مقدمه:

پاکستان کشوری اسلامی است که نود و هفت در صد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند که حدود هفتاد در صد اهل سنت، بیست و هفت در صد شیعه و سه در صد اقلیت های غیر مسلمان است. تعدادی از مسلمانان اهل سنت پاکستان که همفکر حزب هیئت تحریرسوریه هستند، تحولات اخیر در سوریه و پیروزی حزب هیئت تحریررا در رسانه های اجتماعی مانند مردم برخی از شهرهای سوریه جشن گرفتند[۱]. در حالیکه بسیاری از مسلمانان این کشور ولو اینکه به دلیل برخورد دولت های پیشین سوریه با مردم آن کشور، مخالف به دولت علویان به ویژه دولت اسد در سوریه بودند، اما تغییر رژیم سوریه را در این زمان که جنگ بین اسرائیل و کشورهای اسلامی از جمله غزه ، فلسطین، لبنان و یمن جاری است و جمهوری اسلامی ایران از طریق سوریه به گروه های مقاومت کمک می کند، نامناسب خوانده و در مورد توطئه دشمنان اسلام از جمله آمریکا، اسرائیل، کشورهای غربی و همفکران عربی آنان و نقش ترکیه بسیار ابراز نگرانی کردند، با اینکه تعداد کمی مخالف جمهوری اسلامی ایران هستند و  باوجود درک حساسیت آینده بسیار خرسند هستند که راه جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از حزب الله و سایر گروهای وابسته مسدود شده است، ولی بیشتر مردم این حساسیت را درک کرده و ابراز نگرانی کرده اند، زیرا از سرگیری پیشروی حزب مخالف سوری موضوع کوچکی نیست. در گذشته نیز سوریه نقش عمیقی و تأثیرات گسترده ای در منطقه داشته است و اکنون نیز ممکن است منطقه درگیر مشکلات مختلفی شود. تغییر رژیم در سوریه همچنین نشان دهنده این است که مشکلات و در گیری‌ ها در خاورمیانه به هم مرتبط هستند و باید در چارچوبی گسترده ‌تر دیده شوند. برخی از تحلیلگران پاکستانی معتقد هستند برای حل مشکلات سوریه، ایران و کشورهای عربی باید کنار هم بنشینند وگرنه مشخص نخواهد بود که این بحران تا کجا می تواند پیش برود و به چه کسانی آسیب برساند، اما می توان از اکنون در این مورد، حدس زد، همانطوری که برخی از رهبران اهل سنت از جمله، دکتر ابتسام الهی ظهیر، رهبر جمعیت اهل حدیث پاکستان طی نگارش مقاله ای در این مورد ابراز نگرانی کرده و گفت پیروزی هیئت تحریر در سوریه و خلاصی از رژیم اسد باعث خرسندی است، اما رهبری هیئت تحریر نباید فراموش کند که اسرائیل دوباره بلندی های جولان را اشغال کرده است و هیچ مسلمانی از جاه طلبی های شوم اسرائیل در امان نیست. همچنین نباید فراموش کرد که در احادیث مبارکه پیام های روشنی در مورد اهمیت سوریه در نبردهای نهایی میان حق و باطل وجود دارد[۲]. برخی از علما اهل سنت از جمله علامه محمد یاسین قادری در مورد برخورد گروه پیروز شده در سوریه ابراز نگرانی کرده و نسبت به برخی از اقدامات آن از جمله ورود حامیان این گروه با کفش در حرم حضرت زینب (س) بانوی بزرگ اسلام و پاره کردن بنر هایی از حرم آن بانوی بزرگ اسلام که روی آن ها اسم مبارک امام حسین (ع)، نوه ی پیامبر اکرم نوشته شده بود، توهین بزرگ قرار داده و محکوم کرد و گفت از مسلمانی که حرمت اهل بیت(ع) را نگه ندارند، چه توقع ای خواهیم داشت[۳]. برخی از علما و مردم در مورد اعلام رهبری و اعضای هیئت تحریر که امروزه توسط رسانه های اجتماعی دست بدست می شود که زائران حضرت زینب (س) را مجبور می کنند که قبل از زیارت آن بانوی بزرگ اسلام قبر معاویه ابن سفیان را زیارت کنند و حتی هر چند ساعتی که برای زیارت حرم سیده زینب (س) سپری می کنند، باید برای قبر معاویه ابن سفیان نیز سپری کنند [۴]، ابراز نگرانی کرده و پیروزی هیئت تحریردر سوریه را توطئه دشمنان اسلام خواندند. در این گزارش واکنش های رسانه ای پاکستان بررسی و جهت ملاحظه و بهره برداری  می گردد.

وزارت امور خارجه پاکستان: هیچ تغییری در موضع اصولی پاکستان در قبال سوریه ایجاد نشده است.

وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرده است که موضع اصولی پاکستان درباره سوریه تغییری نکرده است و این کشور همچنان از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه حمایت می‌کند. همچنین، وضعیت متغیر سوریه به دقت زیر نظر است و سفارت پاکستان در دمشق برای کمک به شهروندان پاکستانی فعال است. زهرا بلوج، سخنگوی وزاری امور خارجه پاکستان افزود در پی بحران اخیر در سوریه و سقوط حکومت بشار اسد، حدود ۳۰۰ زائر پاکستانی در این کشور گرفتار شده‌ اند. سفارت پاکستان در تلاش است تا با بازگشایی فرودگاه دمشق، زمینه بازگشت این زائران را فراهم کند[۵].

