مقدمه :

پیداست که به دلیلِ قدمت، شهرت و همچنین جایگاه بسیار نمایان فردوسی و شاهنامه درطولِ هزاروچند صد سال، گسترده بسیار وسیعی از تاثیر شاهنامه در تمامی فرهنگ ملل را می بینیم و پرداختن به آن نیازمندِ یک عمر مطالعه و پژوهشِ و گرد آمدن محققین و پژوهشگران در محافل بین المللی در این زمینه است .

شاهنامه اهمیت بزرگی در ادب و هنر ملل و فرهنگ‌های جهان دارد. این اثر ارزشمند به عنوان یکی از عظیم‌ترین تجلی ادبیات زبان  پارسی شناخته شده است و در بسیاری از کشورها و فرهنگ‌ها تأثیر بسزایی داشته است.

شاهنامه نگین درخشان ادبیات و هنر ملتها و فرهنگهای جهان است. این اثر ارجمند، یکی از عظیمترین جلوه های زبان و ادبیات پارسی است که در گذر تاریخ، تاثیر ویژهای بر فرهنگ و هنر سایر سرزمینها داشته است. شاهنامه چه با صفحات نقاشی ، چه بدون نقاشی به عنوان یکی از بزرگترین آثار کلاسیک جهان به شمار میرود؛ اثری که بازنمود فرهنگ و هنری راستین و جاودانه است.

همایش شاهنامه درفرهنگ وهنر ملل

در این راستا ایده برپایی همایش بین المللی و نمایشگاهی برای بحث درباره اثرشاهنامه در تاریخ، فرهنگ و هنر مطرح شد و اولین رویداد با عنوان همایش و نمایشگاه "شاهنامه در فرهنگ و هنر ملل" با همکاری دانشگاه استانبول، دانشگاه اصفهان ، دانشگاه فاتح سلطان و وابستگی فرهنگی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران درتاریخ 25 /8/1402 شکل گرفت . پس جلسات متعدد کارگروه های علمی وهنری همایش بین المللی شاهنامه در فرهنگ وهنر ملل با حضور دکتر حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، رئیس دانشگاه فاتح سلطان محمد، معاون دانشگاه استانبول، سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در استانبول، شاهنامه‌پژوهانی از دانشگاه‌های کشورمان، دانشگاه های ترکیه و سایر کشور ها، برگزارگردید .

در این همایش سه روزه چهل نفر از اساتید و شاهنامه‌پژوهان درباره شاهنامه حکیم توس، که گنجینه خرد و دانایی ست سخنرانی کردند. که عناوین وخلاصه مقالات به پیوست می باشد .

در مراسم افتتاحیه دکتر غلامعلی حداد عادل درباره تاریخ هزار ساله شاهنامه و تأثیر آن در فرهنگ ایران و سایر فرهنگ‌ها گفتند: شاهنامه خوانی را می‌توان نوعی آیین خنیاگری دانست که از دیرباز به سه صورت در فرهنگ ایران رواج داشته است. نقّالی یا شاهنامه خوانی قهوه خانه‌ای که نقّالان و شاهنامه خوان ها در قهوه خانه‌ها و محل‌های اجتماع مردم به این شیوه شاهنامه‌ را برای مردم می‌خواندند؛ و شاهنامه خوانی مجلسی که بیشتر در روستاها و ایلات و شهرهای کوچک رواج داشت و در شب نشینی‌ها و محافل انس اجرا می شد. آنچه در شیوه های مختلف شاهنامه خوانی و فرهنگ ناقلان شاهنامه اهمیت دارد توجه زایدالوصف به آیین فتوّت و جوانمردی بود.

در حاشیه همایش بین المللی شاهنامه در فرهنگ و هنر ملل نمایشگاه آثار هنرمندان کشورمان (مینیاتور)، و آثار هنرمندان جمهوری ترکیه و سایر کشورها درباره داستان های شاهنامه نیز به نمایش گذاشته شده بود . در این نمایشگاه چهل اثر از هنرمندان کشورمان و ترکیه و سایر کشورها به نمایش گذاشته شده است.

