پس از فروپاشی اتحاد شوروی کشورهای عربی کشور قزاقستان را به رسمیت شناختند. نزدیکی معنوی و دینی قزاق و عرب، موقعیت جغرافیایی نسبتا نزدیک، ظرفیت های حمل و نقل و بازار وسیع کشورهای عربی برای صادرات کالاهای قزاقی از جمله عواملی که دربرقراری و توسعه روابط قزاق-عرب تاثیرفراوان داشته است.
قزاقستان همکاری و روابط دوستانه با جهان اسلام و بخصوص کشورهای حوزه عربی را یکی از اهداف مهم سیاست خارجی خود می داند. قزاقستان این همکاری را ضامن دستیابی به اهداف مهم دیپلماسی خود در خاور میانه، جهان اسلام و کشورهای آسیایی تلقی می کند.
کشور قزاقستان در انتخاب شرکای خود در جهان اسلام به موضوعات ذیل نیز (خصوصاً عربستان سعودی) توجه داشته است: کمک به کشورهای مسلمان، حمایت مالی از برنامه های دینی مختلف، روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای مسلمان، اماکن مقدس اسلامی و در اختیار داشتن منابع نفتی به گفته کارشناسان روابط قزاقستان با جهان اسلام یکی از حلقه‌های کلیدی سیاست خارجی این کشور است، همکاری با جهان اسلام به قزاقستان، کشوری با جمعیت غالب مسلمان، اجازه داده است خود را بهتر و مشخص تر به جهان معرفی نماید.قزاقستان از زمان استقلال در مسیر برقراری روابط چندجانبه و گسترده با کشورهای مسلمان گام برداشته است و در حال حاضر روابط این کشوربا دولت ها و ملت های مسلمان در سطح بسیار خوبی می باشد.
قزاقستان در سازمان ها و مجامع بین المللی اسلامی از جمله سازمان کنفرانس اسلامی، بانک توسعه اسلامی، مجمع جهانی اسلام و ... عضویت دارد. عضویت در این مجامع به قزاقستان اجازه می دهد تا به طور مستقیم در فرآیندهای اسلامی مشارکت کند و باعث افزایش حسن تعامل و همکاری با کشورهای اسلامی می شود. همچنین قزاقستان این امکان را می یابد تا مواضع خود را در خصوص مسایل بین المللی، وضعیت عراق، بازسازی افغانستان، مقابله با تروریسم، افراط گرایی و قاچاق مواد مخدر هماهنگ کند. کارشناسان معتقدند روابط میان قزاقستان و کشورهای اسلامی نه تنها امتیازهای سیاسی و اقتصادی زیادی را برای این کشور به همراه دارد بلکه فرصت هایی را هم برای توسعه و تحکیم همکاری های دینی فراهم می کند وبه طور موثر در کشورکثیرالمله قزاقستان موجب نزدیکی و هم افزایی اقوام پیرو دین اسلام می شود.
روابط سیاسی میان قزاقستان و پادشاهی عربستان سعودی در تاریخ ۳۰ آوریل ۱۹۹۴ برقرار شده است. ازسال ۱۹۹۵ سفارت قزاقستان در ریاض، ازسال ۱۹۹۷ سفارت عربستان در آلماتی واز سال ۲۰۰۷ کنسولگری قزاقستان در جده فعالیت می کند.
روابط قزاقستان و عربستان سعودی را در ده سال اول بعد از استقلال قزاقستان می توان به سه مرحله تقسیم کرد:
مرحله اول از سال ۱۹۹۲ آغاز شده و تقریبا در سال ۱۹۹۷ به پایان رسیده است نخستین ارتباطات رسمی و غیر رسمی بین مقامات و وزارتخانه های خارجه دو کشور در این مرحله انجام شده، سفر نورسلطان نظربایف رییس جمهور سابق قزاقستان به جده در سال ۱۹۹۴ صورت گرفته است.
مرحله دوم، مرحله همکاری قزاقستان و عربستان سعودی در زمینه های سیاسی، تجاری-اقتصادی و فرهنگی در سال های ۱۹۹۹-۱۹۹۸ شکل گرفته است ،اولویت های اصلی دو کشور در این مقطع،روابط دوجانبه و تعیین حوزه های همکاری در زمینه های ذکر شده بوده است در این مرحله سفروزرا و مدیران کل، تجار برای رسیدن به توافقات در زمینه های اقتصادی، مالی و فرهنگی صورت گرفته و نیز نخستین اجلاس کمیسیون مشترک قزاقی-عربستانی برگزار شده است.
مرحله سوم، سال های ۲۰۰۲-۲۰۰۰ را در بر می گیرد که همکاری های سیاسی سطح جدیدی را تجربه می کند ،طرح های مشترک اقتصادی و مالی آغاز می گردد. سفرهای مدیران و روسای ادارات و سازمان های کلیدی دو کشور بیشتر می شود. رویداد اصلی این دوره سفر معاون نخست وزیر و وزیر دفاع و هوانوردی عربستان سلطان بن عبدالعزیز به قزاقستان بوده است که طی آن بر اهمیت راهبردی روابط بین دو طرف تاکید گردیده است. قزاقستان در این زمان از کمک های مالی قابل توجه عربستان برخوردار می شود ،در ماه مارس ۲۰۰۴ با پیشنهاد فهد بن عبدالعزیز سفر رسمی دوم نظربایف به عربستان نیز صورت می گیرد.