گزارش ویژه در رسانه های پاکستان: چگونه حکومت ۵۰ ساله خانواده اسد در ۱۱ روز سقوط کرد؟

در سوریه، حکومت ۵۰ ساله خانواده اسد تنها  در عرض ۱۱ روز سقوط کرد، زمانی که نیروهای اپوزیسیون پس از یک عملیات بزرگ کنترل پایتخت دمشق را به دست گرفتند. بشار اسد همراه با خانواده خود از کشور فرار کرده و به روسیه پناه برده است، جایی که به او پناهندگی سیاسی داده شد.

آغاز شورش: در ۲۷ نوامبر، نیروهای اپوزیسیون به رهبری ابومحمد الجولانی، رئیس هیئت تحریرالشام عملیات خود را علیه نیروهای حامی دولت آغاز کردند. حمله اولیه میان ادلب و حلب انجام شد و ظرف سه روز، اپوزیسیون توانست کنترل شهر حلب را نیز به دست گیرد.

کنترل شورشیان بر مناطق سوریه: شورشیان موفق به تصرف بیشتر شهرهای سوریه از جمله دمشق، حمص، حماه و درعا شدند، اما هنوز به مناطقی مانند لاذقیه و طرطوس، که پایگاه‌های قوی بشار اسد محسوب می‌شوند، وارد نشده‌اند. ارتش سوریه از قنیطره و سویدا نیز عقب‌نشینی کرده و مقاومت قابل توجهی نشان نداده است.

دلایل سقوط حکومت اسد: وضعیت وخیم اقتصادی سوریه که زندگی مردم را بسیار دشوار کرده بود. یکی دیگر از عوامل مهم ترک پست‌ها توسط سربازان و افسران پلیس بود که باعث تضعیف امنیت شد. درگیری نیروهای روسیه در جنگ اوکراین و ضعف حمایت ایران و حزب‌الله به دلیل حملات اسرائیل یکی دیگر از اصلی ترین دلایل سقوط حکومت اسد است.

واکنش مردم: پس از فرار بشار اسد و تصرف دمشق توسط شورشیان، مردم در شهرهایی مانند دمشق و حمص به جشن و شادی پرداختند. پرچم‌های انقلابی برافراشته شد، مجسمه‌های حافظ اسد سرنگون شد و مردم در مساجد دعا کردند و در اماکن عمومی شعار آزادی سر دادند.

ماجرای زندان صدنایا: نیروهای اپوزیسیون درهای زندان صدنایا را باز کرده و زندانیان را آزاد کردند و اعلام کردند که دوران ظلم پایان یافته است.

آینده سوریه: محمد غازی الجلالی، نخست‌وزیر سوریه اعلام کرده است که برای تشکیل دولت انتقالی آماده همکاری با اپوزیسیون است. رهبر هیئت تحریرالشام نیز وعده داده که در دوره انتقالی، نهادهای عمومی زیر نظر نخست‌وزیر به فعالیت خود ادامه خواهند داد. کارشناسان معتقدند که اگر طرفین با یکدیگر همکاری کنند، آینده‌ای بهتر برای سوریه ممکن خواهد بود[۶].

"تاریخ سوریه و چشم انداز سیاسی کنونی"

در مقاله روزنامه اکسپرس نیوز آمده است: شام که روزی مرکز تمدن و فرهنگ بود، امروز به ویرانی و بحران تبدیل شده است. از زمان استقلال در ۱۹۴۶ء ، این کشور با مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی روبرو بوده است. تحت حکمرانی حافظ اسد و سپس پسرش بشار اسد، دولت نتواست مشکلات مردم را حل کند و منابع کشور در دست چند طبقه خاص باقی ماند. در سال ۲۰۱۱ء ، اعتراضات مردمی علیه حکومت بشار اسد آغاز شد که به جنگ داخلی وحشتناکی تبدیل شد و کشور را به میدان جنگ قدرت‌های بین‌المللی تبدیل کرد. امروز، بخش‌های مختلف سوریه تحت کنترل نیروهای مختلف است و مردم همچنان در جستجوی صلح، آزادی و آینده ‌ای بهتر هستند. این بحران نشان می‌دهد که حکمرانی بدون توجه به نیازهای مردم و تنها با استفاده از قدرت و زور نمی‌تواند پایدار باشد[۷].

"پایان دولت سوریه"

در سر مقاله روزنامه جنگ آمده است: با پایان حکومت ۵۴ ساله خانواده اسد در سوریه، نفوذ روس در خاورمیانه کاهش یافته و برتری و ثبات قدرت‌های غربی و آمریکا افزایش یافته است. این تحولات غیرمنتظره ضربه سختی به روس وارد کرده و اسرائیل و حامیان آن از این تغییرات به شدت خوشحال هستند. در تاریخ ۲۷ اکتبر، گروه‌های شورشی سوریه تحت رهبری هیئت تحریرالشام قیام علیه حکومت بشار اسد را آغاز کرده و در تاریخ ۸ دسامبر، دمشق را به تصرف خود درآوردند. بشار اسد پس از این شکست به روسیه فرار کرد و آنجا به او پناهندگی داده شد. اسرائیل از این فرصت استفاده کرد و نه تنها به جولان اشغالی حمله کرد، بلکه به دمشق نیز حملات هوایی انجام داد. ایالات متحده نیز این حملات را پشتیبانی کرد. سرانجام، ابو محمد الجولانی، رهبر شورشیان، کنترل دمشق را به دست گرفت و اعلام کرد که پس از این پیروزی، تاریخ جدیدی برای سوریه رقم خواهد خورد. در پی این تحولات، تغییرات عمده‌ای در ساختار سیاسی سوریه به وجود آمده است. گروه‌های مخالف، به ویژه جنگجویان تحت رهبری الجولانی، اعلام کردند که پس از ۱۸ ماه، دولت انتقالی تشکیل خواهند داد. شورشیان از ایرانی‌ها و نیروهای حزب‌الله حمایت نکرده و سفارت ایران نیز مورد حمله قرار گرفت. در این وضعیت، کشورهای منطقه و به ویژه پاکستان باید از این تحولات عبرت بگیرند و با توجه به وضعیت ژئوپلیتیکی و تهدیدات امنیتی، در سیاست‌ های خود بازنگری کنند[۸].