اعضای کارگروه  علمی وپژوهشی همایش

اعضای افتخاری کارگروه  علمی وپژوهشی

پروفسور دکتر محمود آک ( دانشگاه استانبول)

پروفسور دکتر م. فاتح آندی (رئیس دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر سرپیل باغچی (دانشگاه حاجت تپه آنکارا)

پروفسور دکتر مصطفی چیچکلر (دانشگاه مدنییت استانبول)

پروفسور دکتر حیاتی دَوَلی ) دانشگاه استانبول)

پروفسور دکتر موسی دومان (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر لقمان گوندوز (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر ذکریا قورشون (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر بانو ماهر (دانشگاه هنرهای زیبا معمار سنان)

پروفسور دکتر زَرَن تانیندی (دانشگاه اولوداغ)

پروفسور دکتر نعمت ایلدیریم (دانشگاه آتاتورک)

پروفسور دکتر عثمان بلند ذولفقار ) دانشگاه استانبول)

دکتر غلامعلی حداد عادل ( رئیس و عضو هیئت‌ علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران)

ماریانا شریو سیمپسون (دانشگاه پنسیلوانیا، ایالات متحده آمریکا)

اعضای کارگروه علمی

دانشیار دکتر اصلیهان اَرکمن (دانشگاه فنی استانبول)، رئیس

پروفسور دکتر باشاک بورجو اَکه (دانشگاه عدنان مندرس)

پروفسور دکتر زینب قموحلو اوغلو (دانشگاه مرمره)

پروفسور دکتر علی گوزلیوز (دانشگاه استانبول)

پروفسور دکتر عبدالقادر اوزجان (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر دورسون علی تُکل (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر بهاءالدین یامان (دانشگاه سلیمان دمیرل)

پروفسور دکتر نعمت ییلدیریم (دانشگاه آتاتورک)

پروفسور دکتر محمود جعفری دهقی (دانشگاه تهران)

پروفسور دکتر مرتضی دهقان‌نژاد (دانشگاه اصفهان)

پروفسور دکتر مهرداد حجازی (دانشگاه اصفهان)

پروفسور دکتر علی اکبر کجباف (دانشگاه اصفهان)

پروفسور دکتر مهدی نوریان (دانشگاه اصفهان)

پروفسور دکتر اسحاق طغیانی (دانشگاه اصفهان)

پروفسور دکتر چنگیز مولایی (دانشگاه تبریز)

دانشیار دکتر فریبا افکاری (دانشگاه تهران)

دانشیار دکتر تورکان الوان (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

دانشیار دکتر الهامی دانیش (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

دانشیار دکتر تورقای شفق (دانشگاه مدنییت)

دانشیار دکتر زینب کوثر شرف اوغلو (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

دانشیار دکتر مسعود آلگونه جونقانی (گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر زهره نجفی نیسیانی (گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان) 

دانشیار دکتر بهمن زینعلی (گروه تاریخ و ایرانشناسی دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر ابوالحسن فیاض انوش (دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر محمدرضا نصر اصفهانی (دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر علی اکبر جعفری (دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر محسن محمدی (دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر حمید رضا اردستانی  رستمی (دانشگاه آزاد اسلامی دزفول)

استادیار دکتر حمیدرضا پیغمبری (دانشگاه خلیج فارس)

استادیار دکتر حمیدرضا پاشازانوس (گروه تاریخ و ایرانشناسی دانشگاه اصفهان

استادیار دکتر کلثوم غضنفری (دانشگاه تهران)

دکتر شیولین ما (دانشگاه نانکایی، چین)

دکتر پروانه پور شریعتی (کالج فناوری شهر نیویورک)

دکتر ییدان وانگ (دانشگاه پکن، چین)

اعضای کارگروه هماهنگی همایش:

بتول بیلگین، رئیس هیئت (مدرس دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) 

پروفسور دکتر م. فاتح آندی ( دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

پروفسور دکتر هوشنگ طالبی (دانشگاه اصفهان)

پروفسور دکتر عثمان بلند ذولفقار ) دانشگاه استانبول)

دانشیار دکتر مسعود آلگونه جونقانی (گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر زهره نجفی نیسیانی (گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)

دانشیار دکتر اصلی هان اَرکمن (دانشگاه فنی استانبول)  

حسن دیدبان (وابسته فرهنگی کنسولگری ایران در استانبول)

قدرت دوغان ( دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

بدیعه تکین (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) 

اعضای هیئت داوری نمایشگاه هنری:

دانشیار دکتر شهناز بیچر - رئیس هیئت (دانشگاه مرمره) 

پروفسور دکتر اصغر جوانی (دانشگاه هنر اصفهان)

دکتر بهمن راضی علیایی (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

دکتر صبریه هلال آرپاچی اوغلو (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

بتول بیلگین (مدرس دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) 

مربی جهانگیر آشوراُف (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

مربی علی توی (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) 

زهرا کایقی سیز (بنیاد هنرهای کلاسیک ترکیه) 

