در تاریخ بشریت، کتاب و کتابخوانی نقش مهمی در پیشرفت و تعالی جامعه انسانی داشته‌است و مهم‌ترین فعالیت انسان به شمار می‌آید. تمام اطلاعات موثّق درباره تمدن بشری از منابع مکتوب و چاپی دریافت شده‌است. بر اساس اطلاعات باستان‌شناسی قزاقستان، در هزاره اول قبل از میلاد، قبیله‌های سکایی مسلط به خواندن و نوشتن بودند. در نیمه دوم هزاره اول، خط ارهان و ینی‌سئی در دشت قزاق گسترش یافت. بدین ترتیب، فرهنگ کتابت و کتابخوانی به دوران باستان برمی‌گردد و امروزه یکی از بخش‌های مهم تمدن قزاقی به شمار می‌رود.
در چند دهه اخیر رشد و توسعه فناوری‌های رسانه‌ای، اعمّ از تلویزیون و اینترنت از یک سو و تند شدن ریتم زندگی از سوی دیگر، موجب کاهش علاقه به کتاب و کتابخوانی در سراسر جهان شده‌است. در دوره حکومت شوروی، کتابخوانی نشانه تحصیل‌کردگی و سطح سواد و در اختیار داشتن کتاب‌های کمیاب نشانگر توانایی مالی شخص بود. بر اساس نظرسنجی‌های صورت‌گرفته در قزاقستان، از میان جمعیت بزرگسال حدود %۵۰ اصلاً کتاب نمی‌خوانند. اکنون به میزان زیادی تنها شاغلان به تحصیل مطالعه می‌کنند؛ زیرا چاره‌ای جز این در فرایند آموزش و تحصیل نیست. اما کتاب‌هایی که جوانان قزاقستان علاقه‌مند به مطالعه هستند، عمدتاً در حوزه کسب و کار و یادگیری مهارت است. آنان هدف مشخصی برای خرید کتاب دارند و می‌خواهند از طریق مطالعه کتاب، شغل یا مهارت جدیدی یاد بگیرند و یا مشکلات مشخصی را رفع و حل کنند. کتابخوانی در حوزه کودک و نوجوان از معضلات اصلی حوزه کتاب در این کشور است. در خانواده‌های قزاقی که والدین اهل کتاب و کتابخوانی نباشند، کودکان هم هیچ رغبتی برای خواندن و مطالعه از خود نشان نمی‌دهند. بر اساس اطلاعات نشریه «کنیگولوب» (کتابدوست)، چهره خواننده امروزی قزاقستانی چنین است:
جوانی ۲۰ـ۳۰ ساله (بیشتر خانم جوان) با درآمدی زیر ۱۰۰۰۰ تنگه که در حال تحصیل در دانشگاه است. به طور میانگین، یک شهروند قزاقستان هر شش ماه ۷.۳ جلد کتاب می‌خرد و فقط %۱۷ مردم قزاقستان کتابخوان خوبی هستند که هر ماه دست‌کم یک کتاب تهیه می‌کنند. در ۱۵ سال اخیر، نسلی از جوانان قزاق ظهور کرده‌است که هیچ آشنایی با ادبیات کلاسیک ندارد. در سال‌های اخیر، در حوزه کتاب کودکان و نوجوانان گرایش‌های زیر مشاهده می‌شود:
ـ کتابخوانی مبتنی بر خشم و خشونت و نیز کتاب‌هایی که نیازی به تأمل عمیق و جدی ندارد، از جمله داستان‌های تخیلی و فانتزی، رمان‌های عاشقانه و داستان‌های پلیسی و... جزء پرفروش‌ترین کتاب‌ها در قزاقستان هستند.
ـ نداشتن علاقه به ادبیات بومی (نه ادبیات کلاسیک و نه ادبیات معاصر).
ـ فیلم‌های سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی مبتنی بر آثار ادبی جای کتاب را گرفته‌اند.