"اهمیت تاریخی کشور سوریه و سقوط خانواده بشار اسد"

همچنین در مقاله ای آمده است: سوریه که از نظر تاریخی، فرهنگی، مذهبی و گردشگری، هویت خود را در طول هزاران سال بر روی کره زمین حفظ کرده است. تاریخ سوریه در واقع یک سفر از کشف هنر، فرهنگ و روابط انسانی است. سرزمین سوریه که در ساحل شرقی دریای مدیترانه قرار دارد، در هر قدم خود تاریخ را روایت می‌کند. این کشور به عنوان مکانی برای پیوند تمدن‌های مختلف و پلی بین شرق و غرب شناخته می‌شود. سوریه همچنان که شاهد تغییرات تاریخی مختلف بوده، در آن آثار باستانی شش هزار ساله دیده می‌شود. همچنین، این کشور شاهد آغاز مسیحیت و تعالیم حضرت عیسی (ع) است.

دمشق، پایتخت سوریه، به عنوان شهری که هیچ‌گاه ویران نشده است شناخته می‌شود. این شهر در طول تاریخ مرکز تمدن‌های مختلف از جمله یونان و روم بوده و امروز ترکیب قدیم و جدید در آن به چشم می‌خورد. سوریه در طی سال‌ها تحت سلطه امپراتوری‌های مختلف قرار گرفته است، از جمله امویان و عباسیان، و پس از استعمار فرانسه و بریتانیا، در نهایت در سال ۱۹۴۸ میلادی به یک کشور مستقل تبدیل شد. در سال ۲۰۱۱، با آغاز اعتراضات ضد دولتی، جنگ داخلی سوریه شروع شد که به کشته شدن صدها هزار نفر و بی‌خانمان شدن میلیون‌ها نفر انجامید. این جنگ همچنان یکی از بحران‌های بزرگ در تاریخ معاصر سوریه باقی مانده است[۹].

فرار بشار اسد و برگزاری جشن مردم سوریه

در سرمقاله روزنامه نوای وقت آمده است: در تحولات اخیر خاورمیانه، حکومت ۲۴ ساله بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه پایان یافت. او به همراه خانواده‌اش از دمشق فرار کرده و به روسیه پناه برد. اطلاعات متناقضی در مورد فرار او منتشر شد، از جمله اینکه گفته شد ممکن است هواپیمای او دچار حادثه شده باشد. شورشیان کنترل دمشق را به دست گرفته و پس از سقوط دولت، پیروزی خود را اعلام کردند. آنها همچنین عفو عمومی برای تمام زندانیان اعلام کردند و وعده شروع دوران جدیدی برای سوریه دادند. شورشیان پس از تصرف دمشق به سفارت ایران حمله کردند و ارتش اسرائیل نیز نیروهای اضافی خود را در ارتفاعات جولان مستقر کرد. در سوریه، بشار اسد و پدرش حافظ اسد حکومت خود را با زور و سرکوب مردم حفظ کرده بودند، اما این حقیقت آشکار شد که دیکتاتوری نمی‌تواند برای مدت طولانی دوام بیاورد. جامعه جهانی باید از خواب غفلت بیدار شده و نقش مؤثری در برقراری صلح در خاورمیانه ایفا کند. همچنین، حکام کشورهای مسلمان باید برای حل بحران به طور مشترک همکاری کنند[۱۰].

 "عصری در سوریه"

پیر فاروق بهاء الحق شاه طی نگارش مقاله ای نوشته است که پس از ۵۴ سال حکومت خانواده اسد در سوریه، حکومت این کشور سقوط کرد و بشار اسد به روس فرار کرد. تغییرات اخیر نشان‌دهنده‌ی تغییرات مهم در منطقه است. گروه‌های مسلح مخالف دولت اسد، از جمله هیئت تحریرالشام و داعش، با همکاری کردها و دیگر گروه‌ها موفق به تصرف دمشق شدند. اسرائیل و برخی قدرت‌های غربی از این تحولات خوشحال هستند، اما واقعیت این است که دولت جدید سوریه نیز اسرائیل را نخواهد پذیرفت، زیرا گروه‌های مقاومتی که به قدرت رسیده‌اند همچنان ضد اسرائیل هستند، هرچند که ممکن است به جای ایران به سمت ترکیه گرایش داشته باشند. این تغییرات در سوریه به کشورهای دیگر منطقه و به‌ویژه پاکستان هشدار می‌دهند که اهمیت وحدت ملی و جلوگیری از تفرقه مذهبی و ضعف نظامی را درک کنند. در پاکستان، نگرانی از ظهور تفرقه مذهبی و تضعیف ارتش، که می‌تواند امنیت کشور را تهدید کند، وجود دارد. برای جلوگیری از سقوط مشابه به آنچه در سوریه و عراق اتفاق افتاد، نیاز است که تمامی گروه‌ها در پاکستان به‌طور مشترک برای حل مشکلات سیاسی و تقویت ارتش همکاری کنند و به حفظ امنیت ملی توجه کنند[۱۱].

