مقدمه :

انتخابات شهرداری ها و شوراهای محلی ترکیه با حضور 77 درصدی شهروندان این کشور برگزار شد و رجب طیب اردوغان و حزب عداالت و توسعه، شکست بی سابقه ای را در این آوردگاه تجربه کردند. عوامل متعددی در تحقق این روند نقش داشته که  برخی از انها معطوف به اقتصاد و برخی دیگر، معطوف به سیاست خارجی دولت مستقر در آنکاراست. شاید از دید اقتصاددان ترکیه ای، کاهش شدید ارزش لیر ترکیه در برابر دلار، تشدید تورم و افزایش نرخ بهره در بانکها عوامل اصلی شکست حزب عدالت و توسعه تلقی شود اما  نقش پررنگ مسئله فلسطین و غزه در ایجاد الگوی رای دهی  برخی اسلام گرایان و در نتیجه جدایی مطلق آنها از حزب حاکم عاملی تاثیرگذار بوده است. در این گزارش راهبردی، قصد داریم ضمن بررسی دقیق تر نتایج انتخابات ترکیه و نسبت آن با مسئله مهم جنگ غزه،به این سوال مهم پاسخ دهیم که آیا شاهد شکل گیری قرائت جدیدی از اسلام گرایی در ترکیه و به عبارت بهتر، نوعی گذار فرهنگی جدید در این کشور هستیم یا صرفا شکست حزب حاکم ترکیه را باید رخدادی مقطعی با آثار کوتاه مدت قلمداد کنیم؟ در این خصوص لازم است در ابتدا برخی ثوابت و متغیرات تحلیلی را با هدف شناخت بهتر جامعه ترکیه در نظر بگیریم:

الف) نقش گسترده آرای سلبی در ترکیه

در بررسی پدیده انتخابات در ترکیه(  اعم از انتخابات ریاست جمهوری یا شهرداری ها)، با گسترش آرای سلبی شهروندان مواجه هستیم. به عبارت بهتر، نه به اسلام گرایان یا نه به لائیسیته، نقش مهمی در بزنگاههای انتخاباتی در ترکیه ایفا کرده و منجر به پیروزی یا شکست احزاب اصلی این کشور شده است. به عنوان مثال، در انتخابات ریاست جمهوری سال 2023 میلادی، ائتلاف احزاب مخالف اردوغان( موسوم به ائتلاف احزاب شش گانه)، حول محور نه به اردوغان شکل گرفت نه نقاط اشتراک سیاسی و اجتماعی آنها. در انتخابات شهرداری های اخیر نیز آرای سلبی نقش تعیین کننده ای در شکل گیری الگوهای رفتار انتخاباتی شهروندان ایفا کرده است. با این تفاوت که در انتخابات شهرداری ها، هر شهروند باید علاوه بر شهردار کلانشهر، شهردار منطقه و فرد معتمد منطقه خود ( جهت انتقال گزارشها و مطالبات شهروندان به شهردار منطقه ) را انتخاب کند. از این رو یک شهروند می تواند شهردار کلانشهر را از یک حزب و فرد یا افراد دیگر را از حزبی دیگر برگزیند.بنابراین، قدرت انتخاب شهروندان ترکیه ای در انتخابات شهرداری ها نسبت به ریاست جمهوری گسترده تر است. در این میان، رقابت سنتی میان حزب جمهوریخواه خلق (CHP ) و حزب عدالت و توسعه ( AKP ) سبب شده است تا اکثر آرای سلبی حول رقابت میان این دوحزب به گردش در آید.به عنوان مثال، در  استانبول یکی از عواملی که نقش تعیین‌کننده‌ای در پیروزی اکرم امام‌اوغلو، نامزد حزب جمهوری خلق داشت، حمایت جامعه کردها بود. این اتفاق در حالی افتاد که حزب دموکراتیک خلق‌ها که حزب هوادار کردها است، نامزدهای مستقل خود را معرفی کرده بود.به عبارت گویاتر، جمعیت قابل توجهی از کردهای استانبول ترجیح دادند به جای نامزد حزب کردی دموکراتیک خلق، به فردی رای دهندکه شانس بیشتری برای پیروزی در مقابل نامزد حزب عدالت و توسعه داشته باشد.این یعنی جایگاه همان آرای سلبی در مقابل آرای ایجابی.برخی تحلیلگران انتخاباتی از آرای سلبی تحت عنوان آرای تاکتیکی نیز یاد می کنند.یعنی آرایی که نه بر اساس تعلق خاطر به یک جریان خاص سیاسی، بلکه به سبب بر هم زدن موازنه قدرت به ضرر یک جریان دیگر شکل می گیرند.