ـ کتاب خواندن به عنوان یک زحمت و کار پرمشقت در جامعه قزاقستان، کهنه و از مُد افتاده تلقی می‌شود.
از مشکلات دیگر این است که حوزه کتاب در قزاقستان منسجم نیست. رسانه‌های گروهی بومی علاقه‌ای به مطالعه و رصد مسئله کتابخوانی ندارند. رسم تبلیغ و آگهی درباره کتاب‌های جدید در این کشور جا نیفتاده‌است. اطلاعاتی که در حال حاضر در دسترس عموم قرار گرفته، تصویر درستی از وضعیت کتابخوانی امروز در کشور ارائه نمی‌دهد. هیچ تحقیق جامع و جدّی درباره مسائل کتابخوانی و مشکلات آن از نظر مطالعات میان‌رشته‌ای (جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، بازاریابی و آمار) انجام نگرفته‌است. رسانه‌های گروهی قزاقستان و سازمان‌های مردم‌نهاد کمترین توجه را به این حوزه دارند. تنها کتابداران و دبیران مدارس، کم‌وبیش مطالعاتی در این زمینه انجام می‌دهند. ارتباط زنجیره‌ای نویسنده، منتقد و خواننده که در طول چند دهه از زمان شوروی در تفکر عمومی برقرار بوده، قطع شده‌است. امروزه درباره کمتر کتابی تقریظ، اظهار نظر یا نقد ادبی در روزنامه‌ها و مجلات نوشته می‌شود. البته چند مجله مانند «کنیگولوب»، «روح میراث» و «آیت» اخبار فعالیت‌های ناشران، کتابفروشی‌ها، کتاب‌های جدید و رویدادهای حوزه نشر قزاقستان را منتشر می‌کنند. در شبکه‌های تلویزیونی قزاقستان، برنامه ویژه کتاب وجود ندارد. عمده کتاب فروشی‌ها و کتاب‌ها روسی است که به اندازه کافی در رسانه‌های روسی و اینترنت تبلیغ میشوند.
سیاست‌های یک‌سویه ناشران قزاقی باعث احیای علاقه به کتاب نمی‌شود. بر اساس آمار اتاق ملّی کتاب قزاقستان، هرساله حدود ۳۵۰۰ عنوان کتاب با شمارگان کلّی یک‌ونیم تا دو میلیون جلد کتاب در این کشور منتشر می‌شود. عمده این کتاب‌ها، کتاب‌های درسی، کمک‌درسی، تحقیقات علمی و تولیدات حوزه آموزش میباشد. سهم کتاب‌های ادبیات در حجم کلّ کتاب‌های منتشرشده، %۱۰ است. ضمناً برخی از ژانرها و انواع ادبی مانند ادبیات داستانی قزاقی و روسی ویژه کودکان و نوجوانان، ادبیات منثور و منظوم، شعر و ترجمه‌های آن به زبان قزاقی در قزاقستان منتشر نمی‌شود.
بیشتر ناشران و چاپخانه‌ها در شهرهای آلماتی و نورسلطان متمرکز شده‌اند و فقط بخش کمی از آثار منتشرشده به شهرهای دیگر این کشور می‌رسد. به گزارش نشریه «کنیگولوب» در قزاقستان، بیش از ۱۵۰ ناشر فعالیت دارند که بسیاری از آن‌ها ۱ یا ۲ کتاب در سال منتشر می‌کنند. از میان ۱۵۰ ناشر، ۵۰ ناشر فعال و قابل رقابت هستند. از دیگر مشکلات صنایع نشر قزاقستان، اشباع شدن بازار کتاب با آثار روسی است که اغلب سطح فرهنگی پایینی دارند. در کتابفروشی‌های شهرهای قزاقستان فقط بخش کمی از کتاب‌های منتشرشده عرضه شده‌است. روستاهای دوردست، به کتاب و کتابفروشی دسترسی ندارند. یکی از دلایل ضعف ناشران قزاقی و حضور محصولات روسی آن است که قیمت تمام‌شده کتاب‌های روسیه ۱۰ تا ۳۰ درصد ارزان‌تر از آثار قزاقستان میباشد.