" صبح آزادی سوریه و تحریم مرشد "

در مقاله دیگری آمده است که: حمص و دمشق به دست انقلابی‌ها فتح شدند و سوریه پس از ۵۴ سال از تسلط قبیله نصیری آزاد شد. اسرائیل با بمباران شدید سعی در جلوگیری از دسترسی انقلابی‌ها به تسلیحات بشار اسد شد، اما برخی تسلیحات به دست انقلابی‌ها رسید. اسرائیل همچنین جولان را به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از خاک خود اعلام کرد و توافق ۱۹۷۴ ء را لغو کرد. داعش پس از پیروزی انقلاب به صحرای حمص وارد شد و همچنان در منطقه فعال است. آمریکا اعلام کرده که از مناطقی که در شرق سوریه تحت کنترل دارد، به دلیل تهدید داعش خارج نخواهد شد. ، روحانی فرمانده عالی‌ رتبه]اشاره به رهبر معظم[ ایران بعد از پیشرفت ‌های انقلاب در حمص، تصمیم به عقب ‌نشینی از سوریه گرفت. آمریکا نیز از روسیه بابت شکست در جنگ اوکراین و ناتوانی در کمک به بشار اسد انتقاد کرد. در پایان، در پاکستان موسس حزب تحریک انصاف از مردم درخواست کرده بود که محصولات نظامی را تحریم کنند. این پیام از طریق رسانه‌های اجتماعی منتشر شده بود، به اشتباه درک شد و باعث افزایش تقاضا و فروش این محصولات شد[۱۲].

"جاده های منتهی به سوریه"

مقاله ای به این موضوع مهم پایان حکومت بشار اسد در سوریه پرداخته است. در سوریه، پایان حکومت ۵۰ ساله خاندان اسد نشان‌دهنده تغییرات بزرگی در خاورمیانه است که ممکن است تأثیرات آن به پاکستان و بلوچستان نیز برسد. با این تغییر، مردم سوریه برای نخستین بار فرصتی برای آزادی و آرامش یافتند، اما این تغییر همچنین احتمال ایجاد بی‌ثباتی و جنگ داخلی را نیز به همراه دارد، همان‌طور که در عراق و لیبی رخ داد. در پاکستان نیز برخی گروه‌ها به دنبال سیستم‌های اقتدارگرا هستند، اما این مقاله نشان می‌دهد که تنها راه برای کشور، پیروی از دموکراسی و حکمرانی قانون اساسی است و تغییرات سیاسی اخیر این حقیقت را تأیید می‌کند که حمایت عمومی و فرایند دموکراتیک می‌تواند کشور را به ثبات برساند[۱۳].

"پایان رژیم بشار، نگرانی و ناامیدی در منطقه"

در مقاله دیگری آمده است: در روزهای اخیر، پس از آنکه نیروهای مخالف کنترل پایتخت دمشق را به دست گرفتند، حکومت بشار اسد که ۲۴ سال بر سوریه حکمرانی کرده بود، تنها در ۱۱ روز سقوط کرد. مردم دمشق پس از ورود به کاخ ریاست‌جمهوری بشار اسد، اشیا قیمتی را غارت کردند و مجسمه‌های خاندان اسد را سرنگون کردند. در پی این تحولات، بشار اسد شبانه به مسکو فرار کرد و به این ترتیب ۵۴ سال حکومت خانواده اسد پایان یافت. اسد در طول حکومت خود به کمک روسیه و ایران کشور را تحت کنترل خود نگه داشته بود، اما با توجه به جنگ روسیه و اوکراین و کاهش توجه روسیه به سوریه، و همچنین مشکلات ایران به دلیل حملات اسرائیل، وضعیت برای اسد دشوارتر شد و این موجب شد که مخالفان موفق به سرنگونی رژیم او شوند. این تغییرات در سوریه موجب کاهش نفوذ روسیه و ایران در منطقه شد، و اسرائیل نیز این تغییرات را به نفع خود می‌داند، زیرا راه‌های تأمین تسلیحات به حزب‌الله لبنان بسته شده است. با این حال، آینده سوریه هنوز نامشخص است و نگرانی‌هایی در مورد وقوع جنگ داخلی مشابه عراق و لیبی وجود دارد. برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که سوریه به یک دولت ناکام تبدیل خواهد شد و گروه‌هایی مانند داعش و القاعده می‌توانند در این شرایط نفوذ بیشتری پیدا کنند[۱۴].

 "وضعیت سوریه و نقش ترکیه"

دکتر فرقان حمید در مقاله ای نوشته است: در نتیجه سقوط رژیم بشار اسد در سوریه، که بیش از پنجاه سال تحت حکمرانی حزب بعث و خانواده اسد بود، این کشور وارد مرحله جدیدی از تحولات شد. بشار اسد پس از درگذشت پدرش حافظ اسد در سال ۲۰۰۰ میلادی به قدرت رسید و بر اساس دیکتاتوری شدید خود، در سال ۲۰۱۱ ء با سرکوب معترضان مسالمت ‌آمیز بحران داخلی ایجاد کرد که به جنگ داخلی شدید و کشته شدن بیش از ۵۰۰ هزار نفر و آوارگی ۶ میلیون نفر منجر شد، اما پس از ۱۰ روز پیشروی سریع نیروهای مخالف تحت رهبری گروه هیئت تحریرالشام (HTS) به دمشق، بشار اسد مجبور به فرار به مسکو شد و این در حالی بود که ترکیه با حمایت از گروه‌های مخالف اسد، از جمله هیئت تحریرالشام و ارتش ملی سوریه  (SNA)، به طور عمده در تحولات سوریه دخالت داشته است. ترکیه در تلاش است تا نفوذ گروه‌های تروریستی مانند حزب کارگران کردستانPKK  ویگان‌های مدافع خلق YPG را در منطقه کاهش دهد و به نظر می‌رسد این تغییرات در سوریه می‌تواند منجر به تقسیم کشور به چند بخش شود[۱۵].