با این حال قطعا نمی توان آرای همه احزاب و گروههای ترکیه ای را سلبی قلمداد کرد. معمولا آرایی که به سود احزاب دموکراتیک خلق( HDP ) ، حرکت ملی  ( MHP ) و احزاب کوچک تر اما تاثیرگذاری مانند رفاه نوین، سعادت و ظفر به گردش در آید، ایجابی و بر اساس علایق  رای دهندگان به جریانات مذکور تحلیل می شود. در تحلیل نهایی  آرای انتخابات شهرداری های ترکیه، این موضوع به صورتی کامل تر مدنظر قرار خواهد گرفت.

ب) روانشناسی اجتماعی ترکیه

بدون شک نمی توان بدون شناخت روانشناسی اجتماعی یک محیط یا جامعه هدف؛ ثوابت و متغیرات الگوی رفتاری آن در عرصه های فرهنگی و سیاسی را استخراج کرد. جامعه ترکیه در طول دهه ها و خصوصا سالهای اخیر، به یکی از اصلی ترین کانونهای منازعه لائیسیته و اسلام،  سنت و پست مدرنیسم ، ملی گرایی مطلق و ملی گرایی نسبی، اسلام سکولار و اسلام اصیل و ....تبدیل شده است. خلق این دوگانه ها در بستر اجتماعی و سیاسی ترکیه، این کشور را در نوعی وضعیت پاندولی ( مبتنی بر منازعات زیربنایی دائمی) حفظ کرده است.جغرافیای سیاسی و موقعیت مکانی آن میان آسیا و اروپا نیز در شکل گیری وتشدید این روند بسی تاثیرگذار بوده است. در جامعه ترکیه، معمولا نظرسنجی های انتخاباتی حداقل تا روزهای منتهی به برگزاری انتخابات چندان قابل اعتماد نیست.همان گونه که در مورد بالا اشاره شد، گردش گسترده آرای سلبی منجر آن می شود که مولفه " احساسات "در اقبال یا عدم اقبال شهروندان به یک نامزد و حزب خاص موضوعیت پیدا کند. طی سالهای اخیر ، با توجه به نزدیک تر شدن فاصله رقبای حزبی و سیاسی ، خصوصا دو حزب عدالت و توسعه و جمهوریخواه خلق به یکدیگر، نقش آرای مردد در تعیین نتایج نهایی انتخابات بسیار تعیین کننده خواهد بود. تعیین تکلیف این آرا معمولا در روزها و حتی ساعات پایانی منتهی به انتخابات صورت می گیرد و هیجانات انتخاباتی و وعده های خاص نامزدها بر روی آن تاثیری بی بدیل دارد.  بی دلیل نبود  که اردوغان در روزهای منتهی به انتخابات اخیر با ایجاد برخی مشوقها در پرداخت قبوض انرژی و حتی افزایش 49 درصدی دستمزدها در سال 2024 میلادی  ( بر خلاف سیاستهای پیشنهادی کلان بانک مرکزی مبنی بر اعمال ریاضت اقتصادی ) ، سعی در کاهش نارضایتی های اقتصادی به وجود آمده و گردش آرای بلاتکلیف در سبد رای حزب متبوع خود بود. سیاستی که درانتخابات ریاست جمهوری پاسخ داد اما در شهرداری ها( به دلایلی که ذکر خواهد شد )  خیر!