تشویق نشدن فعالیت نویسندگی در قزاقستان از دیگر مشکلات این حوزه است. البته فعالیت های خوبی هم در این زمینه وجود دارد؛ مثلاً کتابخانه ملّی قزاقستان با حمایت شرکت سامسونگ، مسابقات ادبی داستان‌نویسی، ترجمه، تألیف رمان معاصر به زبان قزاقی و نمایشنامه‌نویسی برگزار میکند که تأثیر مثبتی در فرایند ادبی کشور دارد، اما این تشویق باید جنبه سیستماتیک و مستمر داشته باشد.
از میان نویسندگان مطرح و پرمخاطب قرقیزستان (ادبیات قزاقی کلاسیک و معاصر) که بیشترین میزان فروش را در این کشور دارند، «تورسون اف. ل. سلطان قیزی»، «ب. بخاربای»، «ج. شاه‌کریم‌اف»، «د. ساتپایف»، «ر. تمیر علی‌اُف»، «س. بیسیکیف»، «ک. نوراف» و نویسندگان ادبیات کلاسیک قزاقی، مانند «مختار عیوض‌اف»، «الیاس یسینبرلین»، «م. ماکاتایف»، «آبای، م. دولت‌اف»، «س. تورآیقیراف»، «س. سیف‌اللّین» و «ک. شاه‌کریم» هستند.
انتشارت فولیانت
۱. درآمد ناشران قزاقستان
در سال ۲۰۱۷ میلادی، طبق آخرین آمار منتشرشده از سوی کمیته آمار این کشور، میزان خدمات ارائه‌شده به وسیله ناشران قزاقستانی بیش از ۵۵ میلیارد تنگه بوده‌است. در سال ۲۰۱۶ میلادی، این آمار رقم ۴۸ میلیارد تنگه را نشان می‌دهد. بیشتر کتاب‌ها در شهر آلماتی منتشر می‌شود؛ زیرا کتابفروشی‌های بزرگ و ناشران سطح دولتی، نظیر «آتامورا»، «دور» و «آلماتی‌کتاب» در این شهر مستقر هستند. در سال ۲۰۱۷، میزان خدمات ارائه‌شده به وسیله ناشران آلماتی، ۲۸.۵ میلیارد تنگه بوده که برابر با %۵۲ میزان کلّ تولید حوزه نشر است. ناشران شهر نورسلطان در رتبه دوم هستند و با ۱۰.۶ میلیارد تنگه، %۱۹ از میزان کلّ خدمات ارائه‌شده در بخش نشر را به خود اختصاص دادهاند.
در سایر استان‌های کشور، از ۶۹۱ میلیون تنگه (استان پاولودار) تا ۱.۶ میلیارد تنگه (استان آقمولا) صرف صنایع چاپ و نشر شده‌است. عمده محصولات صنایع نشر در قزاقستان، کتاب‌های درسی مدارس و دانشگاه‌هاست. ادبیات و آثار نویسندگان قزاقی سهم حداقلی در صنایع نشر این کشور دارند. طبق گزارش خانه ملّی کتاب قزاقستان (اتاق کتاب قزاقستان) در سال ۲۰۱۷ میلادی، در مجموع حدود ۳۵۰۰ عنوان کتاب در این کشور منتشر شده‌است. جالب اینکه با وجود همه مشکلات صنایع نشر در این کشور، حوزه نشر یکی از حوزه‌های پردرآمد محسوب می‌شود. درآمد سالیانه صنایع نشر شهر آلماتی، ۵۰ـ۶۰ میلیون دلار برآورد شده که سهم آن در درآمد کلّ کشور شایسته توجه است. بر اساس آنچه کمیته آمار این کشور اعلام کرده، در سال ۲۰۱۶ میلادی، مردم قزاقستان معادل ۷.۱۲میلیارد تنگه کتاب خریده‌اند (آمار جدیدتر در سایت این کمیته بارگذاری نشده‌است).
