ایران و قزاقستان به‌عنوان دو کشور مهم در منطقه اوراسیا، روابط فرهنگی خود را در دنیای معاصر با محوریت اشتراکات تاریخی و ارزش‌های فرهنگی و دینی مشترک تقویت کرده‌اند. این تعاملات نه‌تنها در راستای حفظ میراث فرهنگی مشترک است، بلکه در زمینه‌های هنر، آموزش و گردشگری نیز گسترش بیشتری یافته است.
یکی از مهم‌ترین عرصه‌های تعامل فرهنگی میان دو کشور، همکاری‌های دانشگاهی و علمی است. دانشگاه‌های ایران و قزاقستان از طریق امضای تفاهم‌نامه‌ها و برگزاری همایش‌های علمی مشترک، به اشتراک دانش و پژوهش پرداخته‌اند. همچنین، دانشجویان قزاقی به تحصیل زبان فارسی و فرهنگ ایرانی علاقه نشان می دهند.
تعامل فرهنگی میان ایران و قزاقستان نشان‌دهنده عمق روابط تاریخی و فرصت‌های نوینی است که در دنیای امروز می‌توان برای تقویت این پیوندها بهره گرفت. با سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها، می‌توان روابط دو کشور را به سطح بالاتری از همکاری و درک متقابل رساند.
ریشه‌های تاریخی و فرهنگی مشترک:
- راه ابریشم و پیوندهای تاریخی
راه ابریشم، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجاری جهان باستان، نقشی حیاتی در ارتباطات فرهنگی میان ایران و قزاقستان ایفا کرده است. تجار، دانشمندان و هنرمندان از این مسیر برای تبادل ایده‌ها و محصولات فرهنگی استفاده می‌کردند. بسیاری از واژگان، سنت‌ها و باورها از این طریق میان دو ملت تبادل شده‌اند.
- تأثیرات امپراتوری‌های تاریخی
امپراتوری‌های مختلف ایرانی، از جمله هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، نقش مهمی در نفوذ فرهنگ ایرانی به مناطق آسیای مرکزی از جمله قزاقستان داشته‌اند. از سوی دیگر، تأثیرات فرهنگ ترک‌تباران قزاق بر ایران، به‌ویژه در دوره‌های ایلخانی و سلجوقی، مشهود است.
- اشتراکات زبانی و ادبی
زبان فارسی به‌عنوان زبان علم و ادب در آسیای مرکزی، به‌ویژه در دوران تیموری و صفوی، مورد استفاده قرار گرفته است. شاعران و نویسندگان قزاق نیز تحت تأثیر ادبیات فارسی قرار داشته‌اند. از سوی دیگر، آثار نویسندگان قزاق به‌ویژه در قرن بیستم، توسط مترجمان ایرانی به فارسی برگردانده شده و بر غنای فرهنگی دو کشور افزوده است.
- اشتراکات دینی و معنوی
اسلام، به‌عنوان یک دین مشترک، نقش مهمی در همگرایی فرهنگی میان ایران و قزاقستان ایفا کرده است. هرچند ایران پیرو مذهب شیعه و قزاقستان عمدتاً پیرو مذهب اهل تسنن است، اما عناصر مشترک دینی، نظیر احترام به اهل بیت، عرفان اسلامی، و آیین‌های سنتی، زمینه‌ساز تعاملات فرهنگی بوده‌اند.
- آیین‌های مشترک
آیین‌هایی نظیر نوروز، که در هر دو کشور به‌عنوان یک جشن ملی و فرهنگی برگزار می‌شود، نشانه‌ای از اشتراکات فرهنگی و تاریخی است.
- تأثیرات متقابل فرهنگی
در دوران معاصر، تعاملات فرهنگی میان ایران و قزاقستان در قالب همکاری‌های هنری، دانشگاهی و علمی ادامه یافته است.
- موسیقی و هنر
موسیقی سنتی قزاقستان شباهت‌هایی با موسیقی ایرانی دارد. استفاده از سازهایی نظیر دومبرا قزاقی و شباهت آن به دوتار ایرانی، نشان‌دهنده ارتباطات فرهنگی دیرینه است. همچنین هنرهای دستی نظیر فرش‌بافی در ایران و هنرهای مرتبط با چرم در قزاقستان، بیانگر مشترکات هنری و زیبایی‌شناختی است.
- همکاری‌های دانشگاهی و علمی
امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری میان دانشگاه‌های ایران و قزاقستان، و برگزاری همایش‌ها و سمینارهای مشترک، بستری برای گسترش تعاملات علمی و فرهنگی بوده است.