ج) جریان شناسی اپوزیسیون دولت مستقر

موضوع دیگری که در تحلیل فرامتنی انتخابات ترکیه و پدیده های سیاسی-فرهنگی در آن باید مورد توجه قرار گیرد، مفهومی به نام اپوزیسیون می باشد. اپوزیسیون دولت در کشورهای اروپایی معمولا حول نوعی "اشتراک نسبی" بر سر مواضع اقتصادی و سیاسی با یکدیگر ائتلاف می کنند. به عنوان مثال دولت کنونی آلمان، متشکل از سه حزب سوسیال دموکرات، دموکراتهای آزاد و سبز است که هر سه در برخی زمینه ها مانند محیط زیست، سیاست خارجی اروپایی محور و لزوم گذار از ریاضت اقتصادی با یکدیگر اتفاق نظر نسبی دارند. با این حال، حزب ا آلترناتیو برای آلمان ( AFD ) که نماد جریان راست افراطی در این کشور اروپایی محسوب می شود، هیچ گاه جایگاهی در بین اپوزیسیون ندارد ، حتی اگر با آنها بر سرمهار حزب دموکرات مسیحی( حزب متبوع آنگلا مرکل و همراهانش در آلمان ) اتفاق نظر داشته باشد. بنابراین، لزوما مخالفت با یک جریان خاص، منجر به تجمیع همه احزاب مخالف در یک حلقه انتخاباتی یا دولت ائتلافی نمی شود. اما طی سالهای اخیر ائتلاف احزاب مخالف اردوغان با یکدیگر، نه بر سر الگوهای توسعه اقتصادی و سیاسی و نه حتی بر سر تعریف واحد از مفهوم ملی گرایی، بلکه صرفا حول محور  "گذار از وضعیت موجود "شکل گرفته است.در مقابل، اردوغان با نزدیک کردن رویکرد ملی گرایانه خود به حزب حرکت ملی  ( به رهبری دولت باغچه لی) ، توانسته بر سر مفهوم توسعه ملی گرایانه بر اساس تعلقات تاریخی -سرزمینی، نوعی اشتراک راهبردی میان خود و باغچه لی ایجاد کند. یکی از عوامل پیروزی های اردوغان طی سالهای اخیر، عدم انسجام راهبردی اپوزیسیون دولت و اطمینان خاطر عمومی نسبت به نامتجانس بودن ترکیب ائتلاف ضد اردوغان بوده است.

د) جایگاه ملی گرایی در سیاستگذاری کلان  ترکیه

شاید زمانی که سخن از ملی گرایی در ترکیه به میان آید، به صورت ناخودآگاه ذهن ما به مفهوم کمالیسم ، منبعث از اندیشه های مصطفی کمال پاشا ( آتاتورک ) معطوف شود یا ملی گرایی را تبلوری از اندیشه های سران حزب حرکت ملی  تلقی کنیم. حزبی که در سال  ۱۹۶۹  میلادی با تغییر نام «حزب ملت روستایی جمهوری‌خواه» به رهبری آلپ‌ارسلان تورکش تأسیس شد و اکنون هدایت آن در دست دولت باغچه لی است.حزبی که تحلیلگران مسائل ترکیه جنس آن را نئوفاشیستی و افراطی می دانند. با این حال مفهوم ملی گرایی و مصادیق آن در ترکیه تغییراتی پیدا کرده است. حزب عدالت و توسعه، با ایجاد انگاره های مبتنی بر نئوعثمانی گری، تلاش کرده است ملی گرایان افراطی را به خود نزدیک سازد و از توان یارگیری آنها در برخی شهرها  و مناطق، در راستای تثبیت موقعیت اردوغان در قدرت استفاده کند. با  این حال احزابی مانند حزب خوب به رهبری مارال آکشنر ،حزب ظفر به رهبری امیت اوزداغ که اتفاقا مخالف اردوغان و باغچه لی هستند، قرائت های مبنایی اما نوینی را از ملی گرایی و ابعاد آن دارند. حزب ظفر بر روی مسئله پناهجویان و اخراج آنها از ترکیه متمرکز است و حزب خوب و رهبر آن مارال آکشنر بر روی بازتعریف ملی گرایی بر اساس  مطالبات اتحادیه اروپا از ترکیه تاکید دارد.  حتی حزب سعادت به رهبری تمل کرم الله اوغلو نیز خود را دارای ریشه های عمیق و غنی ملی گرایی می داند اما قرائت و روشی متفاوت با احزاب حرکت ملی، عدالت و توسعه، حزب خوب و حزب ظفر در این خصوص دارد. بنابراین، ملی گرایی در ترکیه تبدیل به مفهومی کلی با مصادیق متکثر شده و این حقیقت باید از سوی سیاستگذاران فرهنگی ما درک شود. ( به زودی در خصوص اقسام ملی گرایی در ترکیه گزارشی تهیه و ارسال خواهد شد )