جدول میزان فروش کتاب در قزاقستان به تفکیک سال (میلیون تنگه)[منبع: کمیته آمار قزاقستان]
بسیاری از ناشران قزاقستان تلاش دارند از دولت سفارش کتاب گرفته، نسبت به چاپ آن اقدام کنند. دولت برنامه‌ای با عنوان برنامه «قزاقستان کتابخوان» تنظیم کرده‌است و سهم محصولات ناشران روسیه در بازار کتاب قزاقستان، ۶۵ـ۹۰ درصد و سهم ناشران قزاقی در این بازار ۱۰ـ۳۵ درصد میباشد. در حوزه ادبیات (داستان، رمان و شعر) %۹۰ منشورات متعلق به روسیه است و مجموعاً حدود ۴۰ ناشر روسی در بازار کتاب قزاقستان حضور دارند. آنان عمدتاً پخش‌کننده کتاب هستند. از چند میلیون جلد کتاب در حوزه ادبیات، حدود %۶۰ مختص داستان‌های پلیسی، رمان‌های عاشقانه ویژه بانوان و حدود %۱۷ کتاب‌ها داستان‌های تخیلی و سایر موضوعات است. در واقع، آثار با موضوع انسانی که ادبیات بومی قزاقی و ادبیات کلاسیک هسته آن میباشد، در وضعیت بحرانی قرار گرفته‌است.
به گزارش کتابفروشی بزرگ قزاستان، «ملومان ماروین» (Меломан MARWIN) که در سراسر کشور حضور دارد، کتاب‌های مورد علاقه مردم قزاقستان به ترتیب اولویت موضوعی به شرح ذیل است:
ـ روان‌شناسی عمومی
ـ کتاب‌های راهنما (کسب و کار و مهارت‌افزایی)
ـ نثر معاصر
ـ ادبیات داستانی ویژه نوجوانان
ـ داستان‌های تخیلی
این آمار نشان می‌دهد که مردم قزاقستان ترجیح می‌دهند کتاب‌های مربوط به کسب مهارت و دانش یا داستان‌های به‌اصطلاح ساده و راحت بخرند که نیازی به تفکر و تأمل جدی نداشته باشد. اکنون در فضای مجازی روسی‌زبان پرتال‌های اینترنتی دایر شده‌اند که مخاطب اصلی آنان نسلی است که در عصر تکنولوژی‌های دیجیتال به دنیا آمده‌اند. هر نویسنده می‌تواند کتاب خود را با استفاده از نرم‌افزار و الگوهای اینترنتی صفحه‌آرایی کند و پس از اخذ شابک (ISBN) اثرش را به صورت الکترونیکی در اینترنت به فروش بگذارد. معمولاً در این سایت‌ها گزینه‌ای با عنوان «چاپ در صورت نیاز» وجود دارد که اگر خریدار درخواست چاپ نماید، ناشران آن را چاپ می‌کنند. چنین خدماتی در قزاقستان ارائه نمی‌شود. اما بزرگترین پرتال خدمات چاپ و نشر Ridero که متعلق به روسیه است، می‌گوید که تعداد ۴۳۰۰ نفر از نویسندگان قزاقستان در پرتال کتابفروشی ثبت شده‌اند.
