نوروز جشنی باشکوه است که در زمانی برگزار می‌شود که برف‌های زمستانی در حال آب شدن هستند و زمین در حال بیدار شدن است. مردمی که باور دارند به همراه بهار، روشنایی و برکت وارد زندگی‌شان می‌شود، از نوروز به شکل ویژه‌ای استقبال می‌کنند. این جشن که یادگار نیاکان کوچ‌نشین ماست و هر لحظه‌اش دارای معنایی است، استوارنامه‌ی یک ملت است.

جشن بزرگ نوروز را نه تنها مردم ترک، بلکه پارس‌ها و یونانیان نیز برگزار می‌کنند. این جشن بهاری است که حدود ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر منطقه‌ی بالکان، دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه آن را به مدت ۳۰۰۰ سال جشن گرفته‌اند.

آری، نوروز توسط قزاق‌ها در سراسر جهان نیز با اشتیاق فراوان گرامی داشته می‌شود. قزاق‌های ساکن در سرزمین‌های دور، نوروز را مطابق با سنت‌های سرزمین خود جشن می‌گیرند. به عنوان مثال، جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی تصمیم به برگزاری این جشن بزرگ گرفته است. آنها نوروز را در سطح دولتی جشن می‌گیرند. اگر به صفحات تاریخ نگاه کنیم، نوروز که به معنی روز نو است، از دیرباز در سرزمین ایران به عنوان یک جشن ملی با نام «نوروز سلطانی» شناخته می‌شده است. پادشاهان ایران پنج روز اول نوروز را «عموم، نوروز» می‌نامیدند و مردم را به تشریفات قصر دعوت می‌کردند و خواسته‌هایشان را برآورده می‌کردند. گفته می‌شود که روز ششم نوروز را «نوروز خاص» می‌نامیدند و به اطرافیان و کارکنان قصر هدایا می‌دادند و جشن می‌گرفتند.

وجه اشتراک نوروز برای هر دو ملت، شروع خوبی‌ها و دعوت به انسانیت است. فلسفه‌ی اصلی این جشن که با تغییر طبیعت و فصل همراه است، تغییر و نوسازی است. ایرانیان می‌گویند: «همانطور که مادر زمین بیدار شده و طبیعت پر از شادی و روشنایی شده است، وجود من را نیز به خوبی تغییر بده و آن را پر از مهربانی و عشق کن». جالب اینجاست که زمان تحویل سال نو در ایران به طور ویژه مشخص می‌شود. این موضوع توسط مطالعات نجومی و یک سازمان ویژه بررسی می‌شود. به عنوان مثال، در تهران، سال ۱۳۹۷ به ۱۳۹۸ در ساعت ۱ و ۲۵ دقیقه و ۲۷ ثانیه بامداد روز ۲۱ مارس تغییر کرد. در این زمان، اعضای خانواده دور سفره جمع می‌شوند. در این جلسه، اشعار حافظ شاعر بزرگ پارسی، خوانده می‌شود. بزرگان خانواده به کوچکترها هدیه می‌دهند. سپس اقوام و خویشاوندان به خانه‌ی یکدیگر می‌روند. این جشن ۱۳ روز ادامه دارد. در حالی که نوروز در کشور قزاقستان در اماکن عمومی و خیابان‌ها نیز جشن گرفته می‌شود، ایرانیان این جشن را فقط با اعضای خانواده‌ی خود برگزار می‌کنند.

نوروز و قزاق های ایران

این روز که به یک جشن ملی تبدیل شده است، توسط قزاق‌های ایران نیز «نوروز عید» نامیده می‌شود. آنها با شادی فراوان، قلبی گرم و صمیمانه از این عید استقبال می‌کنند. به مدت سه روز، سفره‌ها در خانه‌های قزاق‌ها گسترده است. یک هفته قبل از عید، داخل و بیرون تمام خانه‌ها تمیز می‌شود و داخل خانه با وسایل مختلف تزئینی با نقوش ملی آراسته می‌شود و در روز عید بسیار چشم نواز به نظر می‌رسد. بچه‌ها لباس‌های نو می‌پوشند. دختران و زنان نیز لباس‌های ملی خود را متناسب با مد روز می‌پوشند. به ویژه، راه رفتن غرورانگیز دخترانی که شالی به سر دارند و صدای زنگوله‌ی گیسوانشان، توجه اطرافیان را به خود جلب می‌کند.

علی اکبر جوکار سفیر فوق العاده و تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان، می‌گوید که این جشن بزرگ دارای اهمیت تاریخی و فرهنگی عمیقی است:

«جشن نوروز که در ایران باستان به وجود آمده است، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس سازمان ملل متحد و یونسکو به ثبت رسیده است. در حال حاضر نوروز توسط بیش از ۱۴ کشور و بیش از ۴۰۰ میلیون نفر جشن گرفته می‌شود. جشن نوروز در ایران ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد که آغاز سال نو است. آداب و رسوم و آیین‌های بزرگداشت این جشن دارای زیبایی خاص خود است. در استان گلستان ایران، قزاق‌ها نوروز را همراه با سایر اقوام ایرانی جشن می‌گیرند و جنبه‌های زیبای فرهنگ قزاق را به نمایش می‌گذارند. سایر ساکنان ایران برای دیدن این مناظر به روستاهای قزاق نشین سفر می‌کنند.»

همچنین، حسین آقا زاده وابسته فرهنگی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در آلماتی، به روش‌های جشن نوروز توسط قزاق‌های ایران اشاره کرد. به گفته‌ی وی، ایرانیان آخرین چهارشنبه‌ی آخرین هفته‌ی سال قدیم را «چهارشنبه سوری» می‌نامند. در این روز، مراسم و بازی‌های پریدن از روی آتش در شب برگزار می‌شود. این جشن از زمان‌های قدیم در سرزمین ایران و در زمان سامانیان «سوری» نامیده می‌شده است.

«قزاق‌های ایران سال‌هاست که سنت‌های ملی خود را گرامی می‌دارند. وفاداری و پایداری آنها به سنت‌های اجدادی خود در برگزاری نوروز مطابق با سنت‌ها، عدم جدا شدن از زبان مادری و احترام به بزرگان قابل تحسین است. آنها هویت خود را در سرزمین ایران از دست نداده‌اند. با نگاهی به این آداب و رسوم رنگارنگ، وحدت قزاق‌های ایران را می‌بینیم. آنها نه تنها سنت‌های خود را حفظ کرده‌اند، بلکه هویت قزاق بودن خود را نیز تقویت کرده و با سایر ایرانیان به خوبی زندگی کرده‌اند و اصل و نسب خود را فراموش نکرده‌اند.

لازم به ذکر است که قاسم جومارت توقایف، رئیس جمهور قزاقستان، با در نظر گرفتن اهمیت تاریخی و معنوی این جشن بزرگ، دهه‌ی نوروز را اعلام کرد. این امر جنبه‌های مختلف این جشن بهاری را نشان می‌دهد و سبک و سیاق ملی آن را روشن‌تر می‌سازد.»

جشن نوروز دارای رنگ و بوی خاص خود برای قزاق‌های ایران است. به طور مشخص، در مراسم استقبال از روز بزرگ ملت، سفره‌ای چیده می‌شود و روی آن قرآن کریم، شمع، خرما، زردآلو، کشمش، گردو و هفت نوع غذا که با حرف «س» شروع می‌شوند، قرار می‌گیرد. اینها عبارتند از: سماق، سبزه (جوانه‌ی گندم)، سنجه (سنجد)، سرکه (شیره‌ی انگور)، سکه (سکه فلزی)، سیر (سیر) و سیب (سیب). این سفره «هفت سین» نامیده می‌شود.

در همین راستا، از اسلام چمنی، استاد شرق شناسی، در مورد نحوه‌ی جشن نوروز توسط قزاق‌های ایران سوال کردیم. به گفته‌ی وی، به مناسبت آغاز نوروز، رهبران کشور، روحانیون و دانشمندان به میان مردم می‌آیند و تبریک می‌گویند. اعضای خانواده نیز در این روز دور سفره جمع می‌شوند و خداوند را شکر می‌گویند و سال نو را جشن می‌گیرند.