ه) نقش پررنگ سیاست خارجی ترکیه

مولفه فرامتنی دیگری که در تحلیل تحولات سیاسی ترکیه باید مدنظر قرار گیرد، بر هم کنش فرهنگ و سیاست خارجی در این کشور است. همان گونه که اشاره شد، حتی برخی احزاب نوظهور ترکیه ای مانند حزب خوب به رهبری مارال آکشنر، ملی گرایی را نه در قالب پان ترکیسم را متغیری وابسته به آنچه ارزشهای اتحادیه اروپا می دانند، تلقی می کنند. همچنین مواردی  مانند مداخله گرایی مستقیم ترکیه در بحران سوریه و حمایت آنکارا از جبهه النصره ( احرار الشام) و برخی گروههای تروریستی-تکفیری در مواجهه با حکومت بشار اسد در سوریه، عادی سازی روابط ترکیه و مصر پس از کودتای نظامی ژنرال سیسی علیه مرسی و اخوان المسلمین، آشکارسازی بیشتر روابط ترکیه و رژیم اشغالگر قدس  و مسئله جنگ غزه جملگی نقش مهمی در ترسیم معادلات" ترکیه جدید" از طریق جابه جایی برخی گسلهای فرهنگی ایفا کرده است. دراینجا فرهنگ کماکان نقش متغیر مستقل و سیاست خارجی نقش متغیر وابسته به ایفا می کند. اتفاقا یکی از آوردگاههای مهمی که نقطه آشکارساز برهم کنش فرهنگ و سیاست خارجی را نشان داد، انتخابات اخیر شهرداری ها در ترکیه بود.

انتخابات شهرداری های ترکیه و مسئله جنگ غزه

در جریان برگزاری انتخابات اخیر در ترکیه،برای نخستین بار طی سالهای اخیر یک مسئله مهم در حوزه سیاست خارجی منجر به تغییر الگوی رای تعدادی از رای دهندگان تاثیرگذار در حزب عدالت و توسعه شد.نکات زیر در این خصوص قابل تاکید است :

-اگرچه میزان مشارکت در انتخابات شهرداری ها 77 درصد بوده، اما این میزان 7 درصد از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته کمتر بوده است. برآوردهای انتخاباتی نشان می دهد که 7 درصد غایب، اکثرا از طرفداران حزب عدالت و توسعه بوده اند. تحلیلگران ترکیه ای تاکید دارند که در کنار عوامل اقتصادی، یکی از مهم ترین موضوعاتی که منجر به رویگردانی برخی رای دهندگان اسلام گرا از حزب عدالت  و توسعه شده، مواضع منفعلانه و متناقض دولت ترکیه در قبال جنگ غزه  و استمرار حمایتهای تجاری آنکارا از تل آویو با وجود نسل کشی غزه بوده است.

- حزب اسلام گرای رفاه نوین به رهبری فاتح اربکان و حزب سعادت به رهبری کرم الله اوغلو، مجموعه حدود 7 درصد از آرای انتخابات شهرداری ها را به خود اختصاص دادند. حزب رفاه نوین حدود 2/6 درصد و حزب سعادت حدود 1/1 درصد ارا را کسب کردند. به عبارت بهتر،نه تنها برخی اسلام گرایان اساسا درانتخابات شرکت نکردند، بلکه تعدادی از آنها آرای خود را به سود دو حزب اسلام گرایی به گردش در آوردند که خواستار قطع کامل مناسبات تجاری با رژیم صهیونیستی و خراج دائمی  سفیر این رژیم و متعاقبا، شکایت رسمی از تل آویو در محاکم بین المللی بودند. به عنوان مثال، مهمت آلتینوز، معاون این حزب  خواستار تحریم تجاری  مطلق رژیم صهیونیستی بوده و می گوید اگر ما یعنی "حزب رفاه نوین" در قدرت بودیم، اسرائیل نمی‌توانست به غزه حمله کند.