در سال های اول پس از استقلال قزاقستان ظرفیت های واقعی روابط دوجانبه میان قزاقستان و عربستان سعودی بی بهره مانده بود. جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ بحران جدی در عربستان سعودی به دنبال داشت. عربستان پس از جنگ خلیج مجبور شد کمک های خود را به سایر کشورها کاهش دهد که این امر بر سطح تعامل آن با کشورهای مسلمان تاثیر زیادی گذاشته است.
نباید از نظر دورداشت که درسال های نخست روابط عربستان با کشورهای آسیای مرکزی مشکلات زیادی هم بروز کرد برای نمونه، وزارت خارجه و دولت قزاقستان در ماه های فوریه و مارس ۱۹۹۲ درخواست الفیصل وزیر امور خارجه عربستان را دوبار رد کردند. مقامات ازبکستان نیز ورود سعودی های ازبک تبار را به کشور خود محدود کردند زیرا نسبت به آغاز احتمالی تبلیغات دینی نگرانی داشتند عاملی که هم اکنون هم در روابط تاشکند و ریاض عاملی بازدارنده محسوب می شود .
لازم به ذکر است در سال های بعد روابط بین عربستان سعودی و قزاقستان دچار تحول شد به گونه ای که در سال های ۱۹۹۴-۱۹۹۳ همکاری ها و سطح تماس وزارتخانه های امورخارجه دو کشور و ارتباطات سیاسی افزایش یافت .
نور سلطان نظربایف رئیس جمهور قزاقستان در نخستین سفر به عربستان در سال ۱۹۹۴ با فهد پادشاه عربستان ،ولیعهد این کشور دیدار کرد. در این دیدار ها عربستان، قزاقستان را به عنوان یکی از شرکای اصلی خود در حوزه شوروی سابق و در جهان اسلام شناخت واز پیشنهاد طرف قزاقی برای همکاری در زمینه های نفت ، تجارت، محیط زیست و بخش فنیو نظامی استقبال کرد. بلافاصله پس از این سفر موافقتنامه جامع همکاری در زمینه های تجاری-اقتصادی، سرمایه گذاری، فنی، فرهنگی و ورزشی و امور جوانان تنظیم و امضا گردید. این موافقتنامه یکی از نخستین اسنادی بود که عربستان با کشورهای مستقل همسود منعقد می نمود. اقدام مهم دیگر در توسعه روابط دو جانبه سفر رسمی وزیر امور خارجه قزاقستان به ریاض در آوریل ۱۹۹۴ بوده است که طی آن سند برقراری روابط سیاسی بین قزاقستان و عربستان سعودی به امضا رسیده است.
سال ۱۹۹۶ را باید نقطه عطفی در همکاری های عملی دو کشور محسوب کرد هیات دولت قزاقستان به ریاست دبیر دولت به عربستان سفر کرد و طی این سفر دیدارهایی با مقامات مختلف عربستانی صورت گرفت ضمناً در همین سال سفارت قزاقستان در ریاض گشایش یافت.
شایان ذکر است در سال ۱۹۹۶ امیربیک باگلدی رئیس مجلس سنای قزاقستان سفر رسمی خود به ریاض را انجام داد و با پادشاه فهد و سایر مقامات عربستان دیدار و گفتگو کرد. در نتیجه این دیدار توافق شد دولت عربستان وام بلاعوض معادل ۱۵ میلیون دلار برای احداث ساختمان مجلس سنای قزاقستان در اختیار این کشور قرار دهد ،در سال های بعد وزرای آموزش، فرهنگ ، بهداشت، رئیس دادگاه عالی، منابع طبیعی قزاقستان به عربستان سفر کردند و به صورت تحرک جدی در همکاری های دوجانبه میان عربستان و قزاقستان رخ داد.
در حوزه اقتصادی طی سال های ۱۹۹۸-۱۹۹۶ سفارت قزاقستان در ریاض، ارتباطات کاری زیادی با بنیادها و موسسات مالی عربستان برقرار کرداز جمله صندوق توسعه عربستان به عنوان قوی ترین موسسه مالی آن کشور همکاری های خوبی را با قزاقستان صورت داد ،در دیدار سفیر قزاقستان با مدیر اجرایی این صندوق توافق شد، دولت عربستان تبعضی از موسسات و واحدهای اقتصادی قزاقستان را تامین مالی نماید. همچنین عربستان وام قرض الحسنه ای به مبلغ ۹ میلیون دلار برای بازسازی جاده کاراگاندی – آستانه به دولت قزاقستان پرداخت نمودشایان ذکر است در این پروژه بانک توسعه آسیا و بنیاد توسعه ابوظبی نیز مشارکت داشتند.
کنفرانس منطقه ای سرمایه گذاری در جمهوری قزاقستان که با مساعدت بانک توسعه اسلامی در سال ۱۹۹۶ در شهر آلماتی برگزار شد رویدادی مهمی در توسعه روابط تجاری دو کشور محسوب می شود . در این کنفرانس بیش از ۲۰۰ نفر از تجار کشورهای مسلمان عمدتا از عربستان سعودی شرکت کردند. در اوایل ۱۹۹۷ شرکت سرمایه گذاری عربستان در قزاقستان تاسیس شد. هدف آن توسعه همکاری ها در حوزه سرمایه گذاری و تشویق از فعالیت های تجار سعودی در کشور بوده است. سرمایه مجاز این شرکت ۵۰ میلیون دلار بوده که ۵ میلیون آن را بانک توسعه اسلامی اختصاص داد. این شرکت که حدود ۱۰۰ نفر از تجار سعودی اعضای آن هستند در زمینه صنایع سبک و نیز عمران فعالیت دارد. این شرکت یک مرکز تجاری و بیمارستان را در شهر آلماتی ساخته است.