«الکسی کولاکوف» مؤسس و مدیر فروش ناشر مجازی روسیه‌ای Ridero می‌گوید:
«انتشارات مجازی ما در صورت پخش و توزیع کتاب %۲۰ از سود آن را از نویسنده دریافت میکند. نویسنده حق‌الزحمه تألیف خود را از فروش یک جلد کتاب (و یا کُپی الکترونیکی آن) در هنگام ارسال اثر خود به مغازه و یا از طریق کتابفروشی مجازی ما تعیین میکند. با توجه به این مبلغ، قیمت این کتاب برای فروش در کتابفروشی‌ها تعیین می‌شود. پرتال ما کارمزد را از نویسنده نمی‌گیرد، بلکه آن را از مجریان می‌گیرد؛ زیرا شمارگان مورد نظر آنان را منتشر میکند و باعث صرفه‌جویی در وقت مشتری می‌شود؛ زیرا نسخه آماده چاپ را به چاپخانه تحویل می‌دهد که نیازی به آماده‌سازی کتاب برای چاپ ندارد. در چند سال اخیر، بیشترین شمارگان را در کشور قزاقستان از میان نویسندگان بومی، کتاب بیان داشته‌است. این کتاب بیوگرافی خانم "بیان الاقوزوا"، تهیه‌کننده، هنرپیشه و خواننده قزاقی است که با شمارگان ۲۰ هزار نسخه (۳۷۵۰ تنگه قیمت هر جلد) منتشر شده‌است. این در حالی است که کتاب‌های نویسندگان قزاقی معمولاً با تیراژ ۱ـ۲ هزار نسخه چاپ می‌شود».
شبکه کتابفروشی «ملومان ماروین» (روسیه) انتشارات فرعی خود را با عنوان MELOMAN Publishing با هدف معرفی آثار نویسندگان قزاقی در کشور قزاقستان تأسیس نموده‌است. در سال ۲۰۱۶ میلادی، کتاب‌های «دوسیم ساتپایف» (کارشناس مسائل سیاسی و ناشر قزاقی)، «عادله نوروزآوا»، «وادیم بوریکو»، «حکیم بولیک بیک‌اف» منتشر شده‌است. در مجموع، ۵۷ عنوان کتاب از نویسندگان قزاقی به وسیله این ناشر چاپ شده‌است.
به گفته مدیر فروش انتشارات «ملومان»، ما نزدیک‌تر از همه به مخاطب هستیم و نیازهای اصلی آنان را می‌سنجیم. مدت‌های طولانی کارشناسان این شرکت با ناشران قزاقی گفتگو کرده‌اند. آنان به مشکلات زیاد حوزه نشر قزاقستان اشاره می‌کردند. برای همین، تصمیم گرفتیم رأساً وارد بازار کتاب قزاقستان شویم. قیمت متوسط کتاب‌های فروشی در قزاقستان، ۱۵۰۰ـ۲۵۰۰ تنگه میباشد که تقریباً قیمت تمام‌شده کتاب است. درآمد حاصل از فروش برای انتشار کتاب‌های نویسندگان جدید و پرداخت حق‌التألیف آنان صرف می‌شود. به گفته این ناشر قزاقستانی، در واقع، سود و درآمد اصلی ما، خریدار خوشحال و نویسنده راضی است. برای موفقیت و توجیه‌پذیر بودن صنعت نشر قزاقستان (منظور، آثار غیر مدرسه‌ای و دانشگاهی) باید به طرق مختلف نویسندگان را برای خلق آثار جدید تشویق کرد؛ زیرا همه می‌دانند وضعیت کتاب در قزاقستان راکد و رو به زوال است. دوسیم ساتپایف، کارشناس سیاسی نیز انتشاراتی تأسیس نموده‌است و آثاری از نویسندگان قزاقی و خارجی (آثار «یرمک تورسون‌اف»، «وادیم بوریکو»، «ناسوئو اکا» و...) را منتشر کرده‌است، هرچند او نیز می‌گوید که فعالیت چاپ و نشر سودی به همراه ندارد.