بنابراین، تاثیر جنگ غزه و مسئله فلسطین سبب شد تا این بار رای دهندگان اسلام گرا ، رای سلبی به اردوغان و حزب عدالت و توسعه را فراموش کرده و آن را تبدیل به رای ایجابی به احزاب طرفدار واقعی فلسطین نمایند.

نکته قابل تامل دیگر ، مربوط به مواضع حزب جمهوریخواه خلق در قبال مسئله فلسطین بوده است. به عنوان مثال مراد امیر نماینده آنکارا و عضو حزب جمهوریخواه خلق در پارلمان ترکیه، نقش مهمی در پیگیری شکایت از رژیم صهیونیستی در محافل بین المللی ایفا کرده است.همچنین سران حزب جمهوریخواه خلق و در راس آنها اوزگول اوزل رهبر جدید این حزب، بارها تاکید کرده اند که اردوغان در قبال مسئله غزه حسن نیت ندارد. اوزل در آستانه انتخابات اخیر شهرداری ها در این خصوص تاکید کرد:

"اردوغان ما را به بی تفاوتی در مورد فلسطین متهم می کند. اما چنین چیزی واقعیت ندارد. من از همین تریبون از اردوغان دعوت می کنم به اتفاق من و رهبران دیگر احزاب ترکیه به مرز غزه بیاید. از او می خواهم با ما  همراه شود و همگی به مرز غزه برویم و از فلسطینیان دفاع کنیم. اگر اردوغان واقعاً در مورد فلسطین حُسن نیت دارد، ما آماده سفر هستیم."

نشریات وابسته به حزب جمهوریخواه خلق یک گام در این خصوص فراتر نهاده و با درج مطالبی با محتوای مشترک تاکید کردند که  تحریم نسکافه و کوکاکولا آن هم فقط در منوی غذایی پارلمان، پوزه اسراییل را به خاک نمی مالد. اگر اردوغان راست می گوید ، صادرات فولاد را متوقف کند، چون اسرائیل با فولاد صادراتی ترکیه بمب می سازد.

بنابراین، برخی رای دهندگان اسلام گرا  ( بر اساس مواضع ظاهزی حزب جمهوریخواه خلق ) متقاعد شدند که مواضع حزب جمهوریخواه خلق نسبت به دولت اردوغان حداقل در قبال بحران غزه صریح تر و قاطعانه تر است. البته نباید فراموش کرد که پس از پیروزی منصور یواش و اکرم امام اوغلو دونامزد برجسته حزب جمهوریخواه خلق در انتخابات شهرداری های انکارا و استانبول ، اسحاق هرتزوگ رئیس  رژیم اشغالگر قدس از این پیروزی استقبال کرد و در مقابل، شکست اردوغان وحزب عدالت و توسعه را ناشی از رویکرد تند  دولت وی! در قبال جنگ غزه قلمداد کرد!

تفسیر نتایج انتخابات شهرداری های ترکیه

دربررسی نتایج انتخابات اخیر شهرداری های ترکیه، لازم است ده نکته اساسی و مهم را مدنظر قرار دهیم. نخست اینکه لزوما پیروزی یک شهردار در یک کلانشهر( مانند آنکارا و استانبول) به معنای تسلط وی بر کل مناطق شهر نیست. همان گونه که اشاره شد، یک شهروند در ترکیه می تواند شهردار کلانشهر را از یک حزب و  شهردار منطقه و فرد معتمد منطقه را از احزاب دیگر انتخاب کنند. بر همین اساس، نقشه نتایج انتخابات شهرداری های سال  2024 ترکیه، به دو شکل زیر قابل ترسیم است:

توضیح : تصویر بالا نتایج انتخابات کلانشهرها بر اساس احزاب پیروز و تصویر پایین، نتایج انتخابات شهرداران مناطق را بر اساس تعلق خاطر حزبی آنها نشان می دهد.