در سال های ۱۹۹۸-۱۹۹۷ نمایندگان شرکت های سعودی مانند «سعودی اجر»، «سعودی کنسالت»، «عبداللطیف گروپ» به آلماتی سفر داشتند و نیز بانکهای «لاربا» و «طیبه» در آلماتی تاسیس گردیده است. شیخ خلیل ابن ابراهیم مدیر شرکت «تعمیر» سعودی نیز از همکاری با قزاقستان استقبال کرد وی هیئتی را به این کشور اعزام نمود. در سال ۱۹۹۶ پس از افتتاح شعبه بانک توسعه اسلامی در قزاقستان، شرکت سعودی «تعمیر» وام های بلاعوض برای اجرای طرح های کلان در قزاقستان اختصاص داد برای نمونه ۹ (نه) میلیون دلار برای تعمیر، بازسازی و تهیه تجهیزات پزشکی مرکز علمی جراحی سیزگانوف در آلماتی از سوی عربستان پرداخت شد.
گروه شرکت های «زامل» طرح احداث کارخانه تولید ساختمان های اسکلت دار فلزی و نیز کارخانه کولرسازی را آماده کرد. در شهرستان ساری آقاش استان قزاقستان جنوبی شرکت مشترک قزاقی-سعودی تولید آب معدنی ساخته شد.
لازم به ذکر است در سطح دولتی تا کنون ۱۷ سند رسمی شامل قرارداد ، موافقت نامه و تفاهم نامه ها بین دو کشور به امضا رسیده است.
طبق گزارش وزارت امور خارجه قزاقستان عربستان سعودی مشارکت فعال در توسعه زیرساخت ها و اجرای طرح های ساختمانی کلان قزاقستان داشته است. عربستان برای احداث ساختمان مجلس سنای پارلمان (بیش از ۱۵ میلیون دلار)، مرکز بیماری های قلبی در شهر نورسلطان (۱۲ میلیون دلار)، بازسازی جاده اسکاروفکا – ویشنیوفکا در نزدیکی پایتخت قزاقستان (۱۲ میلیون دلار)، ساخت مسجد جامع در شهر پتروپاولوفسک (۲ میلیون دلار) و دیگر پروژه ها وام های بلاعوض اختصاص داده است.
تا کنون سه دوره کمیسیون مشترک قزاقستان و عربستان در زمینه همکاری اقتصادی-تجاری، فرهنگی و علمی-فنی در سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۹ در آستانه قزاقستان و در سال ۲۰۰۴ در ریاض عربستان برگزار شده است. هر سال حدود ۱۰۰۰۰ نفر از اتباع قزاقستان به زیارت شهرهای مقدس مکه و مدینه برای انجام حج و عمره می روند. در سال ۲۰۱۵ اجلاس مشترک تجاری قزاقستان و عربستان در شهر آستانه با حضور تجار، نهادهای دولتی و ... برگزار شد. در این اجلاس زمینه های همکاری دو کشور کشاورزی، پتروشیمی، صنایع تبدیلی، نفت و گاز ، نیرو، گردشگری بررسی شده است.
حجم مبادلات میان قزاقستان و عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶- ۴۴،۳ میلیون دلار (صادرات ۳۹،۳ میلیون دلار و ۵ میلیون دلار واردات) بوده است. در سال ۲۰۱۵ این شاخص ۱۶،۳ میلیون دلار بوده است. میزان سرمایه گذاری عربستان در اقتصاد قزاقستان طی سال های ۲۰۱۸-۲۰۰۵ حدود ۱۰۰ میلیون دلار بوده است. مهمترین کالاهای صادراتی قزاقستان به عربستان جو، آهن، فولاد و تجهیزات است. عربستان روغن ماشین و روغن های صنعتی دیگر، رنگ و ... به قزاقستان صادر می کند.
همکاری های فرهنگی:
در سال ۲۰۰۹ هفته فرهنگی قزاقستان در عربستان و در سال ۲۰۱۰ هفته فرهنگی عربستان در قزاقستان برگزارگردید در طول این مدت روابط علمی-آموزشی بین دانشگاه های دو کشور نیز برقرار شده است. روسای دانشگاه های قزاقستان سفرهای متعددی به عربستان داشتند و از برنامه های آموزشی و امکانات علمی این کشور از نزدیک دیدن کردند.
در سال ۲۰۱۰ هفته های فرهنگی عربستان سعودی در شهرهای آلماتی و آستانه برگزار شد. این برنامه در کاخ صلح و وفاق آستانه با حضور مختار قول محمد وزیر فرهنگ وقت قزاقستان افتتاح شد. وی در افتتاحیه هفته فرهنگی به روابط روبه رشد میان دو طرف از جمله روابط فرهنگی اشاره کرد. همتای عربستانی وی هفته فرهنگی عربستان در قزاقستان را رویداد تاریخی نامید و نسبت به نزدیکی بیشتر دو ملت ابراز امیدواری کرد. در هفته فرهنگی عربستان نمایشگاه کتاب های عربی، آثاری از صنایع دستی و هنرهای تجسمی، نمایشگاه عکس نخستین سفیر اتحاد شوروی در عربستان (نظیر تورقول اف اهل قزاقستان بود) برگزار شدو از میهمانان با خرما و آب زمزم از مکه پذیرایی به عمل آمد.
در چارچوب هفته فرهنگی عربستان دیدار مجید الترکی کارشناس عربستان در امور روسیه و کشورهای مستقل همسود با دانشجویان دانشگاه اوراسیا برگزار شد. در این دیدار کارشناس عربستانی در خصوص چگونگی ارتباطات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی میان دو کشور برای دانشجویان قزاقی سخنرانی کرد.