- فارابی: فیلسوفی برای همه
یکی از نمادهای تعاملات فرهنگی ایران و قزاقستان، شخصیت برجسته فارابی است. این فیلسوف بزرگ که در قزاقستان زاده شده و ایران بیش از یک هزار سال تجربیات در بخش فارابی شناسی دارد نیز مورد توجه ویژه بوده و نشان‌دهنده عمق اشتراکات فکری و فلسفی میان دو ملت است. فارابی با آثار خود، پلی میان اندیشه‌های ایرانی و آسیای مرکزی بنا کرد که هنوز هم در محافل علمی دو کشور مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
- خواجه احمد یسوی: شاعر عرفانی و نماد مشترک
خواجه احمد یسوی، شاعر و عارف برجسته، یکی دیگر از حلقه‌های ارتباط فرهنگی ایران و قزاقستان است. او که تحت تأثیر عرفان اسلامی و فرهنگ ایرانی قرار داشت، نقش مهمی در گسترش عرفان در آسیای مرکزی ایفا کرد. آرامگاه خواجه احمد یسوی در ترکستان قزاقستان، یکی از آثار ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، محل احترام برای مردم هر دو کشور است.
- نسخ خطی تاریخی دو کشور
نسخ خطی تاریخی و ادبیات فارسی یکی از مهم‌ترین بسترهای تعامل فرهنگی میان ایران و قزاقستان است. بسیاری از نسخ خطی که در کتابخانه‌های قزاقستان نگهداری می‌شوند، آثاری به زبان فارسی هستند که نشان‌دهنده تأثیرات ادبی و علمی ایران در این منطقه است. در مقابل، پژوهشگران ایرانی نیز علاقه بسیاری به مطالعه تاریخ و نسخ خطی کهن قزاقستان نشان داده‌اند.
چالش‌ها و فرصت‌ها:
هرچند زمینه‌های همکاری فراوان است، اما چالش‌هایی نظیر تفاوت‌های زبانی، محدودیت‌های اقتصادی، و برداشت‌های سیاسی ممکن است بر تعاملات فرهنگی تأثیرگذار باشند. با این حال، فرصت‌هایی نظیر تقویت ارتباطات گردشگری، توسعه تبادلات ادبی و هنری، و تأکید بر اشتراکات معنوی می‌تواند به تقویت روابط فرهنگی کمک کند.
فرصت‌ها
گسترش برنامه‌های فرهنگی مشترک: ایجاد برنامه‌هایی نظیر جشنواره‌های مشترک، نمایشگاه‌های هنری، و پروژه‌های سینمایی می‌تواند در تقویت تعاملات فرهنگی نقش مهمی داشته باشد.
همکاری دانشگاهی: تبادل دانشجو و استاد بین دانشگاه‌های ایران و قزاقستان و اعطاء فرصت های مطالعاتی بین مراکز علمی دو کشور، می‌تواند به درک عمیق‌تر از فرهنگ‌های دو طرف کمک کند.
تقویت زبان و ادبیات فارسی: ایجاد مراکز آموزش زبان فارسی در قزاقستان و بالعکس، گامی مؤثر در ترویج فرهنگ مشترک است.
چالش‌ها
تفاوت‌های سیاسی و اقتصادی: گاهی سیاست‌های دولتی یا محدودیت‌های اقتصادی ممکن است روند تعاملات فرهنگی را کند کند.
تغییرات سبک زندگی: جهانی‌سازی و ورود فرهنگ‌های دیگر ممکن است بر اولویت‌های فرهنگی نسل جدید تأثیر بگذارد.
نکته:
تعاملات فرهنگی میان ایران و قزاقستان، از گذشته تا به امروز، نشان‌دهنده اشتراکات عمیق و تأثیرات متقابل این دو کشور است. توسعه این تعاملات نه تنها به تقویت روابط دوجانبه کمک می‌کند، بلکه الگویی برای همگرایی فرهنگی در منطقه اوراسیا خواهد بود. سرمایه‌گذاری در حوزه‌های هنری، دانشگاهی و گردشگری می‌تواند به بهره‌وری بیشتر از این میراث مشترک کمک کند.
آستانه قزاقستان
منبع:
https://kazpravda.kz/n/kazahstan-iran-otnosheniya-v-novyh-usloviyah/
https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-tehran/activities/۲۰۲۳
نظر شما