مراسم بزرگداشت هفتصد و چهل و هفتمین سال درگذشت مولانا توسط شهرداری استانبول و با همکاری بنیاد جهانی عاشقان مولانا در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰ در سالن محسن ارطغرل استانبول برگزار شد.[۱]

رسانه­های حکومتی پس از این مراسم  اعلام کردند که در این مراسم که هرساله تحت عنوان «شب عروس» برگزار می­شود و در آن «آیین سماع» نیز انجام می­شود قرآن و اذان به ترکی قرائت شده است و فیلم مراسم را پخش کردند که در آن به زبان ترکی گفته می­شود: «خدا بزرگ است »، همچنین  «بسم الله الرحمن الرحیم» به ترکی بیان شد. ترجمه چند آیه قرآن هم به ترکی خوانده شد. همچنین در آیین سماع ، زنان و مردان به صورت مختلط به رقص سماع پرداخته­اند. پس از پخش این خبر انتقادهای گسترده­ای صورت گرفت و بحث قرائت قرآن و اذان به ترکی به یکی از  موضوعات روز ترکیه تبدیل شد. شخصیت­های سیاسی، دینی و دانشگاهی به انتقاد شدید از شهرداری استانبول و شخص اکرم امام اغلو شهردار استانبول پرداختند و اقدام صورت گرفته را به شدت محکوم کردند.

واکنش شخصیت­های سیاسی، دینی و دانشگاهی

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در این باره عنوان کرد: اگر حزب جمهوری­خواه خلق با این کار قصد زنده کردن و بازگشت به فاشسیم دهه ۱۹۴۰ را دارد، سخت در اشتباه است. همانگونه که یک نویسنده تاریخ­نگارمان به زیبایی گفته ،  نگران این هستیم که این کار باعث برگشت به دادگاه­های دوره استقلال ترکیه شود. اردوغان افزود: شاهد این نکته هستیم که ذهنیتی که نمی­خواهد الله اکبر، لااله الا الله و صدق الله عظیم بگوید بعد از هفتاد سال دوباره ظهور کرده است.[۲]

اردوغان خطاب به شهردار استانبول گفت: تو قبل از انتخابات در مراسمی قرآن را باز کردی و یاسین شریف را به عربی خواندی ولی این کار چیزی به تو اضافه نمی­کند. چرا آن را به ترکی نخواندی. اگر راست می­گویی آن موقع هم به ترکی می­خواندی تا ببینیم مردم به تو چه ارزشی قائل می­شدند.

رئیس مرکز ارتباطات ریاست جمهوری ترکیه فرخ­الدین آلتون نیز با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توییتر چنین واکنش نشان داد: متأسفانه در شب وصلت مولانا یک حادثه ناگوار اتفاق افتاد که یادآور خاطرات تلخ گذشته بود. نسبت به قرآن عظیم و حضرت مولانا بی­احترامی بزرگی صورت گرفت. خطاب به کسانی که دلشان برای  گذشته تاریک که با استبداد، سرکوب، ممنوعیت­ها و حذف ارزش­ها همراه بود، تنگ شده با صراحت عرض می­کنیم ترکیه به هر بهایی که شده هرگز به آن روزهای تاریک گذشته که دلتنگ آن هستید بازنمی­گردد.

محمت توفیق گوکسو شهردار منطقه اسنلر استانبول و عضو حزب حاکم عدالت و توسعه واکنش تندی به حادثه نشان داد و اظهار داشت: ملت عزیز ما اجازه نخواهد داد ذهنیت منسوخ شده حزب جمهوری­خواه خلق دوباره در استانبول زنده شود.[۳]

پروفسور رمضان موسلو رئیس دانشکده الهیات دانشگاه استانبول نیز عنوان کرد: آنچه انجام شده مطابق با اصول نیست. این از ارکان است. قرنهاست که مطابق با اصل آن انجام می­شود. کشاندن آن به اَشکال و مجاری دیگر صحیح نیست. امیدوارم که از این اشتباه بازگردند و دوباره تکرار نشود.[۴]

اردال الیبویوک رئیس حزب اسلام­گرای هدی پار در استانبول در خصوص قرائت قرآن به ترکی و رقص سماع زنان و مردان در مراسم شب عروس استانبول اظهار داشت: این سفسطه هیچ جای قابل دفاعی ندارد. جدا کردن ارزش­های دینی از اصول آن یک اشتباه بزرگ است.[۵]

مراد بارداکچی از روزنامه­نگاران  و مورخان سرشناس ترکیه نیز به اتفاقات رخ داده در شب عروس واکنش نشان داد و این مراسم را رسوایی دانست   و قرائت دوباره قرآن به ترکی بعد از تقریباً ۹۰ سال را مایه رسوایی خواند. بارداکچی همچنین اظهار داشت: در این مراسم در میان سماع­ کنندگان  زنان نیز حضور داشتند و به عبارت دیگر زنان در کنار مردان بودند. از این گذشته قرآن نیز به ترکی خوانده شد.  بایستی اشاره  کنم  که آیین مولوی و مراسم سماع یک ابزار تفریح نیست بلکه یک آیین دینی است و قواعد سخت­گیرانه خود را دارد.[۶]

استاد الهیات جمیل کلیچ  در پاسخ به سخنان علی ارباش که گفته بود «علمای اسلامی اتفاق نظر دارند که ترجمه قرآن را نمی­توان قرآن نامید و ترجمه قرآن در حکم قرآن نیست» اظهار داشت: رئیس سازمان امور دینی دروغ می­گوید.  علمای اسلامی در خصوص اینکه ترجمه قرآن در حکم قرآن نیست اجماع نظر ندارند. این فرد در روز روشن به چشمان ما زل زده و دروغ می­گوید. دروغ و ایمان با هم جمع نمی­شوند.[۷]

واکنش اکرم امام اغلو شهردار استانبول

پس از اتفاق رخ داده شده در مراسم" شب عروس"  انتقادات محافظه­کاران و اسلام­گرایان متوجه برگزارکننده مراسم  یعنی شهرداری استانبول و شخص اکرم امام اغلو شد. امام اغلو درباره انتفاقات رخ داده چنین اظهارنظر کرد: بنده هم وقتی بحث بالا گرفت از آنچه رخ داده اطلاع پیدا کردم. همه شما مستحضر هستید که شخص شهردار، کلیه برنامه­های اجراء شده توسط زیرمجموعه­های آن شهرداری را مورد به مورد طراحی، برنامه­ریزی و آماده نمی­کند. چنین روالی نیز نه در حال حاضر و نه در گذشته در هیچ شهرداری دیگر وجود نداشته است. بنده به عنوان شهردار استانبول ضمن احترام به همه انتقادات صورت گرفته، هیچ اطلاع قبلی از آنچه رخ داده نداشتم.

امام­اغلو با بیان اینکه تحقیقات دقیقی را درخصوص اتفاق رخ­داده آغاز کرده­اند، تصریح کرد: ممکن است خطاهایی صورت گرفته باشد، ممکن است کمبودهایی باشد، در حال بررسی و تحقیق هستیم. اجازه بفرمایید به صراحت بیان کنم، در شب عروس آیات قرآن باید به زبان عربی خوانده شود.

امام اغلو  با اشاره به اینکه از دیروز تاکنون سخنرانان و ستون­نویسان ضمن تشریح این نکته که اذان چگونه باید خوانده شود گفت : اینکه عنوان می شود  در این مراسم اذان چنین و چنان خوانده شد. لازم است  عرض کنم که اولاً در شب عروس اذان وجود ندارد و اذانی هم خوانده نشد. بسیار تلخ است که آقایان از اذان هم سوء استفاده کردند. مناصب و سِمت­های کسانی که مبادرت به برجسته کردن این موضوع کردند نیز مهم است. در میان کسانی که این بحث را پیش کشیدند افرادی  هستند که وقتی می­خواهند جمله­ای را بیان کنند بایستی بسیار مراقب باشند. آقایانی هستند که فرموده­اند در شب عروس بایستی نعت­ها و ابیات نیز به عربی خوانده شوند. خطاب به اینها عرض می­کنم نعت­ها و ابیات در شب عروس به زبان فارسی هستند.

بنده به عنوان شهردار استانبول، وقتی این بحث­ها بالا گرفت موضوع را به دقت و با جزئیات دنبال می­کردم. کسانیکه این مساله و چنین رویکردی را برجسته  کردند کار بسیار زشتی انجام دادند. هم به معنویات مولانا و هم به شب عروس بد کردند. یک بار دیگر تأکید می­کنم که در مراسم شب عروس اصلاً اذان وجود ندارد و لذا گفته شدن اذان به ترکی نیز نمی­تواند رخ داده باشد.