دوسیم ساتپایف، کارشناس مسائل سیاسی، شخصیت اجتماعی و ناشر قزاقستانی
وی می گوید:
«تاکنون کتاب‌های مختلفی، اعم از کتاب‌های خودم و آثار علمی دیگران را منتشر کرده‌ام. بازار کتاب قزاقستان مخاطب خاص خود را دارد، اما بازار بسیار کوچکی است. اگر ناشر بخواهد درآمد جدّی داشته باشد، باید در شهرهایی مانند مسکو، پکن یا لندن فعالیت کند و از هر عنوان، ۲۰ـ۵۰ هزار نسخه چاپ نماید. اما در قزاقستان، بیشتر برای رضایت مخاطب کار می‌کنند. در کشور ما چنین نیست که ناشرانی کتاب سفارش بدهند و همه مراحل آماده‌سازی برای چاپ، انتشار و تبلیغ آن را هم انجام دهند. بر اساس برآوردهای ناشران قزاقی، هزینه چاپ یک کتاب در قزاقستان (جلد مقوایی، صفحات غیرمصور در حدّ ۲۵۰ صفحه با تیراژ ۱۰۰۰ نسخه) حدود ۵/۱ میلیون تنگه میباشد».
درباره ادبیات قزاقی باید گفت که اگر به فهرست شخصیت‌های دولتی دریافت‌کننده کمک‌هزینه در حوزه فرهنگ از ریاست جمهوری قزاقستان نگاه کنیم، می‌بینیم که سنّ متوسط ادیبان در قزاقستان، ۷۰ سال است!
فهرست مهم‌ترین ناشران قزاقستان
| کتابفروشی مجازی سودا |
http://www.sauda-online.kz |
| انتشارات آرونا |
www.aruna.kz |
| انتشارات آتامورا |
|
| آلماتی کتاب یکی از بزرگترین ناشران و فروشندگان کتاب |
|
| انتشارات کتاب‌های حقوقی «جتی جارقی» |
|
| انتشارات مکتب |
|
| انتشارات اولکه |
|
| انتشارات فولیانت |
|
| انتشارات کلشک ۲۰۳۰ |
|
| انتشارات کوک جیئک |
|
| کتابفروشی مجازی «شهر کتاب» |
|
| کتابفروشی «فلیپ» |
|
| انتشارات دایرهالمعارف و کتاب‌های مرجع قزاقستان |
|
| کتابفروشی مجازی «بوکلانس» |
|
| انتشارت کتاب‌های اقتصادی و حسابداری |
|
| خانه نشر Whoiswho |
۲. مسابقه و جایزه ادبی آلتین قلم (قلم زرّین)
در سال ۲۰۰۹ میلادی، چند نفر از بخش خصوصی («قوت دومبای»، «دسیم ساتپایف»، «کنجه جومان اولو»، «رسول جمعه علی» و «آیدوس سیریم») که از حوزه‌های کاملاً متفاوت اجتماعی هستند، با هدف توسعه معنوی و فرهنگی کشور، تصمیم گرفتند اولین مسابقه ادبی «آلتین قلم» را در کشور قزاقستان برگزار نمایند. از ویژگی‌های این مسابقه ادبی این است که مبتکران و اعضای هیأت داوری آن نویسنده یا شاعر نیستند و بیشتر خواننده علاقه‌مند هستند. می‌توان گفت که جایزه آلتین قلم اولین مسابقه ادبی در قزاقستان است که نه از طرف نویسندگان، بلکه از طرف خوانندگان اعطا می‌شود. این مسابقه برای اولین بار در سال ۲۰۱۰ میلادی، در رشته‌های بهترین اثر منثور سال، بهترین اثر منظوم سال، بهترین اثر علمی سال، بهترین اثر کاری سال (در حوزه کسب و کار)، بهترین کتاب کودک سال، بهترین وبلاگ (کتاب الکترونیکی) و بهترین ترجمه ادبی