نکته دوم مربوط به ترکیب آرای انتخابات شهرداری های ترکیه باز می گردد.همان گونه که در تصویر پایین آمده است، حزب جمهوریخواه خلق برای نخستین بار طی 35 سال گذشته توانست در انتخابات شهرداری ها حزب عدالت و توسعه را ( با اختلاف دو درصد ) شکست دهد.ضمن آنکه حزب اسلام گرای رفاه جدید به رهبری فاتح اربکان توانست با کسب بالای 6 درصد از آرای شهرداری، به سومین حزب برتر در انتخابات پس از دو حزب" جمهوریخواه خلق" و "عدالت و توسعه "تبدیل شود. حزب سعادت  نیز کمی بیش از یک درصد کل آرا را در این انتخابات به خود اختصاص داد. نکته جالب توجه اینکه 26 حزب از 34 حزب شرکت کننده در انتخابات، حتی موفق به کسب 1 درصد از آرای کل نیز نشده اند.تصویر زیر، به وضوح چنین موضوعی را نشان می دهد:

نکته سوم اینکه حزب جمهوریخواه خلق شهرداری  سه کلانشهر استانبول، آنکارا و ازمیر را در اختیار خود نگاه داشت. اردوغان وعده داده بود که در استانبول  با تقریبا ۱۶ میلیون نفر جمعیت، دوران جدیدی را آغاز کند، اما شهردار فعلی استانبول بیش از ۵۰ درصد آرا را به دست آورد و نامزد حزب عدالت و توسعه را با اختلاف بیش از ۱۱ درصد و تقریبا یک میلیون رای شکست داد.حزب جمهوریخواه  خلق همچنین با نتیجه قابل توجهی، کنترل بورسا چهارمین شهر بزرگ ترکیه و بالیکسیر در شمال غربی را به دست گرفت و کنترل آدانا و آنتالیا را  نیز حفظ کرد.

نکته چهارم به تحلیل آرای انتخابات شهرداری های ترکیه بر اساس مولفه های جغرافیایی و فرهنگی باز می گردد.با توجه به تصویر گویای زیر، می توان به این شکل نتایج انتخابات را از منظر نگاهی جغرافیایی-فرهنگی جمع بندی کرد:

-رنگ بنقش نماد حزب دموکراتیک خلق به رهبری صباحت تونجل است. حزبی که ماهیت کردی داشته و در انتخابات شهرداری های اکثر شهرهای شرقی کرد نشین مانند وان، دیاربکر ، حکاری و ایغدیر پیروز شده است. در شهر وان، حزب عدالت و توسعه با ابطال نتایج انتخابات و اعلام پیروزی نامزد متبوع حزب خود، منجر به بروز بحرانی سه روزه و تجمعاتی خشونت آمیز شد که در نهایت، با عقب نشینی از تصمیم گرفته شده، نامزد پیروزی حزب دموکراتیک خلق بار دیگر به عنوان شهردار وان معرفی گردید. نکته قابل تامل در این خصوص، پیروزی نامزد متبوع حزب حرکت ملی ( ملی گرای افراطی)در شهر قارس ( کارس) در شمال شرقی ترکیه است . به نظر می رسد حزب ملی گرای خلق با استفاده از نفوذ جدید خود در شهرداری قارص، قطعا تلاش خاصی در ترویج ملی گرایی افراطی در این منطقه صورت خواهد داد، هرچند که در این مسیر با موانعی بزرگ از سوی حزب دموکراتیک خلق و طرفداران آن مواجه خواهد شد..