"تحولات در افغانستان و سوریه"

در مقاله ای آمده است: افغانستان و سوریه از نظر جغرافیایی و فرهنگی تفاوت‌های زیادی دارند و اشتراکات آن‌ها فراتر از دین اسلام دشوار به نظر می‌رسد. با این حال، در دهه ۱۹۸۰ء جنگ افغانستان باعث شد جوانان کشورهای مختلف عربی، به‌ویژه از مصر و سوریه، به جهاد در افغانستان جذب شوند. در این میان، انور سادات، رئیس‌جمهور مصر پس از امضای پیمان صلح کمپ دیوید با اسرائیل، که به دلیل خیانت به اسلام مورد انتقاد بسیاری از مسلمانان قرار گرفت، به‌شدت از جهاد افغانستان حمایت کرد. شایان ذکر است که پیمان کمپ دیوید اولین پیمان صلح میان طرفین جنگ اعراب و اسرائیل بود که به صلح میان مصر و اسرائیل انجامید. انور سادات اولین رئیس وقت یک کشور عربی از طرفین جنگ اعراب و اسرائیل بود که به صلح با اسرائیل و به رسمیت شناختن این کشور اقدام کرد[۱۶]. سادات با ارسال سلاح و تشویق جوانان به پیوستن به جنگ افغانستان، سعی داشت فضای داخلی مصر را آرام کند، اما این سیاست به ترور او توسط سربازانش منجر شد. جانشین او، حسنی مبارک، سال‌ها با تبعات این سیاست و ظهور جریان‌ های تندرو دست‌ و پنجه نرم کرد. در سوریه نیز تعداد زیادی از جوانان به جهاد افغانستان پیوستند. ابومحمد الجولانی، رهبر فعلی هیئت تحریرالشام، که پس از حمله آمریکا به عراق به القاعده پیوسته بود، نمونه‌ای از این روند است. او مدتی در اسارت آمریکا به سر برد و پس از آزادی، به‌جای لباس سنتی، یونیفرم نظامی پوشید و ادعا کرد که برخلاف طالبان، در حکومت خود به حقوق زنان احترام خواهد گذاشت. در این میان، حادثه‌ای که اخیراً در افغانستان رخ داد، یعنی ترور خلیل ‌الرحمان حقانی، یکی از رهبران برجسته شبکه حقانی و مسئول تعامل طالبان با جهان، ممکن است پیامدهای جدی برای این کشور داشته باشد. حقانی که فردی دیپلماتیک و منظم بود، تلاش می‌کرد طالبان را به‌عنوان یک گروه معتدل به جامعه جهانی معرفی کند. ترور او می‌تواند باعث تقویت جناح‌های تندرو در طالبان شود. این حادثه نه‌تنها وحدت طالبان را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی بر کشورهای همسایه، از جمله پاکستان، داشته باشد. افغانستان که در گذشته به دلیل اختلافات ایدئولوژیک بین جناح‌های مختلف شاهد فروپاشی بوده، اکنون نیز با چالش مشابهی مواجه است. این تحولات، به‌ویژه برای منطقه و همسایگان افغانستان، خبر خوشایندی نیست و ممکن است تنش‌های جدیدی را در پی داشته باشد[۱۷].

 " انقلاب در سوریه یا سراب دیگری؟"

بلال غوری نویسنده پاکستانی در مقاله ای نوشته است اقتدار حزب بعث و خانواده علوی در سوریه به پایان رسید، اما در پاکستان پیروزی شورشیان در سوریه به گونه‌ای جشن گرفته شد که گویا دمشق و اسلام‌آباد روابط دیرینه‌ای دارند. این وضعیت مشابه اتفاقاتی است که در جریان "بهار عربی" در سال ۲۰۱۰ ء در کشورهای عربی مشاهده شد، که به جای تحقق دموکراسی، منجر به بی‌ثباتی و ویرانی در منطقه شد. در سوریه، بحران از سال ۲۰۰۹ ء آغاز شد، زمانی که قطر به دنبال ساخت یک خط لوله گاز به اروپا بود. بشار اسد با این پروژه مخالفت کرد چرا که این طرح با منافع روسیه در تضاد بود. در پی این مخالفت، آمریکا و دیگر قدرت‌ها با حمایت از شورشیان در سوریه، تلاش کردند تا نظام بشار اسد را سرنگون کنند. این جنگ تبدیل به میدان منافع جهانی شد که کشورهای مختلف، از جمله ترکیه، اسرائیل، ایران و روسیه به آن وارد شدند. در نهایت، اسرائیل بیشترین بهره را از این تغییرات برد و توانست بر مناطق استراتژیک سوریه کنترل پیدا کند. این تحولات نه تنها به دموکراسی نیانجامید، بلکه منجر به تشدید بی‌ثباتی در منطقه شد، چیزی که در آینده نزدیک آشکار تر خواهد شد[۱۸].

بازتاب توطئه جدید اسرائیل پس از انهدام سیستم دفاعی سوریه، در مورد حمله به تاسیسات هسته ای ایران، در پاکستان.

