آنتون کوزنتسوف، مدیر بخش شرق باشگاه خاورمیانه دانشگاه امگیمو- 27 ژوئیه 2023 با اندکی تلخیص
«عملیات ویژه نظامی روسیه در اکراین و همچنین رویدادهای مرتبط با آن، مرحله جدیدی را در جنگ جهانی فرهنگی بین کشورهای گوناگون بر سر ارزش‌هایشان به راه انداخت. روسیه بدین خاطر مجبور شد به میزان زیادی در تعامل با غرب در مسائل سینما به عنوان یکی از محبوب‌ترین انواع هنر تجدید نظر کند و به سمت تعمیق همکاری در این حوزه با سایر کشورها، بویژه با کشورهای آسیایی، تغییر جهت بدهد. اما سینما به واسطه ویژگی خود به عنوان حوزه همکاری انسان دوستانه با توجه به واقعیت‌های جدید، به آنالیز جزئی‌تر از نظر منفعت‌های بالقوه، مشکلات و راه حل آنها نیاز دارد.»
به گفته رئیس جمهور روسیه، به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از میراث اروپایی و جهانی، فرهنگ روسیه همیشه حامل سیستم خاصی از ارزش‌ها بوده است که آن را منحصر به فرد کرده و از آن در برابر غرب‌زدگی کامل محافظت می‌کند. این را می‌توان در مرحله کنونی مشاهده کرد - غربی شدن دهه 1990 و اوایل دهه 2000 به تدریج محو می‌شود، خودآگاهی ملی در حال رشد است، به این معنی که شکاف بین ارزش‌های غرب و روسیه در حال افزایش است. تجربه دولت اوکراین و عملیات ویژه نظامی که توسط فدراسیون روسیه در سال 2022 آغاز شد، فقط این فرآیندها را تسریع کرد.نمونه اوکراین پیامدهای تضاد بین ارزش‌های روسی و ارزش‌های اروپایی را نشان می‌دهد که در غرب در سطح رسمی ترویج می‌شود و مخالف مستقیم اولی است در عین حال، درگیری فرهنگی در اوکراین را می‌توان به عنوان بخشی از یک جنگ فرهنگی جهانی ناشی از تمایل دو جهان - دنیای ارزش‌های غیر سنتی به رهبری ایالات متحده و سنتی «خانواده» در نظر گرفت.
وقتی صحبت از جنگ‌های فرهنگی شد، نمی‌توان به سینما اشاره نکرد که به دلیل در دسترس بودن عمومی و ارتباط قوی با مخاطب، نه تنها یکی از محبوب‌ترین اشکال هنری، بلکه یکی از ابزارهای اصلی مبارزه در چنین درگیری‌ها است. در این راستا، بدیهی است که با توجه به جنگ فرهنگی واقعی بین روسیه و کشورهای غرب، پتانسیل قابل توجهی برای توسعه همکاری بین آنها در حوزه بشردوستانه به طور عام و در سینما به طور خاص وجود ندارد. گفت‌وگوی سازنده در دومی به‌ویژه به دلیل این واقعیت که کمپین ترویج ارزش‌های غیرسنتی در سینما نسبت به سایر حوزه‌های هنری فعال‌تر و موفق‌تر به نظر می‌رسد، مانع می‌شود (کافی است قوانین جدید اسکار را یادآوری کنیم).
نمونه‌ای از اقدامات روسیه در چارچوب این رویارویی می‌تواند تصویب اقدامات قانونی با هدف حفظ ارزش‌های سنتی (مانند قانون فدرال شماره 478-FZ) باشد.در عین حال، انتظار می‌رود در درازمدت، این متحدان بتوانند به شرکای قابل اعتمادی در عرصه فرهنگ و سینما تبدیل شوند، زیرا بیشترین خلاء پس از خروج فیلم‌های غربی از روسیه شکل گرفته است.با توجه به روندهای ژئوپلیتیک کنونی، به نظر می‌رسد همه کشورهای دارای نظام ارزشی کم و بیش متفاوت با کشورهای غربی، یعنی کشورهای آمریکای جنوبی، آفریقا و آسیا می‌توانند شرکای مناسبی در عرصه سینما برای روسیه باشند. با این حال، توسعه بالقوه روابط با آنها کاملا متفاوت خواهد بود. بنابراین، روابط با آفریقا به دلیل توسعه نیافتگی نسبی صنعت فیلم خود در این قاره، عمدتاً یک طرفه خواهد بود و آمریکای جنوبی، به دلایل جغرافیایی، تحت تأثیر فرهنگی غرب است. روابط با کشورهای آسیایی، در مقایسه با دو گروه دیگر از کشورها، امیدوارکننده‌تر به نظر می‌رسد، اگرچه بدون نقص نیست.علیرغم تأثیر جهانی شدن بر سینمای جهان و پیدایش گرایش‌هایی برای خلق محتوا مبتنی بر «ارزش‌های جهانی»، سینمای آسیا رنگ و بوی خود را از دست نمی‌دهد. اکثر کشورهای آسیایی نیز از ارزش‌های سنتی پیروی می‌کنند که تا حدی با درک این اصطلاح در روسیه مطابقت دارد و در درجه اول به روابط اجتماعی، ازدواج و غیره مربوط می‌شود.