- رنگ قرمز نماد حزب جمهوریخواه خلق است. حزبی که در انتخابات اخیر توانست پیروزی نزدیک اما مهمی را در برابر حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان کسب کند. همان گونه که در نقشه مشخص است، اکثر  نیمه غربی ترکیه در انتخابات اخیر، به نامزدهای حزب جمهوریخواه خلق اقبال داشته و علاوه بر آن، این حزب توانسته است در کلانشهر اردهان در شرق ترکیه ( منطقه ای کرد نشین) نیز پیروز شود. قبلا شهرداری اردهان در دست حزب عدالت و توسعه بود. با توجه به اینکه در ادبیات ترکیه ای ، این کشور به سرزمینی از اردهان ( در شرق) تا ادیرنه ( در غرب ) معروف است، پیروزی در انتخابات اردهان و ادیرنه برای حزب جمهوریخواه خلق دستاورد بزرگی محسوب می شود. همچنین حزب جمهوریخواه خلق بر اکثر کلانشهرهایی  که مخاطب توریستهای دیگر کشورها( از جمله توریستهای ایرانی) می باشند از جمله آنکارا، استانبول،آنتالیا،آدانا و ازمیر مجددا  تسلط پیدا کرده است.

- رنگ زرد نماد حزب عدالت و توسعه است که در کلانشهرهایی مانند قونیه ، ترابوزان، ارزروم، کایسری و .....به پیروزی رسیده اند. از دست رفتن شهرداری 19 کلانشهر، قطعا ضربه سختی را به حزب عدالت وتوسعه وارد ساخته است .ضمن آنکه در میان شهرهای مذهبی، حزب عدالت و توسعه موفق به پیروزی در دو شهر قارس و ایغدیر نشد و صرفا در قونیه ( که به عنوان مذهبی ترین شهر ترکیه شناخته می شود) موفق به کسب مجدد کرسی شهرداری شد. تاثیر رویگردانی برخی اسلام گرایان از حزب عدالت و توسعه، در انتخابات شهرداری های اخیر قابل توجه است.

-رنگ قرمز پررنگ، نماد حزب حرکت ملی ترکیه است. حزبی که متحد اردوغان و حزب عدالت و توسعه محسوب می شود. شاید در نگاه سیاسی، پیروزی این حزب در 7 کلانشهر ترکیه چندان اهمیتی نداشته باشد اما در تحلیل جغرافیایی و فرهنگی موضوع، این مسئله بسیار با اهمیت است.با وجود اینکه حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچه لی با کسب کمتر از 5 درصد آرا ( 4.9) درصد به عنوان حزب پنجم شناخته شده، اما به لحاظ تکثر جغرافیایی، از همه احزاب ترکیه ای وضعیت بهتری دارد.حزب حرکت ملی توانسته با رویکرد ملی گرایی افراطی در سه کلانشهر شرقی، یک کلانشهر غربی، دو کلانشهر شمالی و یک کلانشهر جنوبی ترکیه پیروز شود.این مسئله می تواند در روی آوردن مناطق و کلانشهرهای اطراف محل استقرار شهرداران حزب حرکت ملی به ناسیونالیسم افراطی، نقش موثری ایفا کند.ضمن اینکه حزب عدالت و توسعه نیز به دلیل ائتلاف سالهای اخیر خود با حزب حرکت ملی ، قطعا از شهرداران وابسته به این حزب حمایت خواهد کرد.

-رنگ خاکستری نماد حزب رفاه نوین به رهبری فاتح اربکان است که توانسته در انتخابات شهرداری های دو کلانشهر یوزگات در مرکز و اورفا در جنوب شرقی ترکیه پیروز شود. نکته حائز اهمیت اینکه مجموع آرای حزب رفاه نوین از حزب حرکت ملی بیشتر بوده اما بخش مهمی از آرای این حزب اسلام گرا در استانبول و آنکارا و دیگر کلانشهرها به گردش در آمده است.در هر حال، حزب رفاه نوین فرصت مغتنمی در خصوص ارائه الگوی مدیریت شهری موفق در این دو کلانشهر ، خصوصا اورفا به دلیل اهمیت تاریخی و اقلیمی آن و گسترش دامنه پیروزی هایش در ادوار بعدی انتخابات خواهد داشت.