دبیرخانه همایش

فردوس تورکر (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) هماهنگ کننده

حفصه چلیک (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

مروه چلیک (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

خدیجه کبری اویان (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

کارگروه تحریریه

بتول بیلگین (مدرس دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) 

پروفسور دکتر باشاک بورجو اَکه (دانشگاه عدنان مندرس)

دانشیار دکتر اصلیهان اَرکمن (دانشگاه فنی استانبول)

فردوس تورکر (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد) 

ویراستاران فارسی

دکتر بهمن راضی علیایی (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)

معراج نیکنام (دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد)    

مهمانان ویژه همایش :

دکتر غلامعلی حدادعادل (ریس فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

 دکتر ماریانا شریو سیمپسون ( دانشگاه هاروارد) از  برجسته ترین مورخان هنر اسلامی و میناتیور و نگارگری فارسی 

 رزومه خانم دکتر ماریانا شریو سیمپسون ( دانشگاه هاروارد)

دکتر ماریانا شریو سیمپسون ( دانشگاه هاروارد) از مورخان هنر اسلامی است که مقالات متعددی پیرامون  هنر قرون وسطی و اوایل دوره اسلامی و به طور کلی هنر کتاب (به ویژه نسخه های خطی مصور فارسی) منتشر کرده است. در کارنامه کاری او عناوین متعددی از جمله معاونت مرکز مطالعات پیشرفته در هنرهای تجسمی در  واشنگتن دی سی، گالری ملی هنر (1992-1980)، گالری هنر فریر و گالری آرتور ام ساکلر موسسه اسمیتسونیان  (1995-1992)، و همچنین موزه دار در موزه گالری هنر والترز در بالتیمور (2000-1995) به چشم می خورد. دکتر سیمپسون همچنین سابقه تدریس در دانشگاه های پرینستون، جورج تاون، کالج پارک مریلند؛ میشیگان آن آربور، جان هاپکینز و پنسیلوانیا به عنوان استاد مدعو را دارد. او در حال حاضر استاد نسخ خطی اسلامی در دانشگده کتاب های نایاب دانشگاه ویرجینیا فعالیت می نماید. وی همچنین به عنوان مشاور در پروژه های دیجیتالی سازی بنیاد دوریس دوک برای هنر اسلامی، بنیاد اندرو دبلیو ملون، موزه تراست آقاخان و دست نوشته های جهان اسلام، ریاست انجمن مورخان هنر اسلامی (HIAA) و به عنوان موزه دار میهمان در موزه هنر دانشگاه پرینستون (2013-2011)حضور یافته است.

مطالعات و آثار وی تحت حمایت مؤسسه اسمیتسونیان، بنیاد ملی علوم انسانی، بنیاد گرانت گتی، مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون، و گالری ملی هنر منتشر می شود. از میان آثار او می توان به  شاهنامۀ بزرگ پرینستون: شاهنامۀ پِک (موزه هنر دانشگاه پرینستون، 2015)،  شعر فارسی، نگارگری، و حامیان هنر در نسخه‌های مصور سدۀ شانزدهم(انتشارات دانشگاه ییل و گالری هنر فریر، 1998) و نسخۀ مصوّر هفت-اورنگ ابراهیم‌میرزا (انتشارات دانشگاه ییل و گالری هنر فریر، 1997) اشاره کرد.

اقدامات صورت گرفته برای همایش از سوی این نمایندگی فرهنگی:

1.ترجمه بیش از 120 چکیده مقالات ارسالی از سوی دبیرخانه همایش بین المللی شاهنامه در فرهنگ و هنر ملل

2.ترجمه رزومه استادان و هنرمندانی که آثار آنها در این همایش  و نمایشگاه شرکت کردند

3. برگزاری بیش از 30 جلسه هماهنگی بین وابستگی فرهنگی استانبول با دبیرخانه همایش برای تسریع روند همایش

4. هماهنگی مترجم و تیم ترجمه برای  ترجمه همزمان به دو زبان فارسی به ترکی استانبولی و اینگلیسی به ترکی استانبولی

5. ارسال دعوت نامه به بیش از 400 دانشگاه ،پژوهشکده، انیستتو فعال در حوزه شاهنامه پژوهی و محققین فعال در حوزه نمادشناسی،واژه شناسی، ریشه‌شناسی شاهنامه، اسطوره‌شناسی، نمادشناسی، سبک‌شناسی ، زیبایی‌شناسی ،تاریخ وشخصیت شناسی و زبان شناسی 

6. بررسی و داوری چکیده مقالات ارسالی به سه زبان ترکی استانبولی ،انگلیسی و فارسی

7. ترجمه وچاپ کتابچه چکیده مقالات به سه زبان ترکی استانبولی ،انگلیسی و فارسی

8. دعوت از اصحاب رسانه ترکیه  و خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در آنکارا برای پوشش خبری این روادید