پس از نابودی سیستم دفاعی هوایی سوریه، اسرائیل آماده حمله به ایران شد. به گزارش رسانه‌های اسرائیلی، مقامات نظامی این کشور اعلام کردند که پس از تضعیف گروه‌های حامی ایران در خاورمیانه و سقوط حکومت بشار اسد در سوریه، نیروی هوایی اسرائیل در حال آماده‌سازی حملات احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران است. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، اسرائیل به شدت به سیستم دفاع هوایی سوریه حمله کرده است. ارتش اسرائیل معتقد است که اکنون فرصت مناسبی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران فراهم شده است، چرا که ایران ممکن است برنامه هسته‌ای خود را گسترش دهد و قادر به تولید بمب هسته‌ای شود. از سوی دیگر، دبیر کل سازمان ملل از اسرائیل خواسته است که حملات خود را متوقف کرده و از خاک سوریه خارج شود، در حالی که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده اعلام کرده است که اسرائیل حق دارد با تهدیدات احتمالی مقابله کند[۱۹].

مواضع علمای برجسته اهل سنت پاکستان در قبال تحولات اخیر در سوریه.

علمای برجسته اهل سنت دیوبندی، بریلوی و اهل حدیث از جمله مولانا فضل رحمان، رئیس جمعیت علمای اسلام پاکستان، حافظ نعیم الرحمان، رئیس حزب جماعت اسلامی پاکستان و سناتور ساجد میر، رئیس جمعیت اهل حدیث پاکستان مواضع خود را در قبال سوریه اعلام نکردند و در این مورد سکوت کردند. در حالیکه در سال ۲۰۱۸ ء مولانا فضل رحمان در اعتراض به جنایات شهروندان سوری اعتراضات سراسری برگزار کرده بود[۲۰]، در حالیکه موضع اعتقادی مولانا فضل الرحمان، رئیس جمعیت علمای اسلام، مفتی تقی عثمانی، رئیس هیأت حوزوی وفاق المدارس عربیه پاکستان، حافظ طاهر اشرفی، رئیس شورای علمای پاکستان و حافظ نعیم الرحمان، رئیس حزب جماعت اسلامی پاکستان نیز همسوی رهبری هیئت تحریر سوریه است، زیرا رهبری هیئت تحریر سوریه طرفدار معاویه و ابو سفیان است و علمای مذکور وابسته به اهل سنت دیوبندی نیز طرفدار این دو شخصیت ها هستند. برخی از تحلیلگران معتقدند که برخی از علما و دانشمندان در مورد وضعیت سوریه سکوت کردند تا وضعیت بیشتر روشن شود. علمای مذکور طرفدار و حامی فلسطین هستند و به دلیل مقاومت جمهوری اسلامی ایران و حزب الله لبنان در مقابل اسرائیل در گذشته حامی حزب الله و جمهوری اسلامی ایران بودند. فضل الرحمان طی پیامی بر شهادت حسن نصرالله، رهبر حزب الله لبنان گفت که شهادت حسن نصرالله باعث تقویت بیشتر مبارزه با اسرائیل خواهد شد. ترور حسن نصرالله یک اقدام تروریستی بزدلانه توسط اسرائیل است که ما آن را به شدت محکوم می کنیم. تمام زندگی حسن نصرالله پر از مبارزه با اسرائیل است. با شهادت حسن نصرالله چهره ننگین صهیونیسم بیشتر افشا شده است، از خداوند می خواهیم که شهادت حسن نصرالله را در بارگاه خود بپذیرد[۲۱]. همچنین طاهر محمود اشرفی، رئیس شورای علمای پاکستان نیز حمله اسرائیل به ایران را به شدت محکوم کرده بود. طاهر اشرفی گفته بود که تجاوزات اسرائیل تمام منطقه را فرا گرفته است و اسرائیل برای از بین بردن صلح جهانی از هر طریق وحشیگری خود را نشان می دهد، حمله اسرائیل به ایران خلاف قوانین بین المللی است. وی این حمله را بشدت محکوم کرده و از سامان همکاری های اسلامی برای اقدام جدی علیه اسرائیل، درخواست کرد[۲۲]. مفتی تقی عثمانی، مفتی اعظم پاکستان گفت: جهاد بر همه مسلمانان در صورت استطاعت واجب است، باید به فلسطینی ها کمک کنند، مبارزان حماس را به جای مبارز باید مجاهد نامید، جهان اسلام منابعی دارد که به دلیل وجود این ثروت می تواند جلوی دشمنان اسلام را بگیرد. کشورهای مسلمان زندگی برده ای را می گذرانند، اگر جهان اسلام متحد شود و همکاری کند، قدرت های غربی کاری از دستشان بر نمی آید[۲۳]. سناتور پروفسور ساجد میر، رئیس جمعیت مرکزی اهل حدیث پاکستان نیز هنگام حمله ایران به اسرائیل ابراز خرسندی کرد و در بیانیه خود گفت: نه تنها ایران، بلکه همه کشورهای اسلامی باید در صف مقابل اسرائیل بایستند. وی گفت: ظلم اسرائیل به فلسطینی ها را فقط با سلاح و زور می توان متوقف کرد. وی گفت: اگر طاغوت پشت سر اسرائیل ایستاده است، دیگر کشورهای مسلمان باید آشکارا علیه اسرائیل متحد شوند، چرا حاکمان مسلمان نمی توانند برای کمک و دفاع از فلسطینیان مظلوم گرد هم آیند[۲۴]، اما برخی از مردم و علمای تندرو وضعیت سوریه در مسیر فلسطین پیشرفت می نامند و انتظار دارند حیات تحریر سوریه  به سرپرستی ترکیه دولتی در سوریه تشکیل داده و علیه اسرائیل می جنگد.

