زمینه تاریخی و سیاست زبانی قزاقستان
قزاقستان کشوری چندملیتی است که در کنار قوم قزاق، جمعیت قابل توجهی از روس‌زبان‌ها در آن زندگی می‌کنند. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، زبان روسی بر فضای رسمی و اجتماعی مسلط بود و این امر باعث کاهش جایگاه زبان قزاقی شد. پس از فروپاشی شوروی، دولت قزاقستان اقدامات گسترده‌ای را برای احیاء و توسعه زبان قزاقی آغاز کرد.
در سال ۲۰۱۹، برنامه‌ای دولتی برای اجرای سیاست زبانی در بازه‌ی ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ به تصویب رسید. هدف اصلی این برنامه، ایجاد شرایطی برای عملکرد کامل زبان قزاقی در تمام عرصه‌های زندگی از جمله آموزش، فرهنگ، رسانه و مدیریت دولتی است. این برنامه شامل گذار تدریجی الفبای زبان قزاقی به لاتین، تقویت سرمایه زبانی شهروندان و افزایش منزلت زبان رسمی می‌باشد.
اقدامات دولت برای ترویج زبان قزاقی
دولت قزاقستان مجموعه‌ای از ابتکارات را برای گسترش زبان قزاقی به اجرا گذاشته است:
• آموزش: اجرای سیستم آموزش سه‌زبانه (قزاقی، روسی، انگلیسی) در مدارس و ارائه دوره‌های رایگان آموزش زبان قزاقی برای بزرگسالان.
• رسانه: افزایش سهم محتوای قزاقی‌زبان در رسانه‌ها. از سال ۲۰۲۵، هر سال سهم برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی به زبان قزاقی ۵ درصد افزایش می‌یابد تا به ۷۰ درصد برسد.
• رویدادهای فرهنگی: برگزاری جشنواره‌ها، مسابقات و برنامه‌هایی با هدف ترویج زبان و فرهنگ قزاقی.
کارایی اقدامات اجباری
با وجود تلاش‌های دولت، این سؤال همچنان مطرح است: آیا اقدامات اجباری واقعاً در ترویج زبان قزاقی مؤثر هستند؟
تجربه تاریخی نشان می‌دهد که سیاست زبانی مبتنی بر اجبار می‌تواند نتیجه معکوسی مانند مقاومت و بیگانگی داشته باشد. نمونه‌هایی مانند کشور گرجستان با زبان گرجی یا منطقه ولز با زبان ولزی، نشان می‌دهند که موفقیت در گسترش زبان نه از طریق تهدید و تحریم، بلکه با انگیزه‌بخشی، آموزش و ایجاد محیط مطلوب زبانی به دست می‌آید.
رویکردهای جایگزین
کشور قزاقستان به جای استفاده از فشار، قزاقستان می‌تواند بر استراتژی‌های زیر تمرکز کند:
• ایجاد انگیزه از طریق فرصت‌ها: فراهم کردن شرایطی که دانستن زبان قزاقی منجر به گشایش فرصت‌های شغلی و تحصیلی شود.
• آموزش با کیفیت: ارتقاء کیفیت تدریس زبان قزاقی در مدارس و دانشگاه‌ها با بهره‌گیری از روش‌ها و فناوری‌های نوین آموزشی.
• جذابیت فرهنگی: توسعه فرهنگ، ادبیات، سینما و موسیقی قزاقی‌زبان برای جلب توجه نسل جوان.
• شمول‌گرایی: در نظر گرفتن منافع و نیازهای تمام گروه‌های قومی ساکن کشور برای جلوگیری از احساس تبعیض.
نتایج اجرای برنامه دولتی سیاست زبانی قزاقستان (۲۰۲۰–۲۰۲۵)
با نزدیک شدن به پایان دوره اجرای برنامه دولتی سیاست زبانی قزاقستان، می‌توان ارزیابی مقدماتی از میزان موفقیت آن ارائه داد و هم نقاط قوت و هم چالش‌های آن را شناسایی کرد.
دستاوردهای برنامه
۱) افزایش سطح تسلط به زبان رسمی
بر اساس آمار، سهم جمعیتی که به زبان قزاقی مسلط هستند از ۹۰.۵٪ در سال ۲۰۲۰ به ۹۲٪ در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. این روند نشان‌دهنده پیشرفت مثبت در گسترش زبان رسمی در جامعه است.
۲) افزایش محتوای قزاقی‌زبان در رسانه‌ها
سهم محتوای زبان قزاقی در رسانه‌های دولتی از ۷۴٪ در سال ۲۰۲۰ به ۸۳٪ در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت و از اهداف پیش‌بینی‌شده فراتر رفت.
۳) توسعه سه‌زبانگی
برنامه همچنین موجب افزایش درصد جمعیتی شد که به هر سه زبان قزاقی، روسی و انگلیسی تسلط دارند — از ۲۶٪ در سال ۲۰۲۰ به ۲۸٪ در سال ۲۰۲۲.
مشکلات و چالش‌ها
- تاخیر در گذار به الفبای لاتین
تغییر الفبای زبان قزاقی به لاتین با موانعی روبرو شد. در سال ۲۰۲۲ از چهار اقدام برنامه‌ریزی‌شده، تنها یکی اجرا شد و سه مورد دیگر به انجام نرسید.
- استفاده ناکافی از زبان قزاقی در برخی حوزه‌ها
با وجود موقعیت حقوقی زبان قزاقی به عنوان زبان رسمی، در برخی عرصه‌ها استفاده از آن محدود باقی مانده است. این امر ناشی از آن است که بسیاری از اسناد رسمی ابتدا به زبان روسی تهیه شده و سپس ترجمه می‌شوند، که مانعی برای عملکرد کامل زبان قزاقی است.
- کمبود بودجه
تأمین مالی برنامه کافی نبوده است. برای سال‌های ۲۰۲۴–۲۰۲۵ مبلغ ۱.۶۹ میلیارد تنگه برای توسعه زبان رسمی و دیگر زبان‌های اقوام قزاقستان درخواست شده است، که احتمالاً برای اجرای کامل برنامه ناکافی است.
درک عمومی جامعه
بر اساس نظرسنجی‌ها، ۴۵.۳٪ از پاسخ‌دهندگان سیاست زبانی دولت را درست و در راستای تقویت همبستگی ملی می‌دانند. در مقابل، ۲۸.۶٪ معتقدند که میان گفته‌ها و اقدامات تناقض وجود دارد و ۱۳٪ نیز بر این باورند که این سیاست به زبان‌های دیگر فشار وارد می‌کند.
برنامه دولتی سیاست زبانی قزاقستان در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ موفقیت‌هایی را در افزایش سطح تسلط به زبان قزاقی و افزایش محتوای رسانه‌ای قزاقی‌زبان به همراه داشته است. اما مشکلاتی مانند تأخیر در گذار به الفبای لاتین، استفاده ناکافی از زبان قزاقی در برخی حوزه‌ها و محدودیت‌های بودجه‌ای، نشان‌دهنده‌ی ضرورت بازنگری در رویکردها و تقویت اقدامات برای تحقق اهداف برنامه هستند.
نکته:
ترویج زبان قزاقی یک وظیفه کلیدی برای حفظ هویت ملی و میراث فرهنگی قزاقستان است. اما روش‌های مبتنی بر اجبار ممکن است نتایج منفی به همراه داشته باشند. راهکار مؤثرتر، ایجاد فضایی انگیزشی است که در آن، یادگیری و استفاده از زبان قزاقی به انتخابی طبیعی و مطلوب برای شهروندان تبدیل شود.
از این رو، پاسخ به پرسش «آیا می‌توان مردم را با تهدید و تحریم وادار به صحبت به زبان قزاقی کرد؟» به احتمال زیاد منفی است. گسترش واقعی زبان از طریق آموزش، فرهنگ و احترام به تنوع اجتماعی حاصل می‌شود.
آستانه قزاقستان
منبع:
https://camonitor.kz/36025-mozhno-li-zastavit-govorit-po-kazahski-ugrozami-i-sankciyami.html
نظر شما