9. تبلیغات در فضای مجازی و پلتفروم های اجتماعی با بازخورد (80 هزار بازدید کننده از محتوای تولیدی در پست های این همایش)

10.تولید سه کلیپ ویدیویی به سه زبان ترکی استانبولی ،انگلیسی و فارسی (زیرنویس و ترجمه)

11.تهیه  و طرح های هدیه های تبلیغاتی (کیف بزرنتی و قلم ودفترچه یاداشت و فلش به لوگوی همایش )

12.هماهنگی و ارسال دعوت نامه برای روسای دانشگاه های و دانشکده های ادبیات و هنر های زیبا

13. ترانسفر میهمانان و استادان اعزامی از ایران و دانشگاه اصفهان، دانشگاه تبریز و دانشگاه دزفول

14.هماهنگی و جابجایی بیش از 20 اثر فاخر  هنرمندان و نقاشان ایرانی برای شرکت در نمایشگاه همایش

15.ارسال نامه تشکر و تقدیر برای شرکت کنند و محققین که در همایش چکیده مقالات خود را ارئه دادند

16. بیش 40 پژوهشگر و شاهنامه پژوه در 10 نشست در 3 روز بیش 40 مقاله در مورد شاهنامه ارئه دادند.

17.از 7 کشور مختلف در این همایش شاهنامه پژوه شرکت کردند.

18. 35 اثر فاخر از 30 هنرمند و مینیاتوریست از ایران و ترکیه  در نمایشگاه

برگزیده عناوین مقالات منتخب همایش

1. شاهنامۀ مصوّر: گذشته، حال و آینده

دکتر. ماریانا شریو سیمپسون -موسسۀ مطالعات نسخ خطی شوئنبرگ،دانشگاه پنسیلوانیا

2. یوزپلنگ در شاهنامۀ فردوسی

دکتر علیقلی مردانی-عضو هیأت علمی دانشگاه شیرناک

3. نمونه های قلم گیری در مینیاتورهای شاهنامۀ شاه طهماسب

ناجیه دت سلی-مربی دانشگاه سلجوک

حمیرا اوزدمیر-دستیار پژوهشی، دانشگاه سلچوک

4. شاهنامه و تصاویر شب

رومیسا قاراتاش طاهر اوغلو -دانشجوی دکترا، دانشگاه هیتیت

5. در نگاره های شاهنامۀ شاه » خیمه های سلطنتی « : نشانه سلطنت طهماسب
6. طوبا سو باشی آدی بَللی -معلم، وزارت آموزش ملیهنا

مه

7. پذیرش و تولید شاهنامه در توران در قرن شانزدهم

دکتر جیمی کامستاک – اسکیپ -بورسیه پژوهشی دانشگاه آکسفورد

8. بررسی هندسه پنهان در نقاشی ایرانی: نبرد کیخسرو و افراسیاب درشاهنامه بایسنقری

دکتر رضا پورزرّین -عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز

9. بازتاب مفهوم شاهنامه در کاشی ها و چینی های آن دوره: سلجوقیان ایران، ایلخانیان و تداوم آنها در آناتولی

بختیار فتحی ملائی -دانشجوی دکتری، دانشگاه ه نرهای زیبا معمار سنان استانبولبایی شناسی

10. بررسی داستان ضحاک در چارچوب نظریه زیبایی شناسی زشت

جواد ستاری دکتر، دانشگاه اراک /محسن عسکری -مدرس دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد

11. تصاویر دیو مکتب شیراز، بررسی تطبیقی زشتی تحلیل، مطالعه موردی: شاهنامه 731 هجری کاخ توپکاپی و شاهنامه ابراهیم سلطان 847 هجری

کاملیا اقبالی - محقّق مستقل

12. فهم تخیل آسمان در شاهنامه در راستای سنّت اوستا، متون مبتنی بر دین زرتشتی و اسطوره های عمیق آریایی

صادق آرموتلو -دانشیار دکتر، دانشگاه ابراهیم چچن آغری

13. اساطیر و دگرگونی باورهای دینی در شاهنامه

شادی محمد صوفی زاده -دکتر، مدیر کتابخانه آکادمی علوم تاجیکستان

14. دو قهرمان از دنیای ناپدیدشده گان: مقایسۀ تطبیقی میان کیخسرو و کور اوغلو

معراج نیکنام -دانشجوی دکتری، دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد

فاطمه زنگنه -دکتر، دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد

15. قهرمان و اژدها: مقایسه رستم و علی ع در شاهنامه و خاوران نامه

شفیق ن. ویرانی- دانشیار دکتر، دانشگاه تورنتو

مریم افشار -مدرس دانشگاه علمی و کاربردی تهران

16. شاهنامه اساسنامه ایرانیان

سعید شفیعون -دانشیار دکتر، دانشگاه اصفهان

17. نتایج مقدماتی یک تحلیل سبک سنجی هجونامه منسوب به ابوالقاسم فردوسی: شناسایی تألیف

اِکاتارینا پیشور نیکووا -مدرس، دانشگاه دولتی سن پترزبورگ

18. تصویر کودک در شاهنامه

یاشار یشیم آماچ -دکتر، مدرس دانشگاه استانبول

19. برداشت های صائن الدّین خجندی از شاهنامۀ حکیم فردوسی صدرالدّین میرزایف

استاد دکتر، دانشگاه دولتی خجند تاجیکستان

20. دلم گشت باریک چون ماه نو
21. علی اکبر احمدی-دانشیار دکتر، دانشگاه اصفهانک
22. گار یها
23. رئیس جلسه: دانشیار دکتر فریبا افکاری و هنرهای کتا بآرایی موجود در » سربزرگ « نسخۀ دو جلدی شاهنامه محتوای آن

مرجان حسینی -دکتر، پژوهشگر مستقل

24. شاهنامۀ تدوین شده برای ایش محمد، حاکم خیوه (معرفی و ارزیابی(

گلزاده محمود جانووا آکای -دکتر عضو هیأت علمی دانشگاه قارا بوک

25. یک شاهنامه مصوّر ناشناخته از دورۀ قاجار در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی مشهد

فرزانه فرخ فر -دانشیار دکتر، دانشگاه نیشابور

بررسی مفهوم متن- تصویر در شاهنامه مصوّّر ( 733 هجری قمری( سلسلۀ آل اینجو از طریق شمایل شناسی انتقادی

زینب صفریان - مدرس دانشگاه هنر اسلامی تبریز

26. بررسی تصاویر جمشید شاهنامۀ فردوسی در نگارگری اسلامی

گل جان تزجان کایا -دکتر، عضو هیأت علمی دانشگاه ساکاریا

27. ادوات موسیقی در شاهنامه و نسخه های مینیاتوری آن

سید محمدتقی حسینی-دکتر، عضو هیأت علمی دانشگاه جمهوریت

28. ارزیابی صحنه تولد رستم در نسخه های مصوّر شاهنامه فردوسی قرن پانزدهم میلادی

هلال آرپاچی اوغلو-دکتر، عضو هیأت علمی دانشگاه وقف فاتح سلطان محمد

29. شاهنامه در شجاعت نامۀ آصفی، شاعر نظامی قرن شانزدهم میلادی

گونول قایا -مربی، وزارت آموزش ملی

30. بررسی صفح هآرایی متن و تصویر در سه شاهنامه از دوره ایلخانی وکاربرد آن در طراحی و تصویرسازی معاصر

سحر چنگیز -دکتر، عضو هیأت علمی موسسه آموزش عالی فردوس مشهد

31. شاهکار شاهانه: دیباچه، متن و زیبایی شناسی شاهنامۀ گلستان

شیوا میهن - دکتر، دانشگاه واشنگتن، سنت لویی

32. تصاویر اسب در شاهنامۀ موجود در کتابخانۀ دانشگاه استانبول

شورا قاوال چی شانا -دانشجوی دکتری، دانشگاه هیتیت

33. پژوهش های جنسیت
34. گونه شناسی الگوی زن رهبر در شاهنامه و تحلیل آن اصلی

سور گد دکتر، دانشگاه استانبول

35. تحلیل شخصیت های زن در شاهنامه از نظر ساختار و بازنمایی جنسیتی:بازنمایی های ادبی در پرتو پویایی اجتماعی

هاله اَرن -دکتر، دانشگاه فاتح سلطان محمد

36. تصویر یک عنصر به شکل نمادین: زنان و تصویرهای اجتماعی در شاهنامه

پونه کریمی -دکتر، دانشگاه فنی ارزروم

37. تاریخ
38. رئیس نشست: استاد دکتر الهامی دانیش یزدگرد و فتوحات مسلمانان در ایران در شاهنامه
39. نوذات ساغلام

دانشیار دکتر، دانشگاه مدنییت استانبول

40. سلب مشروعیت و سازوکارهای آن در دوره ساسانیان در شاهنامۀ فردوسی مکانیسم ها

زهرا فکاری -دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان