"تمدن نوین اسلامی "

در این ایام ، مردم ایران ۴۲ مین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی را در حالی جشن می گیرند که شدیدترین تحریمهای ظالمانه ، غیر حقوقی و غیرانسانی از سوی آمریکا و غرب برای آنها تحمیل شده ولی در عین حال مردم ایران با روحیه خستگی ناپذیری خود در علوم دقیق ، فن آوری ، پزشکی و تکنولوژی ، نانو تکنو.لوژی ، بیو تکنولوژی و .... پیشرفتهای گسترده ای را برای خود به ارمغان می آورند . با نگاهی گذرا به دستاوردهای انقلاب اسلامی در آمارهای جهانی در می یابیم که مردم ایران در تلاشند تا با تبدیل تهدیدها به فرصتها و توسعه علم در منطقه کانون تمدنی جدیدی را در دنیا رقم بزنند . اگر به این آمارها توجه شود دقت و عمق این ادعا روشن می شود :

هم اینک ج.ا.ایران با داشتن رتبه اول چشم پزشکی در دنیا  ، رتبه اول جراحی قلب کودکان  ، رتبه سوم جهانی در پیوند اعضاء ، رتبه ۱۷ پزشکی در جهان ، تولید ۹۷درصد دارو در داخل ، رتبه اول ریشه کن نمودن بیماریهای واگیردار ، رتبه اول ثبت اختراع در بین کشورهای اسلامی ، رتبه ۱۶ علمی در جهان ، رتبه ۱۷ در ارجاعات علمی ، نرخ ۹۰ درصدی باسوادی در کشور ، رتبه دوم جهانی در سلولهای بنیادی ، رتبه ۱۱ در فن آوریهای فضائی ، رتبه نهم جهانی در تعداد کتب انتشار یافته ، رتبه ۴ در نانو تکنولوژی ، رتبه ۸ جهانی در هوا فضا ، خودکفائی ۱۰۰ درصدی در تولید واکسن ، ورود به دایره ۵ کشور دارای دانش چرخه سوخت هسته ای و صدها آمار دیگری که نشان از رشد کم سابقه علمی در آن دارد و سازمانهای جهانی رشد علمی  در ایران را ۱۱ برابر میانگین علمی در دنیا می دانند .

آما موضوع مهم و کلان تر این است که چند سالی است که بحث تمدن نوین اسلامی وارد مباحث سیاسی شده و با قدرت گرفتن کشورهای اسلامی این موضوع بیش از پیش در ادبیات سیاسی جا باز می کند .تمدن اسلامی که گفتگو و دیالوگ های فرهنگی و سیاسی در بطن آن است مثل طرح قالی زیبائی می ماند که کشورها و گروههای اسلامی نقش خود را در آن ایفا می کنند و با همکاری و هماهنگی آنها سیر توسعه در قالب یک تمدن نوین خود را نشان می دهد .

حضور برخی دولتهای قدرتمند اسلامی در دنیا همچون ایران ، ترکیه ، مالزی ، پاکستان و غیره و عقلانیت سیاسی حاکم بر آنها و اشتراکات زیاد در درون آنها به همراه توسعه علم و فن آوری و پیشرفتهای مادی و تکنولوژیکی در درون آن کشورها این سوالات را در ذهن متبادر می کند که

- آیا تمدن جدیدی در دنیای اسلام در حال شکل گیری است ؟

- نسبت تمدن اسلامی سابق با تمدن نوین اسلامی چیست ؟

- کشورهای اسلامی در تمدن نوین اسلامی چه جایگاهی دارند ؟

- نسبت تمدن نوین اسلامی با تمدن مدرن غربی چیست ؟

- جایگاه عقلانیت سیاسی در تمدن نوین اسلامی کجا است ؟

- آیا تمدن نوین اسلامی احیای همان تمدن اسلامی قبلی است یا تمدنی با خصائص جدید است ؟

همانطوریکه می دانیم ،  تمدن اسلامی دوره های متعددی را سپری نموده است  که برخی از آنها عبارتند از :

- دوره پایه گذاری و ایجاد زیر بنای تمدن اسلامی(دوره حیات پر برکت پیامبر اعظم (ص) ):

- نهضت علمی با شکوه امام صادق(علیه السلام)نقطه عطف در دوران پی ریزی تمدن اسلامی:

- تمدن درخشان قرن ۴ و ۵ هجری:

این دوران که توسط اندیشمند غربی آدام متز  به رنسانس اسلامی تعبیر شده است،مرهون نهضت عظیم علمی امام باقر(علیه السلام)و امام صادق(علیه السلام )می باشد.ظهور اندیشمندانی مانند خوارزمی،زکریای رازی،فارابی،ابوریحان،خیام،این سینا،ابن رشد در این دوران

- افول و غروب تمدن اسلامی برای چهار قرن متوالی

- عصر صفوی و جهش تمدنی در عالم اسلام:

عهد صفوی عهد حیات دوباره تمدن اسلامی با محوریت فرهنگ و اندیشه شیعی است.ظهور اندیشمندانی مانند شیخ بهائی،میرداماد،علامه مجلسی  و ملاصدرا آنرا تائید می کند .

- دوران قاجاریه که با انقلاب صنعتی در غرب و رشد آن در عرصه های مادی مواجه شده و اندیشه ها تمدن ساز اسلامی دوران افول و غروب خود را تجربه کرد.