سال برگزار شد. در طول سه ماه، ۹۲ اثر از ۷۵ نویسنده، شاعر و مترجم از سراسر قزاقستان به دبیرخانه این مسابقه ادبی رسید. از رویدادهای مهم مسابقه آلتین قلم در سال ۲۰۱۰، اعطای جایزه ویژه برای دستاوردهای شایسته در ادبیات قزاقی بوده‌است که به «حاجی موقان شابدان اولی» نویسنده قزاق‌تبار چینی اعطا شد. وی ۴۰ سال در زندان چین به سر برده‌است و رمان شش جلدی «جرم» را به زبان قزاقی نوشته بود. این جایزه برای وی اولین جایزه ادبی بود که از قزاقستان دریافت می‌نمود. دوره دوم این مسابقه در سال ۲۰۱۱ میلادی برگزار شد که ۲۴۰ اثر از ۱۱۵ مؤلف برای این مسابقه ارسال شد. از ویژگی‌های این دوره مسابقه، مشارکت نویسندگانی از سایر کشورهای مستقل مشترک المنافع بوده‌است. «ویکا چمبارسیوا» از مولداوی و رمان «روبانوف» از روسیه جوایز بهترین اثر ادبیات خارجی را دریافت کردند و در سال ۲۰۱۸ میلادی، دوره هفتم این مسابقه در قزاقستان برگزار شد.
برندگان جایزه ادبی آلتین قلم در سال ۲۰۱۸ (جایزه اول، یک میلیون تنگه قزاقی بود)
انتخاب برندگان به صورت آنلاین در سایت این مسابقه ادبی انجام می‌گیرد که معمولاً هر سال تا اول اکتبر خوانندگان ضمن مراجعه به سایت مسابقه آلتین قلم به اثر یا نویسنده مورد علاقه خود رأی می‌دهند.
در عین حال، برخی از نویسندگان معاصر قزاقی در مسابقات ادبی خارجی و بین‌المللی نیز شرکت می‌کنند. «زائر آسیم»، «ایرینا گومیرکینا»، «الکساندر سرین» و «ولادیمیر شاپکو» در جایزه بین‌المللی ادبی روسیه در سال ۲۰۱۶ میلادی برنده شدند. همچنین، در سال ۲۰۱۸ میلادی، «الدار ستاراف» نویسنده نه چندان شناخته‌شده قزاقی در مسابقه روسی «پرفروش‌ترین کتاب ملّی» با رمان «ترانزیت سایگون‌ـ آلماتی» جایزه گرفت. کتاب شعر «آیگریم تاجی»، شاعره قزاقی در مسابقه بنیاد ملّی هنر آمریکا برنده شده که در تاریخ قزاقستان بی‌سابقه بوده‌است.
۳. دیدگاه‌های کارشناسان
به نظر برگزارکنندگان جایزه ادبی دولتی آلتین قلم، صنایع نشر قزاقستان در بحران جدّی قرار گرفته‌است. به اعتقاد آنان، سفارش‌های دولت برای چاپ کتاب باعث نابودی فعالیت ناشران بومی می‌شود و ناشران به این وضعیت اسفناک قانع شده‌اند و چاره‌ای ندارند.
«قوت دومبای»، یکی از برگزارکنندگان مسابقه ادبی آلتین قلم (قلم زرین) گفت:
«ناشران روسی اقدام به انتشار کتاب‌هایی به زبان قزاقی کرده‌اند و تجار بومی نمی‌خواهند بازاریابی کنند و به دنبال کسب رضایت مشتری قزاق بروند. روسیه بازار ما را می‌گیرد. این در حالی است که ناشران قزاقی بیکار نشسته‌اند؛ زیرا عادت کرده‌اند صرفاً منتظر سفارش‌های دولتی برای چاپ کتاب باشند و به عبارتی، ناشران دوست ندارند ریسک کنند».
