شهر راولپندی، که تاریخی چند صد ساله دارد، میزبان مکان‌های باستانی بسیاری است که داستان‌هایی از گذشته پربار و متنوع فرهنگی آن روایت می‌کنند. یکی از این مکان‌ها، گورستان پارسی است که در پشت بازار پرجنب‌وجوش جواهرات در جاده موری، معروف به بازار ادریس، واقع شده است. این مکان تاریخی که در سال ۱۸۹۰ تأسیس شده است، گواهی بر میراث چندفرهنگی و چندمذهبی راولپندی است. 

پیشینه تاریخی 

این گورستان به طور رسمی توسط ست دورابجی کاوجی جوساوالا و ست نسرونجی جهانگیری بوغا شاهسای به یاد اجدادشان، جهانگیری فرامجی جوساوالا و ست هومسجی هورمسجی بوغا تأسیس شد. پیش از سال ۱۸۹۰، این مکان شامل قبرهای موقت بود و به عنوان یک گورستان رسمی شناخته نمی‌شد. امروزه، این گورستان شامل ۱۳۰ قبر است که قدیمی‌ترین آنها به سال ۱۸۶۰ بازمی‌گردد. تمامی قبرها از سنگ ساخته شده‌اند و کتیبه‌هایی به زبان‌های انگلیسی و گجراتی دارند. اضافه شدن مقبره‌های مرمری، زیبایی معماری گورستان را دوچندان کرده است. 

زیبایی معماری و طبیعی 

برخلاف بازار پرجنب‌وجوش جواهرات در ورودی، گورستان آرامشی خاص دارد و سایه درختان بلند نخل و خرما بر آن گسترده است. یک چاه صدساله همچنان کار می‌کند که نشانی از مهارت بی‌نظیر سازندگان آن است. نظافت منظم این مکان باعث شده است که از علف‌های هرز و گیاهان خودرو پاک باشد و تنها گل‌ها و درختان سایه‌دار به زیبایی طبیعی آن افزوده‌اند. 

ساختمان مراسم خاکسپاری به سبک رومی در این گورستان یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آن است. این ساختمان که ظرفیت ۲۰۰ نفر را دارد، با کتیبه‌ها و تصاویر از زرتشت، بنیان‌گذار دین زرتشتی، مزین شده و عمق فرهنگی و معنوی خاصی به این مکان بخشیده است. 

اهمیت جامعه پارسی 

جامعه پارسی در سال ۱۸۴۹، همزمان با تأسیس اردوگاه نظامی بریتانیا، وارد راولپندی شد. پارسی‌ها به دلیل طبیعت صلح‌جو و مشارکت‌هایشان در توسعه شهر شناخته می‌شدند. تا سال ۱۸۹۳، این جامعه در بافت شهر ادغام شد و پارسی دنجی‌بای به عنوان اولین قاضی کلاس اول منصوب شد. در سال ۱۸۹۵، وی یک کتابخانه عمومی در ماس‌گییت صدر تأسیس کرد که به مدت ۸۰ سال فعال بود تا اینکه به یک مرکز تجاری تبدیل شد. 

پیش از تقسیم هند، راولپندی میزبان حدود ۸۰ خانواده پارسی بود که همگی مرفه و تحصیل‌کرده بودند. پس از تقسیم، اکثر این خانواده‌ها به هند، ایران یا کراچی مهاجرت کردند و تنها هفت خانواده پارسی در راولپندی باقی ماندند. 

چالش‌ها و مدیریت کنونی 

امروزه، این گورستان توسط آصفین بندارا، رئیس انجمن پارسیان، مدیریت می‌شود که متعهد به حفظ آن است. با این حال، وی نگرانی‌هایی در مورد تهدید زمین‌خواری نسبت به این مکان تاریخی ابراز کرده است، با وجود اینکه به عنوان یک میراث باستانی شناخته می‌شود. 

ورودی کوچک و ساده این گورستان در جاده موری، در تضاد با وسعت و اهمیت تاریخی آن است. این مکان در مجاورت منطقه قدیمی ساکنان سیک کارتارپورا قرار دارد که اهمیت تاریخی آن را بیشتر نشان می‌دهد. 

لزوم حفظ و نگهداری 

گورستان پارسی با تاریخ غنی، معماری منحصربه‌فرد و اهمیت فرهنگی خود، به‌عنوان یادآوری از گذشته متنوع راولپندی عمل می‌کند. با این حال، آینده این مکان تاریخی نامشخص است. تجاوز و غفلت تهدیدی برای بقای آن هستند و نیاز فوری به مداخله اداره باستان‌شناسی وجود دارد. 

با به رسمیت شناختن گورستان به‌عنوان یک سایت میراث محافظت‌شده، مقامات می‌توانند اطمینان حاصل کنند که این بخش از تاریخ راولپندی برای نسل‌های آینده حفظ می‌شود و میراث جامعه پارسی و مشارکت‌های ارزشمند آنها در این شهر محترم شمرده می‌شود. 

گورستان پارسی فراتر از یک مکان دفن است؛ این مکان شاهد خاموشی است که داستان‌هایی از موزاییک فرهنگی راولپندی روایت می‌کند. حفظ آن نه تنها یک مسئولیت بلکه افتخاری برای هویت تاریخی شهر است.

https://tribune.com.pk/story/2496691/parsi-cemetery-tells-tales-of-pindis-rich-past