رهبر عالی ج.ا.ایران تمدن نوین اسلامی را ظهور و بروز مادی و معنوی پیشرفت های هدفمند، نظام مند و نوظهور امت اسلامی  می دانند که بر اساس تعالیم اسلامی در تمام عرصه های اجتماعی ،  جامعه اسلامی را به مقاصد خود نزدیک می کند.

حال این سوال مطرح می شود که آیا علائمی در شکل گیری تمدن جدید در دنیای اسلامی وجود دارد ؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که با عنایت به سابقه درخشان تمدنی به مثابه یک سرمایه مهم معنوی در بین امت اسلام ، خودباوری ، اعتماد به نفس و اراده قوی ، شکل گیری دولتهای  اسلامی با ثبات و مقتدر در برخی کشورهای اسلامی به عنوان محور تمدن جدید ، قدرت تولید ، سبک زندگی اسلامی و اشاعه آن در جهان به مثابه اتمسفر تمدن نوین اسلامی ، ضعف روز افزون تمدن غرب به عنوان رقیب در حوزه های مختلف ، قدرت تغییر در معادلات جهانی و غلبه بر ضعف ها و تهدید ها ، تولید علم و فناوری و قرار گرفتن در مرز علمی دلایلی چند برای امکان شکل گیری تمدن نوین اسلامی در جهان امروزی است .

از  ویژگی های اصلی تمدن  اسلامی می توان به دین بنیاد و دارای فکر دینی نظام مند  بودن  ،  عدالت محور و ظلم ستیزی ، فرایندی و تدریجی بودن ، علم گرا ، آبادگر و فقر ستیز بودن ، خلاق و نوآور بودن ، تعالی خواه ، انسان ساز و صلح گرا و آرامش بخش و همگرا بودن در درون جامعه اسلامی نام برد .

ممکن است این سوال مطرح شود که چرا باید بین تمدن اسلامی و تمدن غیر اسلامی فرق قائل بشویم ؟ در پاسخ به این سوال می توان تفاوت های تمدن اسلامی با تمدن سکولار غربی را در موارد زیر دانست :

۱- تفاوت در طرز تفکر حاکم بر تمدن اسلامی که مبتنی بر جهان بینی اسلامی است و نوع نگاه آن به مبدا و معاد،سعادت و شقاوت و...

۲- منبع بنیادی قانون و نظم در تمدن اسلامی برخلاف تمدن های سکولار و اومانیستی،شریعت اسلامی است.

۳- تفاوت تلقی تمدن اسلامی و تمدن سکولار نسبت به موضوع ترقی و پیشرفت.تمدن اسلامی ضمن همه جانبه دانستن پیشرفت و عدالت،روح حاکم بر پیشرفت را فرهنگ دینی قلمداد می نماید.

۴- در مقاصد تمدن اسلامی،ضمن نفی اصالت دنیا و ترسیم حیات ابدی پس از مرگ،جامعه اسلامی متمدن به مسیر دستیابی به حیات ابدی انسان تبدیل می شود.

تمدن ها معمولا در یک یا چند  نقطه ، مستعد شکوفایی هستند و بعدا در صورت وجود شرایط به نقاط دیگر سرایت می کنند.امروز جمهوری اسلامی ایران کانون تولد و شکوفایی تمدن نوین اسلامی است و امکان سرایت این تمدن به دیگر نقاط جهان اسلام وجود دارد. ما در کشورهایی همچون ترکیه ، مالزی و سایر کشورهای اسلامی  هم به عنوان میدان تمدن اسلامی می توانیم علائم و خصائص بارز تمدن اسلامی را مشاهده کنیم . بنابر این مراحل شکل گیری تمدن نوین اسلامی می تواند هم عرض طی شود و لزوما طولی نیست و از کانون تمدنی شروع شود و در بقیه  کشورها گسترش یابد.

هر کدام از کشورهای اسلامی در دنیای امروز  نقش خود را در بنای تمدن اسلامی ایفا می کنند و برخی از شهرها و اماکن این کشورها می توانند کانون توسعه قرار بگیرند .گذشته ی تاریخی و تمدنی برخی از شهرها و اماکن تاریخی در رسیدن به این مطلوب پیشتاز هستند .تولید علم ، ثروت ، قدرت ، اندیشمند ، فن آوری و سایر علائم توسعه در نقاط کانونی و تمدنی می تواند بیشتر از سایر جاها باشد .

به نظر می رسد هر چقدر همکاری دولتهای اسلامی و هم افزائی آنها در این مسیر بیشتر باشد شاید زودتر و راحتتر تمدن جدید اسلامی شکل بگیرد و هر چقدر آثار تمدنی اسلامی در دنیای اسلام شکوفاتر بشود دنیای امن تر ، سالمتر و با رفاه تری برای امت اسلامی متصور خواهد بود . در تمدن اسلامی فرهنگ تعامل ، گفتگو ، همزیستی با سایر فرهنگها با عنایت به سابقه دینی و اندیشه های اسلامی در این کشورها  رو به تزاید خواهد بود و عقلانیت سیاسی و دینی در آن حاکم خواهد بود  اما اینکه آیا این تمدن همان تمدن اسلامی قدیم است یا تمدن جدید ؟ پاسخهای متعددی برای آن متصور است ولی نمی توان تشابهات آندو را نادیده گرفت ولی لزوما یکی نخواهند بود چون اقتضائات متفاوت و توسعه علم و فن آوری در دنیای جدید خیلی متفاوت تر است .