نگرانی مردم پاکستان به دلیل پیش بینی های شخصیت های معنوی جهان در خصوص سوریه.

برخی از شخصیتهای معنوی جهان از جمله، بابا وانگا، پیشگوی نابینای بلغارستانی، در پیش‌بینی‌های خود گفته بود که هنگامی که سوریه ویران می شود، جنگ بزرگی بین غرب و شرق آغاز خواهد شد. اخبار اخیر در مورد وضعیت سوریه نشان می‌دهد که پیش‌بینی او در مورد جنگ جهانی سوم ممکن است درست باشد. بابا وانگا پیش‌بینی کرده بود که در بهار جنگی در شرق آغاز خواهد شد که جنگ جهانی سوم خواهد بود و این جنگ باعث نابودی غرب خواهد شد. اگر پیش‌بینی‌های او درست باشد، احتمال آغاز جنگ جهانی سوم در چند ماه آینده وجود دارد. بابا وانگا همچنین پیش‌بینی‌هایی درباره سال ۲۰۲۵ ء داشت که شامل جنگی ویرانگر در اروپا بود که موجب کاهش شدید جمعیت خواهد شد. او پیش‌بینی کرده بود که در ۲۰۲۵ء  یک بحران بزرگ در اروپا رخ خواهد داد که جمعیت این قاره را نابود خواهد کرد. او همچنین ادعا کرده است که در ۲۰۲۵ء یک رخداد جهانی به وقوع خواهد پیوست که هیچ‌کس نمی‌تواند تصور کند و پایان جهان شروع خواهد شد، اما انسان تا سال ۵۰۷۹ ء به طور کامل نابود نخواهد شد. علاوه بر بحران در اروپا، او پیش‌بینی کرده بود که تا سال ۲۰۴۳ء  اروپا تحت سلطه مسلمانان قرار خواهد گرفت و تا سال ۲۰۷۶ء حکومت کمونیستی در سطح جهانی دوباره بازخواهد گشت. پیش‌بینی‌های او همچنین به درستی به وقوع برخی از رویدادهای جهانی بزرگ مانند مرگ پرنسس دایانا، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اتحاد شرق و غرب آلمان، حمله ۱۱ سپتامبر و شیوع ویروس کرونا اشاره کرده است[۲۵]. این پیش بینی ها بین مردم پاکستان نسبت به آغاز جنگ جهانی سوم نگرانی ایجاد کردند.

بازتابی از بیانیه مقام معظم رهبری در مورد وضعیت کنونی سوریه و دخالت اسرائیل.

آیت ‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در اولین سخنرانی خود پس از پایان حکومت بشار اسد در سوریه بیان کردند که وقایع سوریه در حقیقت نتیجه برنامه‌ریزی‌های آمریکا و اسرائیل است و تمامی شواهد به این سمت اشاره دارند. در مراسمی در تهران، مقام معظم رهبری اظهار داشتند که شواهد موجود به وضوح نشان می‌دهد که پشت تمامی اتفاقات سوریه، آمریکا و اسرائیل قرار دارند. آیت‌الله خامنه‌ای همچنین افزودند که یکی از کشورهای همسایه سوریه نیز در تغییر وضعیت این کشور نقش کلیدی داشته است، اما در تمامی این مسائل، فرماندهی و کنترل در دست آمریکا و اسرائیل است. ایشان نام کشور همسایه را ذکر نکردند، اما تحلیل‌گران سیاسی بر این باورند که اشاره ایشان به ترکیه بوده است[۲۶].