نتیجه گیری:

نتایج انتخابات شهرداری های اخیر، نقطه آشکارساز تعارضات نهفته اسلام گرایان در ترکیه محسوب می شود.اسلام سکولار مدنظر اردوغان، مزیت نسبی خود را بر لائیسیته از دست داده و رویکرد دوگانه رئیس جمهور ترکیه و دولت و حزب متبوعش در قبال مسئله فلسطین، نقش مهمی در بروز این تعارض داشته است. اسلام گرایان اصیل تر در ترکیه، در جریان انتخابات اخیر ترجیح دادند برای نخستین بار طی سالهای اخیر، از گردش آرای خود به سود اردوغان و حزب عدالت و توسعه ( به این توجیه که این حزب به دلیل کلیت رویکرد اسلام گرایانه اش بر احزاب رقیب مزیت دارد )اجتناب کنند. فاتح اربکان با بهره گیری از محبوبیت و البته مسیر پدر خود نجم الدین اربکان ، نقش  به سزایی در تلنگر اسلام گرایان به رئیس جمهور ترکیه ایفا کرد.

نکته دیگر اینکه توزیع جغرافیایی آرای احزاب در مناطق گوناگون ترکیه ، می تواند در آینده پژوهی تحولات فرهنگی این مناطق و تاثیرگذاری متقابل آنها بر یکدیگر کمک شایانی به ما کند. با این حال لازم است در این روندنگاری ، ملاحظات کلان و فرامتنی مطرح شده را مدنظر قرار دهیم. اصلی ترین دغدغه ما در برهه کنونی، توصیف صحنه و متعاقبا، تحلیل آن بر اساس مولفه های فرامتنی و مرتبط می باشد. پس از مرحله توصیف و تحلیل، سوالات مهم تری به ذهن متبادر می شود که باید در قبال آنها به تصویر وپاسخی روشن دست یافت از جمله اینکه معدل و بردار مناقشات احزاب ترکیه ای در زمینه ملی گرای، در چه نقطه ای خواهد ایستاد و نسبت آن نقطه با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ( خصوصا در قبال کنترل جریانات افراطی ) چیست؟ در آینده پژوهی تحولات ترکیه،تحقق کدام گزاره ( از میان احتمالات موجود) برای منافع فرهنگی ما مطلوب، کدام یک کم خطر وکدام یک پرخطر محسوب می شود؟ مخرج مشترک نگاه ما به تحولات ترکیه از منظر  ژئو پلی تیک( جغرافیای سیاسی) و ژئو کالچر( جغرافیای فرهنگی) و ژئو استراتژی( جغرافیای مبتنی بر مزیتهای استراتژیک) چیست؟ آیا می توان از این سه حوزه، یک مخرج مشترک راهبردی را در قبال ترکیه استخراج و آن را تبدیل به یک الگوی عملیاتی در حوزه سیاست خارجی خود کنیم؟پاسخ به این پرسشهای هدفمند، راهگشای بسیاری از ابهامات ما در راهبرد پردازی و حتی تعیین روشها و ابزارهای فرهنگی ما در قبال ترکیه خواهد بود.

در نهایت اینکه  نمی توان صرفا  از این انتخابات و نتایج آن ، شکست  قطعی آتی حزب عدالت و توسعه را در برابر احزاب رقیب نتیجه گرفت.برخی استراتژیستها و تحلیلگران ترکیه ای معتقدند این انتخابات صرفا یک هشدار و ابراز نارضایتی علیه اردوغان ( چه در عرصه سیاست منطقه ای در قبال جنگ غزه و چه در قبال اقتصاد آشفته این کشور) بوده و لزوما این مسئله به معنای تغییر الگوی رای دهندگان در انتخابات ریاست جمهوری آتی نیست. با این حال اکرم امام اوغلو با پیروزی بزرگی که در استانبول به دست آورده، خود را به اصلی ترین رقیب نامزد حزب عدالت وتوسعه در انتخابات ریاست جمهوری آتی تبدیل ساخته است. لازم به ذکر است که اردوغان وعده داده دیگر در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نمی کند، هر چند که ممکن است تصمیم وی تحت تاثیر شرایط آن زمان تغییر کند. اصلی ترین وپایدار ترین چالش احزاب مخالف اردوغان، عدم توافق آنها بر یک الگوی حکمرانی فرهنگی و سیاسی مشترک است که قطعا حکمرانی اقتصادی و اجتماعی ائتلافی آنها را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد.

تهیه و تنظیم : رایزنی فرهنگی سفارت ج.ا.اایران در آنکارا با همکاری جناب آقای غفاری