«آیدوس سیریم»، کارشناس سیاسی قزاقی نیز علت اصلی رکود در بازار کتاب قزاقستان را سفارش‌های دولتی می‌داند. وی می‌گوید:
«هرساله بیش از ۳۰۰۰ عنوان کتاب در قزاقستان منتشر می‌شود. عمده این منشورات، کتاب‌های علمی‌ـ دانشگاهی است. هزینه‌های اختصاص‌یافته از سوی دولت، بازار کتاب را از بین می‌برد؛ به عبارت دیگر، کودکِ به دنیا نیامده را فلج می‌کنند! در قزاقستان هیچ فعالیتی در حوزه نویسندگی مشاهده نمی‌شود و به‌سختی می‌توان پنج اثر منتشرشده در سال گذشته را نام برد؛ یعنی نویسندگان قَدَر و خبره‌ای در کشور نداریم. در عین حال، پژوهشکده‌ها و مراکز علمی این کشور کتاب‌ها و مجموعه‌های خوبی منتشر می‌کنند، اما مجاز به فروش آن نیستند؛ زیرا طبق قانون سازمان‌های دولتی، حق ندارند از منابع دیگری کسب درآمد کنند. این کار برای هر گونه ابتکار جدید کشنده است. در طول ۲۷ سال پس از کسب استقلال قزاقستان هیچ ناشری وجود ندارد که به دنبال یافتن نویسنده‌ای باشد که واقعاً در انتشار اثرش مصر باشد».
«رسول جمعه علی»، فعال اجتماعی معتقد است که ادبیات معاصر یکی از گزاره‌های مهم امنیت اطلاعاتی و عقیدتی است. اما سهل‌انگاری‌های دولت باعث شده صنایع نشر قزاقستان در وضعیت بحرانی به سر ببرد. وی گفت:
«ادبیات ابزار مهم در تربیت نسل جوان است. پرورش حسّ وطن‌دوستی صرفاً یک حرف نیست. دولت در شرایط اقتصاد بازاری، بنا بر دلایلی این حوزه مهم را از دست داده‌است و از آن غفلت کرده‌است. دولت باید فضای بازاری و رقابتی برای ناشران، نویسندگان، کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها ایجاد کند».
"غیرت جانابایف" شاعر و محقق ادبیات حماسی قزاقی، دیدگاه جدیدی ابراز نموده‌است. وی می‌گوید:
«اکنون به مرحله‌ای رسیده‌ایم که کتاب چاپی از بین می‌رود و کتاب‌های الکترونیکی یا صوتی جای آن را می‌گیرد. به نظر من، می‌توان ایده سازنده‌ای از این وضعیت گرفت. ملت قزاق بیشتر رغبتی به سوی فرهنگ شفاهی یا کتاب‌های صوتی دارند. من هم طرفدار این هستم که فرهنگ کتابخوانی محدود به کتاب‌های چاپی نشود. این کتاب‌ها می‌توانند الکترونیکی، صوتی یا گویا باشند. در آینده، تعداد کتاب‌های چاپی کمتر می‌شود و تبدیل به یک مخزن طلایی خواهد شد. البته کتاب به مرور زمان تبدیل به یک محصول ویژه نخبگان و فرهیختگان خواهد شد. اما نمی‌توانیم کتاب چاپ نکنیم. نویسندگان شایسته‌ای در قزاقستان داریم، اما در حوزه نشر به‌سختی می‌توانند با نویسندگانی از سایر کشورها رقابت کنند. کتاب چاپی حسّ خاصی به خواننده می‌دهد و تبلت یا کامپیوتر نمی‌تواند این حس و ارتباط بین کتاب و مخاطب را ایجاد کند. کتاب از بین نخواهد رفت، ولی امکانات آن محدود خواهد شد. کتاب قزاقی نیاز به ابزارهاو روش‌های فناوری دارد. شاید بهتر باشد در جامعه قزاقی سنّت استفاده از کتاب‌های گویا را ترویج دهیم»
منابع:
.https://m.forbes.kz
نظر شما