که هم سرود ملی جمهوری دمکراتیک آذربایجان و هم سرود ملی آذربایجان شوروی سابق متعلق به این هنرمند بزرگ بود.

عُزیر حاجی‌بیگف  تنها به ساخت موسیقی اکتفا نکرد. او با تالیف کتاب ارزشمند «اصول موسیقی فولکلور آذربایجان» در سال ۱۹۴۵، میراث غنی موسیقی فولکلور را برای نسل‌های آینده به ارمغان آورد. این کتاب تا امروز به عنوان مرجعی معتبر در حوزه موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. حاجیبَی‌اف  علاوه بر این، بیش از ۳۰۰ آهنگ فولکلور را نت‌نویسی کرد و آثاری ماندگار در ژانرهای مختلف موسیقی از جمله اپرا، کمدی موزیکال و... خلق کرد. او با تحولی شگرف در موسیقی آذربایجان، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ موسیقی جهان به خود اختصاص داد. امروزه، حاجیبَی‌اف  به عنوان بنیانگذار موسیقی کلاسیک آذربایجان و خالق آثاری بی‌بدیل شناخته می‌شود و یاد او همواره در دل مردم زنده خواهد ماند.  

منبع:   https://nuhcixan.az/news/medeniyyet-turizm/۱۱۲۴۸۱-bu-gun-azerbaycanda-milli-musiqi-gunudur