شهردار استانبول با بیان اینکه در مورد ادعاهای صورت گرفته تحقیقات لازم را آغاز کرده­اند تصریح کرد: برخی افراد و گروه­ها با لحن آمرانه دستور «عزل کن!» را صادر کرده­اند. ممکن است خطاها و قصوراتی باشد اما انسان­هایی که در کنار ما هستند با حسن نیت وظیفه خود را انجام می­دهند. آنها افراد تحصیل کرده و لایقی هستند. ما به کمبود و مشکل نگاه می­کنیم و فرصت اصلاح را می­دهیم. تردیدی هم ندارم که اصلاح خواهند کرد. با صراحت عرض می­کنم کسانی که علاقه زیادی به عزل دارند به اطراف خود نگاهی بیاندازند و در امور اداری ما مداخله نکنند. از این گذشته ما در مورد یک مسئله ساده صحبت نمی­کنیم در مورد یک موضوع اعتقادی باید با حساسیت و دقت بسیار صحبت کنیم.

برخی افراد از اینکه بنده قرآن کریم خوانده­ام ناراحت هستند.  بنده بر حسب اعتقاداتم قرآن می­خوانم؛ بر خلاف کسانی که این کار را به خاطر رانت سیاسی و جمع آوری رأی در انتخابات انجام می­دهند و با این کار مرتکب گناه می­شوند. بنده علاقه­ای به بر زبان آوردن این مطلب ندارم اما ناچارم اظهار نمایم که بنده تحصیلات دینی دارم. از ۶-۷ سالگی تحصیلات دینی را آغاز کردم و در ده سالگی در مساجد روستایمان اذان گفتم. آقایان از این مسائل در راستای رانت سیاسی و منافع سیاسی استفاده نکنند.

امام اغلو به بیانیه سازمان امور دینی نیز چنین واکنش نشان داد: سازمان امور دینی یک نهاد ارزشمند است که در دوره جمهوریت تأسیس شد اما لازم است بین این سازمان و فردی که در رأس آن قرار دارد تمایز قائل شویم. متأسفانه این فرد به نماینده قدرت سیاسی حاکم تبدیل شده است. خصوصاً با توجه به اتفاقاتی که  در جریان انتخاب بنده به شهرداری استانبول حادث شد و بنده شاهد آن بودم و فرآیند سیاسی و سازوکارهای که اتخاذ شد ثابت کننده و مؤید عرایض بنده است.

امام اغلو در پایان سخنان خود گفت: در جریان انتخابات این آقایان در مناطق کردنشین ترکیه در میتینگ­های انتخاباتی قرآن را به زبان کردی می­خواندند و تفسیر می­کردند. البته از نظر بنده حتی چاپ قرآن با ترجمه کردی نیز هیچ اشکالی ندارد کما اینکه ترجمه قرآن به دیگر زبان­ها هم امری عادی و معمول است و مشکل شرعی ندارد. حال جای سئوال است که آیا این اقدام جهت بهره­برداری سیاسی صورت گرفته است و یا پشت پرده آن دلایل دیگری وجود داشته است. اما متعجب و در شگفت هستم که چگونه مسائل دینی در دست قدرت حاکم به ابزار سیاسی تبدیل شده است.[۸]

تاریخچه قرائت قرآن و اذان به زبان  ترکی در ترکیه

 در دوره جمهوریت اولین باری که اذان به زبان ترکی گفته شده بود ۸۸ سال پیش در سال ۱۹۳۲ بود.  در این سال اولین بار اذان توسط یاشار بِی قاری و حافظ قرآن در تاریخ ۲۲ ژانویه ۱۹۳۲ در مسجد یرباتان (Yerebatan Camii) استانبول به زبان ترکی خوانده شد. در آن دوره مصطفی کمال آتاتورک در راستای تشویق علما، به برخی از آنها قرآن ترکی هدیه داد. در ۱۸ جولای ۱۹۳۲ سازمان امور دینی ترکیه طی بخشنامه¬ای گفتن اذان به زبان عربی را ممنوع کرد. در ۲۳ می ۱۹۴۱ لایحه ممنوعیت اذان به زبان عربی و تعیین مجازات برای ناقضین در پارلمان ترکیه مطرح شد و مورد بحث قرار گرفت و موافقان و مخالفان در مورد آن صحبت کردند. در نهایت این لایحه به تصویب رسید. طبق این قانون کسانی که اذان را به عربی می¬خواندند به ۳ ماه حبس و ۱۰ تا ۲۰۰ لیره جزای نقدی محکوم می شدند.

  با به حکومت رسیدن حزب دموکرات، این ممنوعیت در ۱۶ ژوئن۱۹۵۰ برداشته شد. بدین ترتیب ۱۸ سال (۱۹۳۲-۱۹۵۰) قرآن و اذان در ترکیه  به  زبان  ترکی خوانده شد.۹.

  https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ezan-۱۸-yil-turkce-okundu-۳۹۱۶۱۷۰۹۹