«اقوام، خویشاوندان و دوستان در این روز به یکدیگر تبریک می‌گویند، دیدار می‌کنند و شادمان می‌شوند. هر خانواده‌ی متمکن، از مساجد گرفته تا خانواده‌های متمکن، حلیم نوروز را برای افرادی که از جلوی مساجد، خیابان‌ها، میدان‌ها و حیاط خانه‌ها عبور می‌کنند، آماده می‌کنند. حلیم نوروز از موادی مانند گوشت، عدس و حلیم که یک شب در آب خیسانده شده‌اند، همراه با شکر تهیه می‌شود. در روز خداحافظی با جشن نوروز، مردم غذا، دیگ و قابلمه، فرش و وسایل بازی خود را آماده کرده و به دامن طبیعت می‌روند. بازی‌های ملی مختلف و مسابقات ورزشی در چمنزارهای سرسبز و فضاهای باز برگزار می‌شود و جشن و سرور و راهپیمایی ادامه می‌یابد.»

همچنین، وی خاطرنشان کرد که در روز خداحافظی با این جشن بزرگ، سفره‌ی غذا با غذاهای ملی مختلف پربارتر می‌شود و صدای خنده‌ی شاد کودکان، شوخی‌های مناسب دختران و پسران جوان، گفتگوهای درگوشی و سخاوت مردان و بزرگسالان، لحظات جشن و عید را زیباتر و باشکوه‌تر می‌کند.

«دختران بالغ به طور ضمنی فال می‌گیرند و ساقه‌های گیاهان را به هم می‌بافند و آرزو می‌کنند: "همسری با عمر طولانی، محبوب، دانشمند و صادق نصیبم شود". زیرا گره‌هایی که در مسیر زندگی پیدا می‌شوند، باید در دامن طبیعت باقی بمانند و این فال به معنای گشوده شدن بخت آنهاست. آخرین روز نوروز "سیزده بدر" نامیده می‌شود. این احتمالاً یک فال برای از بین بردن نحوست عدد ۱۳ است.»

پروفسور تورسونبک کاکیشولی نیز ویژگی لباس پوشیدن زنان و دختران قزاق ایرانی را به زیبایی توصیف می‌کند. «دختران مانند گذشته زیبا لباس می‌پوشند و گردنبندهای طلا به گردن می‌آویزند. گاهی اوقات شالی نیز دیده می‌شود. از آنجایی که آنها مانند ما موهای خود را درست نمی‌کنند، گیسوان دوتایی بیشتر به چشم می‌خورد. مدل‌های ایرانی، ترکمنی و قزاق، همگی با هم، وقتی بر تن یک دختر جوان دیده می‌شوند، به یک زیبایی چشم نواز تبدیل می‌شوند. به غیر از رنگ سفید، روسری رنگی سر می‌کنند، زیرا بی حجاب بودن در ایران یکی از بزرگترین گناهان است.»

در ایران باستان، جشن نوروز یک ماه به طول می‌انجامید. در حال حاضر، سیزده روز جشن گرفته می‌شود. در حالی که مراکز آموزشی در این سیزده روز تعطیل هستند، سایر موسسات دولتی پنج روز تعطیل هستند. به این ترتیب، جشن نوروز در کشور پارس با حال و هوای خاصی برگزار می‌شود. نوروز یک جشن بزرگ است که روح ملت را تقویت می‌کند.

نکته: نوروز به عنوان قدیمی ترین و مردمی ترین جشن بشری یکی از اشتراکات فرهنگی ایران و کشورهای منطقه است و به عنوان میراث ناملموس بشری از اهمیت فوق العاده ای برای تقویت دوستی ها و همگرایی فرهنگی برخوردار است. این گزارش ترجمه مصاحبه نوروز در ایران و قزاقهای ایران با سفیر و نماینده فرهنگی ایران در آلماتی و استادان شرق شناسی است که در اولین روزنامه رسمی قزاقستان بنام استقلال قزاقستان تدوین و منتشر شده است.

منبع: https://egemen.kz/article/384000-iranda-dganha-kun-qalay-toylanady