در سال ۲۰۱۷ شاهزاده عربستان سعودی نمایشگاه شخصیت و آثار پدر خود را در موزه مرکزی آلماتی افتتاح کرد. نمایشگاه فرهنگی تحت عنوان «الفیصل: شاهد و شهید» در موزه دولتی مرکزی شهر آلماتی برگزار شد. در این نمایشگاه آثاری از مجموعه شخصی پادشاه عربستان فیصل ابن عبدالعزیز آل سعود (۱۹۷۵-۱۹۰۶) به نمایش گذاشته شد. پادشاه فیصل در سال ۱۹۶۴ میلادی به قدرت رسید. با روی کار آمدن وی در عربستان سعودی تحولات اساسی در حوزه اقتصادی و سیاسی – اجتماعی انجام شد. در دوره حکومت وی استخراج نفت، ایجاد زیرساخت های جدید و اصلاحات اقتصادی صورت گرفت و منجر به تغییر وضعیت اقتصادی عربستان شد.
در مراسم افتتاح نمایشگاه ترکی ابن فیصل آل سعود شاهزاده عربستان، اعضای وزارت فرهنگ و ورزش قزاقستان، شهرداری آستانه، مرکز مطالعات اسلامی فیصل، شرق شناسان و محققان شرکت کردند. ترکی ابن فیصل پسر کوچک پادشاه عربستان است. وی در گذشته سفیر عربستان در آمریکا، انگلیس بوده است. در نمایشگاه «الفیصل شاهد و شهید» حدود ۶۰ اثر از جمله اسناد تاریخی، قرآن، لوازم شخصی، افتخارات و مدالهای اعطا شده به فیصل از طرف کشورهای خارجی، عکسها، اسلحه نقره ای و طلایی مخصوص رژه و ... به نمایش گذاشته شد. به گفته برگزار کنندگان این نمایشگاه، مرکز مطالعات اسلامی فیصل و موزه دولتی مرکزی قزاقستان این نمایشگاه، باعث تحکیم و توسعه روابط فرهنگی میان دو کشور شده است.
عامل اسلام در روابط قزاقستان و عربستان سعودی :
عامل اسلام در سیاست خارجی تقریبا همه کشورهایی که با جهان اسلام تعامل دارند نقش افرین است این امر در مورد قدرتهای برتر جهان نیز صدق می کند. عامل اسلام گزاره مهم در سیاست جهانی بوده و اهمیت آن رو به افزایش است.
قزاقستان با تعامل گسترده با کشورهای مسلمان که درقلمرو وسیعی در مرزهای جنوبی و جنوب غربی کشور قرار گرفته اند و نیز با جمعیت مسلمان بالغ بر بیش از ۶۰ درصد، نمی تواند اهمیت عامل اسلام را در سیاست خارجی خود نادیده بگیرد و از اسلام برای پشبرد منافع خارجی خود استفاده ننماید.
جهان اسلام ،قزاقستان را در شمار پیکره اسلامی می داند. لارکی دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی در هنگام عضویت گرفتن قزاقستان در این سازمان معتبر در سال ۱۹۹۵ گفت: « قزاقستان با ظرفیت های طبیعی، اقتصادی، فرهنگی و فکری خود و سیاست داخلی و خارجی منطقی خود سهم ارزشمندی در گنجینه ملت های مسلمان و نیز جامعه جهانی دارد».
در سال های بعد از استقلال، دیپلماسی قزاقی توانسته تعاملات ثمربخشی را با جهان اسلام ایجاد نماید. قزاقستان هیچ اختلافات سیاسی و نیز مشکل اقتصادی جدی با کشورهای اسلامی پیشرو ندارد. رسانه های گروهی جهان اسلام نیز موضع و رویکرد مثبتی نسبت به قزاقستان دارند تنها ممکن است گزارش های منفی در خصوص قزاقستان در رسانه های مسلمان شوروی سابق مشاهده شود.
رهبران و رسانه های گروهی جهان اسلام نیز رویکرد مثبت و گرمی نسبت به نورسلطان نظربایف رئیس جمهور سابق قزاقستان داشته و دارند. برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که در زمان حکومت شوروی هرگز به اتحاد شوروی و اتحادیه کشورهای مستقل همسود سفر نداشته اند اما در سال های بعد از استقلال ،قزاقستان را استثنا دانستند و به این کشور سفر نمودند. (امیر قطر در سال ۱۹۹۸، شاهزاده سلمان (عربستان سعودی) در سال ۲۰۰۰ و شیخ خلیفه (امارات) در سال ۲۰۰۲). ضمناً برخی از این کشورها کمک های سیاسی، معنوی و مالی زیادی به کشور قزاقستان ارایه نمودند.
همزمان با کسب استقلال قزاقستان سنت های تاریخی ملت، تفکرات دینی و تعلق بخشی از جامعه قزاقی به دین مبین اسلام احیا می شده، تعداد مدارس دینی، حجاج و مساجد نیز در کشور افزایش یافت.
در عین حال اسلام به عنوان یک پدیده اجتماعی-سیاسی در جامعه قزاق مطرح شده ، روحیات و آداب و رسوم اسلامی در کشور بنابردلایلی معتدل بوده و هست. تعامل مسلمانان قزاقستان با پیروان سایر ادیان و قبل از همه – مسیحیت پروتستان روسی - از بردباری و حتی خوش رفتاری برخوردار است. این امر موجب شده از شیوع روحیات افراط گرایی دینی در جامعه قزاقی جلو گیری به عمل آید. بر همین اساس
قزاقستان همواره ضد هرگونه افراط گرایی دینی بوده که نه تنها صلح و ثبات کشورهای مسلمان را در معرض خطر قرار می دهد بلکه باعث می شود انتقاداتی از اسلام در سطح بین المللی تشدید شود.
جلوگیری از بهره برداری از احساسات مؤمنان به بی ثباتی جامعه، تحریک اختلافات بین نژادی و مذهبی در کشور و اختلال در هماهنگی اجتماعی و اتحاد مردم کشور، جزء محور سیاست داخلی حکومت قزاقستان می باشد.
با توجه به نقش مهم اسلام در ارشاد معنوی مسلمانان جهان و نقش فزاینده اسلام در روابط بین المللی مقامات قزاقستان تلاش دارند شرایط مناسب برای استفاده حداکثری از ظرفیت های مثبت اسلام برای احیای ارزشهای معنوی اقوام مختلف ساکن دراین کشور، تحکیم ارزشهای اخلاقی و تضمین وفاق بین اقوام رادر کشور فراهم نمایند.
اسلام در قزاقستان با توجه به اینکه دین سنتی و دولت ساز برای قزاق ها بوده در طول تاریخ این ملت هرگز تندرو نبوده است. اسلام میان قزاقها هرگز عامل برخورد و تنش با همسایگان و یا عامل انزوا و دوری فرهنگی و ملی قزاقها از جهان و جهانیان نبوده است. اسلام هرگز منشاء اختلافات بین قبیله ای یا قومی نبوده است. به عبارت دیگر قزاقها در طول تاریخ اسلام بردبارترین و شکیباترین اقوام بین ملت های مسلمان بوده اند که عاری و بدور از هرگونه افراط گرایی و تندروی روزگار گذرانده اند.
شایان ذکر است اسلام نه تنها در شکل گیری قوم قزاق بلکه حفظ هویت آن نیز نقش اساسی ایفا کرده است می توان گفت دین اسلام به عنوان سیستم ایمنی برای ادغام نشدن قزاق با اقوام قوی غیر مسلمان پیرامون بوده است. عامل اسلام امروزه نیز یکی از عناصر مهم هویت ساز قزاق ها به شمار می رود.
نکته دیگری که نباید از آن غافل شد،روابط بین مقامات روحانی دو کشور است ، این روابط همواره رو به رشد بوده است و بدین ترتیب با توسعه آن علاوه برجذب کمک های مالی عربستان برای احداث مساجد در زمینه انتشار کتب دینی مورد نیاز اداره مفتیات قزاقستان، برگزاری حج و دیگر مسایل دینی نیز موثر واقع شده است.
همکاری در زمینه انرژِی:
همکاری های دو کشور عربستان و قزاقستان در بخش انرژی معطوف است به جستجوی راه های ثابت برای صادرات نفت و تاسیس شرکت های مشترک تبدیل و فروش محصولات نفتی است همکاری در این بخش از سال ۱۹۹۶ که شرکت «نیمیر پترولئوم» مجوز استخراج منابع هیدروکربن را در استان مانگیستائو قزاقستان گرفته شروع شده است. کارشناسان این شرکت ذخایر کل نفت این معدن را ۵،۱ میلیارد بشکه برآورد کرده اند.
همکاری در حوزه انرژی مرحله به مرحله پیشرفته است پیش بینی شده است عربستان در این حوزه یک میلیارد دلار سرمایه گذاری کند شایان ذکر است شرکت «نیمیر پترولئوم» و شرکت مشترک «دوسبال» یک شرکت مشترک «دلتا دوسبال قزاقستان» تاسیس نمودند که هدف آن استخراج منابع گاز در جنوب قزاقستان است.
همکاری های دینی:
قزاقستان مدت طولانی از مراکز اسلامی به دور بوده است. این ایجاب می کند که در جهت ایجاد محیطی معنوی و احیا ارزش های دینی مناسبات دینی با کشورهای مسلمان تقویت شود .
نبودتعامل و گفتگوی میان ادیان یکی از عوامل اصلی تنشها و اختلافات در سطح جهانی محسوب می شود همانطور که نورسلطان نظربایف در کتاب خود «دهه بحرانی» نوشته است: اصطلاح «تهدید اسلام» که اخیرا در اغلب رسانه ها کاربرد پیدا کرده است به مقیاس های خطرناک رسیده است و شاید ضروری باشد از خود اسلام دفاع شود. اصطلاحات و عبارت ها در اذهان عموم مردم تغییر پیدا کرده است. اکنون به جای اینکه تهدید را در فعالیت نیروهای متعصب دینی و گروه های افراطی ببینند، وجود دین را که بیش از یک میلیارد نفر پیرو دارد خطرناک می دانند،رئیس جمهور سابق قزاقستان در اوایل استقلال اعلام کرد که توسعه با ثبات و پویای کشور تنها با حفظ صلح مدنی و وفاق امکان پذیر است. قزاقستان در گذشته تاریخی، محل هم افزایی تمدن ها و فرهنگ ها بوده. کشوری کثیرالملیتی است که در آن بیش از ۱۳۰ قوم و ملیت مختلف زندگی می کنند. قزاقستان ضمن ترویج ایده گفتگو بین ادیان ،کنگره ادیان جهانی و سنتی را تاکنون در چند دوره برگزار نموده است. در این کنگره پیروان اسلام، مسیحیت و سایر ادیان حضور پیدا کردند. دوره اول کنگره ادیان در سال ۲۰۰۳ در آستانه با حضور رهبران دینی اسلام، مسیحیت و یهودیت و نیز ادیان سنتی آسیایی برگزار شد و انعکاس مثبتی در جامعه جهانی پیدا کرده است. هدف اصلی این اجلاس بکارگیری توانمندی های مسالمت آمیز ادیان جهانی برای پایان دادن به جنگ و خشونت در جهان است.
در زمینه همکاری های قزاقستان با جهان اسلام می توان به موارد زیر اشاره کرد .
- برقراری روابط دیپلماتیک (تاسیس سفارتخانه های کشورهای عربی، ایران، ترکیه و پاکستان)
-همکاری های بین المللی (سازمان کنفرانس اسلامی، بانک توسعه اسلامی، مجمع جهانی اسلام، کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا، کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی
- روابط فرهنگی (تاسیس مراکز فرهنگی ایران ،عربستان و مصر)
- همکاری های آموزشی (تاسیس کالج های عربی و ترکی، دانشگاه نورمبارک مصر)
- امور خیریه (جنبش سلیمانیه و نورجیلر (ترکیه)، پیروان فتح الله گولن و ...)
ناگفته پیداشت ،افزایش حضور اقتصادی کشورهای عربی و خصوصا عربستان در قزاقستان در وضعیت دینی این کشور نیز تا حدی تاثیر گذاشته است. تعداد مساجد و مدارس دینی در قزاقستان در حال افزایش است. علاقه و گرایش مردم نسبت به دین نیز بیشتر شده است باین حال باید بدانیم ممکن است شاهد تنشهایی در درک اسلام در جامعه قزاق نیز هستیم زیرا بین اسلامی که کشورهای عربی پیرو آن هستند و اسلام سنتی رایج در جامعه قزاقستان تفاوت هایی وجود دارد.
مقامات بلندپایه و بخش خصوصی قزاقستان نگاه مثبت نسبت به حضور عربستان در این کشور داشته و دارد. نورسلطان نظربایف در یکی از دیدارهای خود با مدیران ارشد عربستان سعودی فعال در سطح جهانی گفت: عربستان سعودی یکی از شرکای اصلی کشورمان در خاور میانه می باشد. در قزاقستان حدود ۱۷ شرکت مشترک قزاقی-عربی فعالیت دارند. وی زمینه های اولویت دار همکاری میان دو کشور را معادن، پتروشیمی، کشاورزی، دارایی و بانکداری اسلامی، صنایع هسته ای عنوان کرده است. وی افزود: قزاقستان مانند عربستان سعودی منابع طبیعی غنی دارد. هدف راهبردی قزاقستان پیوستن به ۳۰ کشور برتر جهان است. یکی از راه های اصلی دستیابی به این هدف تشویق به توسعه تجارت و کسب و کار در کشور و ایجاد مناسبت ترین شرایط برای کار و سرمایه گذاری است. در سال ۲۰۱۶ پس از سفر رسمی رئیس جمهور وقت قزاقستان به عربستان بیش از ۱۰ موافقت نامه به مبلغ کل ۱۸۲ میلیون دلار (۶۰ میلیارد تنگه) در زمینه نیرو، معادن، کشاوری و تجارت امضا شد. از جمله این قراردادها طرح ایجاد مرغداری در استان قزاقستان جنوبی، تولید مواد غذایی در استان آقمولا و ... بوده است. نیز قراردادهای در خصوص انتقال محکومین و نیز موافقت نامه همکاری در حوزه صنایع هسته ای صلح آمیز و تفاهم نامه همکاری در زمینه کشاورزی توسط طرفین امضا شده است. رییس جمهور سابق قزاقستان پس از این سفر اعلام کرد: عامل بازدارند در افزایش حجم مبادلات مشکلات لجستیکی است وی گفت نقشه راه توسعه روابط دو کشور تدوین می شود و کمیسیون مشترک دو جانبه، کارگروه های تخصصی اقتصادی تشکیل می دهند همچنین توافق شده است صندوق سرمایه گذاری تاسیس شود تا طرح های مشترک در کشور قزاقستان را تامین مالی نماید. وی نیز از شرکای سعودی دعوت کرد از طرح های ابداعی سرمایه گذاری و نیز برنامه "نورلی جول" مشارکت نمایند.
نکته مهم این است که اگرچه سفر نظربایف به عربستان همزمان با تشدید مباحث مربوط به تهدید ایدئولوژیسلفیه برای قزاقستان صورت گرفته اما بایان حال توافقات مشترک و بسیار مهم را در پی داشت.به نظر می رسد انچه برای قزاقستان واجد اهمیت است اقتصاد و جذب سرمایه خارجی است مشکلات ناشی از بحران های اقتصادی نیز قزاقستان را به سمت تجدیدنظر در اولویت های سیاسی سوق داده که دیدارهای نظربایف از امارات و عربستان نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود.
همکاری های اقتصادی:
نظربایف در جریان بازدید از ریاض با ملک سلمان پادشاه این کشور و رئیس بانک توسعه اسلامی، سازمان همکاریهای اسلامی و نمایندگان شرکت های بزرگ سعودی ملاقات کرد و امضا ده توافق نامه به حجم ۶۰ میلیارد تنگه (حدود ۱۷۹ میلیون دلار)را باید نتیجه این دیدار عنوان کرد.در این سفر، رئیس جمهور قزاقستان قبل از همه تجار سعودی را برای مشارکت در برنامه خصوصی سازی حدود ۸۰۰ شرکت دولتی در این کشور با سرمایه ۱۰ میلیارد دلار از جمله در حوزه های صنعت معدن، پالایش نفت، انرژی، حمل و نقل و ارتباطات و همچنین زیرساخت دعوت به همکاری کرد.البته هنوز روشن نیست که شیوخ سعودی میل تصاحب کدام کارخانه های قزاقی را دارند اما بخش‌هایی که برای ریاض بسیار جذاب است مشخص می باشد.حوزه اول صنعت و معدن است. سرمایه گذاران سعودی ۵۰ میلیون دلار در اکتشاف و توسعه فلزات غیر آهنی سرمایه گذاری می‌کنند. بخش دوم کپادشاهی سعودی به خرید محصولات کشاورزی تولید قزاقستان ابراز علاقه کرده است.
ودر فاز سوم بانک توسعه اسلامی که مقر آن در شهر جده سعودی است، اعطای وام به اقتصاد قزاقستان را در دستورکار قرار می دهد.به این ترتیب در زمان نزدیک نورسلطان می تواند حدود ۲ میلیارد دلار را برای بازسازی جاده‌ها، پروژه های مختلف در حوزه کشاورزی و تامین آب دریافت کند. علاوه بر این، طرفین در زمینه ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری مشترک و کمیسیون بین دولتی با هدف تعمیق بیشتر روابط توافق کرده اند.
همکاری های هسته ای:
در میان همکاری ها و توافقات قزاقستان و عربستان، توافق در زمینه استفاده از انرژی هسته‌ای جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده و وزیر انرژی قزاقستان اخیرا اذعان داشت که آستانه از تجربه لازم در این زمینه برخوردار است و می تواند با سعودی این تجربه به اشتراکت گذارد.البته در اسناد رسمی از همکاری ها در مورد استفاده از اورانیوم برای اهداف صلح آمیز یاد می شود. اما این نکته هم قابل ذکر است که ریاض بارها قصد خود جهت احداث ۱۶ راکتور هسته ای تا سال ۲۰۴۰ میلادی را مطرح کرده بود. همچنین در سال های اخیر، نظرات دیگری نیز مطرح شده است. از جمله فیصل بن سعود شاهزاده سعودی در گذشته اذعان داشت که منافع امنیت ملی ریاض شروع فوری توسعه سلاح هسته‌ای را می طلبد. با عبارات مشابهی عبد اله العسکر عضو کمیته امور خارجی پارلمان این کشور نیز در این ارتباط مواضع عربستان را بیان کرده اند،در چنین شرایطی همکاری قزاقستان با سعودی در زمینه برنامه هسته ای صلح آمیز می تواند نتایج منفی در نوبه اول برای خود آستانه از جمله وخامت روابط با ایران و از این همه بدتر تقویت ایدئولوژیک افراطی و مخرب سلفیه در حدود این کشور را در پی داشته باشد.از آن جا که سلفیه مذهب رسمی پادشاهی عربستان سعودی است با نزدیک شدن روابط دو کشور نفوذ و گسترش ایدئولوژی های افراطی آن در حدود قزاقستان بدون شک باز هم بیشتر می شود. اما به نظر می رسد که تهدید گسترش ایدئولوژی افراطی سعودی را بسیاری به طور کامل در قزاقستان به جز دولت این کشور درک می‌کنند.زیرا اگرچه مقامات قزاقستان فرقه سلفیه را یک جریان مذهبی غیر قابل قبول و مخرب می‌دانند اما رسما در ممنوع اعلام کردن آن اقدامی نمی کنند.به این ترتیب می‌توان گفت که قزاقستان برای دریافت بیشتر سرمایه مایل به توسعه روابط با سعودی و سایر پادشاهی های عربی است و در رسیدن به اهدافش از تصمیم گیری‌های که ممکن است از سوی ریاض مورد انتقاد قرار گیرند، خودداری می‌کند.
همچنان که قبلا ذکر شد یکی از برنامه های عربستان سعودی در قزاقستان سرمایه گذاری در صنایع اتمی قزاقستان است. باقیت باترشایف سفیر وقت قزاقستان در عربستان در یک نشست خبری اعلام کرد: در سال های ۲۰۱۶-۲۰۰۵ ۸۹ میلیون دلار توسط عربستان سعودی در اقتصاد قزاقستان سرمایه گذاری شده است. امیدوار هستیم میزان سرمایه گذاری در صنایع اتمی کشور در آینده نزدیک به مراتب بیشتر شود، عربستان سعودی نیز برنامه دارد تا سال ۲۰۴۰ -۱۶ نیروگاه هسته ای کوچک در کشور خود بسازد که این امر زمینه های بسیاری را برای تعامل دو کشور فراهم می کند. نتیجه این تعامل تربیت کادرهای متخصص، استفاده از ظرفیت های بانک های بین المللی سوخت هسته ای، انجام عملیات های اکتشافی توسط شرکت «صنایع اتمی قزاقستان» و انجام تحقیقات مشترک نیز خواهد بود. موافقت نامه امضا شده بین دو کشور در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی نخستین موافقتنامه قزاقستان در این حوزه با کشورهای عربی است که فر صت های زیادی را برای مشارکت قزاقستان در پروژه های توسعه صنایع اتمی در منطقه ایجاد می کند.
همچنین جادارد در چند جمله به همکاری های نظامی دو کشور نیز اشاره شود، به گزارش وزارت دفاع قزاقستان قرار است قزاقستان سلاح سبک و ماشین های زرهی به عربستان صادرات نماید. یوری بلیایف معاون مدیر کل سیاست های صنایع نظامی در مصاحبه با خبرگزاری اینترفاکس گفت: محدودیت های اقتصادی و تحریم روسیه به نفع صنایع دفاعی قزاقستان شده است. واحدهای صنایع دفاعی قزاقستان فضایی را که قبلا صنایع دفاعی روسیه داشته است پر کرده است. اکنون روسیه همکاری نظامی خود را با کشورهای اروپایی، ترکیه و اوکراین بطور کامل قطع کرده است.
از توافقات دیگر میان قزاقستان و عربستان سعودی تبادل اطلاعات در خصوص افراط گرایان است. در دیدار معاون وزیر توسعه اجتماعی قزاقستان با سفیر عربستان در قزاقستان که در ماه فوریه ۲۰۱۹ صورت گرفت قرار شد از تجربیات طرف عربی در پیش گیری از افراط گرایی استفاده شود.
به جهت اهمیت موضوع مجدداً به همکاری های اقتصادی اشاره می کنیم، وزیر سرمایه گذاری و توسعه قزاقستان در یک نشست تجاری اعلام کرد که دو طرف در خصوص تاسیس بانک اسلامی یا صندوق تامین مالی پروژه های مشترک توافق کردند. وی گفت: ما با وزیر تجارت و صنایع عربستان توافق کردیم که در زمینه تاسیس بانک اسلامی و یا صندوق تامین مالی با تجار عربستانی کار کنیم وی افزود قزاقستان یک کشور پیشرو و موفق از نظر اصلاحات اقتصادی در منطقه است که تا کنون بیش از ۲۰۰ میلیارد سرمایه گذاری خارجی جذب کرده. وی از تجار عربستانی دعوت کرد در حوزه هایی نظیر پتروشیمی، شیمی، معادن، داروسازی، کشاورزی و صنایع غذایی قزاقستان سرمایه گذاری کنند.
در این که نشست رئیس شورای اتاق های بازرگانی عربستان سعودی نیز حضور داشت گفت: پس از راه اندازی شورای تجار قزاقستان و عربستان ضروری است با همکاری وزارتخانه ها روشی پیشنهاد شود تا دولت قزاقستان ترجیحات تعرفه ای برای صادرات غلات قزاقی به عربستان سعودی ارائه دهد زیرا غلات این کشور کیفیت بسیار بالایی دارد. وی نیز به ضرورت افتتاح پروازهای مستقیم بین دو کشور برای تسهیل در اجرای طرح های دو طرف اشاره کرد.
لازم به ذکر است اخیرا دو طرف کنوانسیون اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و پیشگیری از گریز از پرداخت مالیات را تصویب کردند که شرایط مناسب برای سرمایه گذاری متقابل ایجاد می کند. میزان سرمایه گذاری عربستان سعودی در اقتصاد قزاقستان طی ۱۵ سال اخیر بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است و حجم مبادلات میان دو کشور به بیش از ۲۷۰ میلیون دلار رسیده است. اما هر دو طرف اظهار می کنند که این میزان مبادلات کافی نیست. قزاقستان ظرفیت های بسیار در کشاورزی دارد. این کشور یکی از صادرکنندگان اصلی غلات و آرد در منطقه و جهان است و اخیرا در زمینه صادرات گوشت نیز فعال شده است. عربستان سعودی نیز بازار وسیعی برای خرید محصولات کشاورزی دارد.پوشیده نماند قزاقستان در گذشته در برخی پروژه های منطقه ای از جمله راه آهن قزاقستان – ترکمنستان -ایران مشارکت داشته است که دسترسی آن را به خلیج فارس آسان کرده است اما به دلیل تیرگی در روابط عربستان و ایران این مسیر ریلی برای مبادله کالاهای قزاقی و عربستانی استفاده نمی شود.
عربستان سعودی استراتژی جدید توسعه تا سال ۲۰۳۰ تحت عنوان "سعودی ویژن" تصویب کرده است. این طرح راهبردی از نظر اهداف با استراتژی نورسلطان نظربایف مصوب ۱۹۹۷ همخوانی دارد که از برکت آن قزاقستان در مسیر کاهش وابستگی خود به مواد اولیه گام برداشته است.اکنون این استراتژی در قالب طرح جدید «قزاقستان ۲۰۵۰ » ادامه می یابد.
علی ایحال برغم اینکه در سطح رسمی مناسبات بین دو کشور قزاقستان و عربستان سعودی مثبت به نظر می رسد تحلیلگران و کارشناسان نسبت به شیوع افکار وهابی و سلفی گری نگرانی دارند و هشدار داده اند، سلفیان در چند سال اخیر در انجام چند عملیات انتحاری و تروریستی در خاک قزاقستان نقش داشته اند به همین دلیل هم اداره مفتیات و هم نهادهای نظامی قزاقستان بارها ممنوعیت جریان سلفی گری را در قزاقستان خواستار شده بودند. عقاید سلفی و وهابی تفاوت بسیار با اسلام سنتی قزاقستان (نوع اسلام تصوف گونه) دارد. سلفی گران در خصوص برخی مسایل مرسوم در جامعه مسلمان قزاقستان دیدگاه های منفی دارند. برای نمونه زیارت اهل قبور و بسیاری از مسایل دیگر مربوط به سنت های تصوف و اسلام دشت بزرگ و احترام به اموات و .... که نزد قزاقها مرسوم و محترم است در تفکر سلفی مذموم است وناپسند است برای نمونه یکی از پیروان سلفی در قزاقستان در شبکه اینترنت اعلام کرده است که آرامگاه خواجه احمد یسوی عارف و متصوف بزرگ شرقی را باید تخریب کرد. اینگونه تفکرات به هیچ وجه در جامعه قزاقستان قابل قبول نیست اما دولت به دنبال استفاده از منابع مالی عربستان است و از این خطر غافل شده است.سلفیان و سلفی گری در قزاقستان ازموضوعات بحث برانگیزی است که جا دارد مورد مطالعه بیشتر قرار گیرد .
منابع:
۱۴. https://۲۴.kz/ru
نظر شما