یکی دیگر از پیش نیازهای تعمیق روابط روسیه و آسیا امروز ممکن است این واقعیت باشد که تاریخ آنها قبلاً دوره‌هایی از همکاری پربار داشته است. به عنوان مثال، از میان تمام کشورهایی که در پشت پرده آهنین قرار داشتند، هند سال‌ها صادرکننده اصلی محصولات سینمایی به اتحاد جماهیر شوروی بود. استودیوهای فیلم آسیایی و شوروی (روسی) با هم همکاری کردند تا فیلم بسازند (و کشورهای ماوراء قفقاز و آسیای مرکزی مستقیم حاملان سنت‌های سینمای شوروی بودند.در مورد اثربخشی همکاری نزدیکتر روسیه و آسیا در زمینه سینما، می‌توان آن را بسیار بالا ارزیابی کرد: روابط می‌تواند بر اساس منافع متقابل هم برای خود کشورها و هم برای صنایع ملی آنها و مصرف کنندگان محصولات سینمایی ایجاد شود. جنبه دولتی همکاری را می‌توان به بهبود تصویر و نقش روسیه در خارج از کشور، ترویج فرهنگ و زبان ملی، افزایش تعداد گردشگران خارجی و به طور کلی تقویت روابط بین دولت‌ها تقلیل داد.
بعد سینمایی شامل همکاری کلی فیلمسازان، ساخت فیلم‌های مشترک با استفاده از مزیت‌های هر یک از آموزشگاه‌های سینمایی و تمرین تقسیم کار و همچنین ایجاد انگیزه برای رشد تولید در این صنعت است. ظهور یک خریدار بالقوه جدید جنبه مصرف کننده (یا تماشاگر) تغییر درک کشور دیگر و قابلیت های آن است که به نوبه خود گفتگوی کلی بین قومی را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، اگر در مورد روسیه صحبت کنیم، در اینجا همکاری منجر به غلبه بر کمبود فیلم‌های خارجی در گیشه می‌شود. فیلم‌های ترسناک آسیای جنوب شرقی، بلاک‌باسترهای چینی، ملودرام‌های ترکی و انیمیشن‌های ایرانی در سطح جهانی ارزش ویژه‌ای دارند، در حال تبدیل شدن به جایگزینی برای سینمای جریان اصلی غرب هستند.
تهدیدهای پنهان
در عین حال موانع خاصی مانع گسترش همکاری‌ها در عرصه سینما می‌شود. یکی از محدودیت‌های اصلی این واقعیت است که بیننده برای تطبیق با واقعیت جدید سینمایی به زمان نیاز دارد. به عبارت دیگر، تماشاگر متوسط روسی که با فیلم‌های روسی (شوروی) و غربی بزرگ شده است، به سینمای شرق عادت ندارد و نسبتاً به تفاوت‌های شخصیت آن و شخصیت افرادی که زندگی آنها را روی پرده تماشا می‌کند، حساس است. آنچه را که می‌بینند توسط آنها به عنوان چیزی بیگانه درک می‌شود. با این حال، در این زمینه، چند ملیتی بودن جامعه روسیه و نزدیکی فرهنگ‌های جهانی نقش خود را ایفا خواهد کرد که منجر به تفاوت در درک تصویر یکسان در بین مردمان مختلف می‌شود. با این وجود، اگر در مورد یک روس ساکن روسیه صحبت کنیم، در واقعیت‌های کنونی، او به احتمال زیاد یا به سراغ فیلم‌های جدید تولید غرب خواهد رفت، که با وجود شرایط، با موفقیت در گیشه نمایش داده می‌شوند؛ یا فیلم‌های ساخت روسیه که به تنهایی قادر به رفع همه نیازهای جامعه از نظر کمی و تنوع نخواهند بود. در این راستا، سینماها به‌عنوان واسطه‌ای بین تولیدکننده و مصرف‌کننده، هدایت می‌شوند و در نتیجه فقط سرعت انطباق با محتوای جدید را کاهش می‌دهند. در عین حال، تفاوت قابل توجهی در نگرش سینماهای آنلاین و آفلاین به واقعیت‌های جدید وجود دارد: به دلیل وجود تفاوت در شرایط عملیاتی، اولی به میزان بیشتری نسبت به دومی به روند اقتباس کمک می‌کند.
نمایش فیلم‌های روسی در کشورهای آسیایی با مشکلات مشابهی مواجه است. با این وجود، فیلم‌های روسی که کاملاً بر اساس فرهنگ ملی ساخته شده‌اند، می‌توانند در کشورهای دور و نزدیک در خارج از کشور محبوب باشند. به طور خاص، علاقه خاصی به سریال‌های تاریخی روسی (مثلاً الیزابت - 2021) در کشورهایی مانند فیلیپین و اندونزی وجود دارد.همچنین تعدادی محدودیت در ارتباط با تک تک کشورهای آسیایی و صنایع فیلم آنها وجود دارد. به عنوان مثال، توسعه نیافتگی صنعت به دلیل عدم وجود پتانسیل اقتصادی کافی برای فیلمبرداری و ارتقاء بیشتر (سوریه، لائوس)، توسعه نیافتگی صنعت فیلم (عربستان سعودی) و وجود محدودیت‌های مذهبی در جهان اسلام کار را دشوار می‌کند. در مورد کشورهای جنوب شرق آسیا، شایان ذکر است که برای مبارزه با سرقت ویدیویی، اخیراً سعی شده است که آنها محبوب‌ترین فیلم‌های خود را با زیرنویس انگلیسی ارائه نکنند و همین امر ورود محصولات سینمایی آنها به بازارهای جهانی را دشوار می‌کند. در عین حال، قانونی شدن احتمالی دزدی فیلم در روسیه به منظور دسترسی شهروندانش به محتوای قدیمی غربی ممکن است محیط نامساعدی برای توسعه همکاری با شرکای جدید ایجاد کند.در نهایت، مشکل کمبود پرسنل واجد شرایط وجود دارد - هم خاورشناس و هم متخصص در همکاری‌های بین‌المللی بشردوستانه و همچنین مترجمان فیلم با دانش زبان‌های منطقه آسیا. اگر مترجمان خوبی وجود داشته باشند، امکان زیرنویس گذاری یا دوبله وجود خواهد داشت و از ترجمه مضاعف که در آن اطلاعات می‌تواند تحریف شود جلوگیری کند.
امیدهای جدید
در عین حال، به نظر می‌رسد محدودیت اصلی همکاری، زمان لازم برای سازگاری مخاطب با نوع جدیدی از سینما باشد. حوزه انیمیشن برای همکاری امیدوارکننده به نظر می رسد، زیرا امکانات بی حد و حصری دارد و برای طیف گسترده‌ای از بینندگان طراحی شده است.با حمایت روسکینو و وزارت فرهنگ فدراسیون روسیه، در قالب روزهای سینمای خارجی (در روسیه) و روزهای سینمای روسیه (خارج از کشور)، نمایش رایگان فیلم‌های آسیایی و روسی برگزار می‌شود. پس از مشاهده، از بینندگان دعوت می‌شود تا در نظرسنجی شرکت کنند که به سازمان‌دهندگان کمک می‌کند تا نیازها و سلایق مخاطب را به طور تقریبی تعیین کنند. در عین حال، نویسنده پیشنهاد می‌کند برای بهره‌وری بیشتر، تعداد نمایش افزایش یابد و بر اساس این پروژه ها، نوعی جشنواره فیلم سینمایی ژانر شرقی بدون مرز جغرافیایی و با مخاطب برگزار شود.
علاوه بر این، فیلم‌هایی از آسیا و روسیه در جشنواره‌های بین‌المللی و منطقه‌ای (فیلم‌های ایرانی برای کودکان و نوجوانان) معرفی می‌شوند. سرانجام، بحث‌های جدی در مورد ایجاد آکادمی فیلم اوراسیا و جوایز فیلم به‌عنوان مشابه آکادمی فیلم آمریکا و جوایز فیلم اسکار در جریان است. در ابتدا، این ابتکار در ماه مه 2022 در حاشیه اولین مجمع اقتصادی اوراسیا اعلام شد، که همراه با پلتفرم‌های گفتگو مانند مجمع اقتصادی سن‌پترزبورگ، بریکس و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع نیز می‌تواند به افزایش کلی همکاری بین دولت‌ها در عرصه سینما کمک کند.روسیه و کشورهای آسیایی پتانسیل قابل توجهی برای توسعه روابط در عرصه سینما دارند. جنگ فرهنگی که در آن روسیه با کمک قدرت نرم به دنبال اثبات نادرستی نظام ارزش‌های غیرسنتی غرب است، تنها «پنجره‌های فرصت» اضافی را برای اجرای آن باز کرد. با این حال، چشم انداز روابط؛ بسته به کشور و میزان تأثیر اختلافات (ایدئولوژیک، فرهنگی، اقتصادی) بین آنها و روسیه بر این همکاری متفاوت است. در عین حال، برخی از تفاوت‌ها را می‌توان یا به دلیل گفتگوهای بین دولتی یا به دلیل همکاری درون دولتی بازیگران مرتبط با صنعت سینما از بین برد.در عین حال، اتصال مجدد فرهنگی جامعه، از نظر منابع پرهزینه، اما برای ایجاد ذائقه جدید برای تماشاگران سینما ضروری است و در شکل‌گیری جهان بینی متفاوت مردم روسیه اهمیت ویژه‌ای دارد که البته این خیلی مربوط به جایگاه روسیه در سیستم مختصات شرق و غرب نیست، بلکه به تقویت ارزش‌های سنتی با کمک نگاه آسیایی به جهان مربوط می‌شود.
منبع: شورای امور بین‌الملل روسیه
نظر شما