خاورمیانه و آینده محور مقاومت؟

دکتر رامش کومار وانکوانی، رئیس شورای هندو های پاکستان و سیاستمدار پاکستانی طی مقاله ای نوشته است برکناری بشار اسد به عنوان یک شکست بزرگ برای ائتلاف منطقه ای ضد اسرائیلی به رهبری ایران تلقی می شود. از نظر تاریخی، پس از فاجعه ۱۱ سپتامبر، رئیس جمهور وقت آمریکا، ایران، عراق و کره شمالی را محور شرور نامید، بعدها یک روزنامه لیبیایی در سرمقاله خود اصطلاح محور مقاومت را در چارچوب اظهارات اعتراض آمیز رئیس جمهور آمریکا معرفی کرد. که خیلی زود در کشورهای غربی و در خاورمیانه از جمله ایران، رواج پیدا کرد. در طول دو دهه پس از یازده سپتامبر، یک اتحاد نظامی منطقه ‌ای غیررسمی به نام محور مقاومت متشکل از سازمان ‌هایی مانند حزب ‌الله لبنان، مبارزان حوثی در یمن، گروه‌های شبه نظامی در عراق و سازمان‌ هایی مانند حماس در غزه تشکیل شد. با حمایت ایران که هدف اصلی آن خاورمیانه بوده است می خواست جاه طلبی های آمریکا و اسرائیل را درهم بشکند. رهبران ایران در چندین نوبت به نقش کلیدی بشار اسد، حاکم سوریه ادای احترام کردند که مسیر مقاومت در برابر اسرائیل از شاهراه سوریه می گذرد. زمانی که قیام علیه بشار اسد، حاکم سوریه در سال ۲۰۱۱ ء آغاز شد، ایران به حمایت از دولت سوریه برخاست و گفت که شورش در سوریه یک مشکل داخلی نیست، بلکه تلاشی جهانی برای آسیب رساندن به محور مقاومت است. دولت ایران موضعی اتخاذ کرد که ایران تحت هیچ شرایطی شکستن محور مقاومت را تحمل نخواهد کرد. به گفته تحلیلگران غربی، ایران در سیزده سال گذشته حدود پنجاه میلیارد دلار برای حفظ دولت بشار اسد هزینه کرده است. از سوی دیگر، روسیه، متحد اصلی نظامی محور مقاومت، در حمایت از بشار اسد به مواضع شورشیان حمله هوایی کرد که موازنه قوا را به نفع بشار اسد تغییر داد. تامین تسلیحات پیشرفته ساخت روسیه از سوی ایران به جنگنده های ضد اسرائیلی فعال در خاورمیانه، محور مقاومت را به نیرویی قدرتمندی تبدیل کرده است که قادر است هر دستی را که به سمت ایران بلند شود، قبل از رسیدن به ایران قطع کند. در سال‌ های گذشته، بسیاری از این اعتراضات ضد آمریکایی توجه رسانه ‌ها را به خود جلب کرده است که طی آن پوسترها و بنرهایی با تصاویر آیت ‌الله خامنه‌ای رهبر ایران، بشار اسد رئیس‌ جمهور سوریه، حسن نصرالله رهبر حزب ‌الله و ولادیمیر پوتین رئیس‌ جمهور روسیه به اهتزاز درآمد. پس از سرنگونی رژیم بشار اسد، آیت ‌الله خامنه‌ای رهبر معظم ایران در سخنرانی خود مدعی شده است که محور مقاومت در خاورمیانه متشکل از حماس، حزب ‌الله، حوثی‌ های یمن و گروه‌های مذهبی عراق با ... حمایت از ایران، علیه اسرائیل قوی تر خواهد شد. رهبر جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که طرح برکناری بشار اسد، حاکم سابق سوریه و بیرون راندن ایران از سوریه به طور مشترک توسط آمریکا و اسرائیل تهیه شده است. از سوی دیگر، کایا کالاس، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از دیدار با وزرای خارجه اتحادیه اروپا، موضعی اتخاذ کرده است که روسیه و ایران نباید در آینده در سوریه جایی داشته باشند اتحادیه موافق است که سوریه رهبری جدید باید از نفوذ روسیه خلاص شود. تحلیلگران بین المللی معتقدند که پس از خروج بشار اسد و حسن نصرالله از صحنه، اکنون عبدالملک حوثی، رهبر مبارز فعال در یمن، می خواهد محور مقاومت را رهبری کند، اما به دلیل رفتار ناخردمندانه و رفتار عاطفی حوثی ‌های یمن ، برای رهبری ایران نگرانی ‌هایی وجود دارد در حالی که به نظر می ‌رسد روسیه، متحد قدرتمند محور مقاومت، به دلیل جنگ اوکراین قادر به ایفای نقش عملی بیشتری در خاورمیانه نیست. براساس آخرین گزارش ها، قطر و مصر در سطح دیپلماتیک بسیج شده اند تا سرزمین فلسطین را از خونریزی بیشتر نجات دهند، در حالی که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل برای شرکت در مذاکرات جاری برای آتش بس در غزه وارد قاهره شده است. به گزارش رسانه های آمریکایی، ترامپ رئیس جمهور نو منتخب  آمریکا به حماس اولتیماتوم داده است که اگر گروگان های اسرائیلی قبل از ۲۰ ژانویه، روز تحلیف او آزاد نشوند و توافق آتش بس در غزه حاصل نشود، نتایجی به دست می آید که اصلا خوشایند نیست و برای حماس قیامت ای خواهد بود. در چارچوب مذاکرات صلح جاری در مصر، انتظار می رود که پیشرفت در مورد آتش بس در غزه خیلی زود اتفاق بیفتد، اما من معتقدم اگر فلسطینی‌ ها با آتش ‌بس بدون دخالت ایران موافقت کنند و ترامپ موفق شود توافق ابراهیمی دولت قبلی خود را گسترش دهد، این اقدام یک عقب ‌گرد بزرگ دیگر برای محور مقاومت خواهد بود و ایران جایگاه خود را به عنوان مهمترین بازیگر منطقه ای در منطقه خاورمیانه از دست خواهد داد. دعا می کنم که خورشید سال جدید به نشانه صلح برای ساکنان بی گناه فلسطین طلوع کند و قدرت های جهانی به خاطر بشریت دست از درگیری بردارند و راه گفتگو را در پیش گیرند[۲۷].

تحلیل کارشناسی

تحلیلگران معتقدند که علمای برجسته پاکستان اعم از سنی و شیعه در قبال تحول اخیر در سوریه موضع بین خود را اعلام نکرده اند و شاید منتظر روشن شدن وضعیت (توطئه دشمنان یا حقیت برای دولت اسلامی) هستند، اما برخی از مردم تندرو این تحول را موفقیت خود قرار داده و ابراز خرسندی می کنند و همچنین مردم دوستدار اهل بیت (ع) و حامیان فلسطین به دلیل اشغال فوری اسرائیل در سوریه و همچنین به دلیل برخی از اقدامات توهین آمیز هیئت تحریر سوریه، از جمله ورود با کفش در حرم حضرت زینب (س) و عتبات عالیه دیگر نگران هستند و این را کاملا توطئه دشمنان اسلام از جمله اسرائیل و کشورهای غربی قرار می دهند. حامیان جمهوری اسلامی ایران نیز منتظر اعلام موضع جمهوری اسلامی ایران هستند و قبل از آن موضع خود را اعلام نمی کنند. باوجود توطئه های دشمنان اسلام اکثر مسلمانان بر مبنای کتب معتبر دینی خود، برای پیروزی حق و عدالت و نابودی دشمنان خدا و اسلام مطمئن هستند که راهی برای ظهور امام زمان(عج) خواهد بود.

منابع: