فرانسه در سال ۲۰۲۵ و در حوزه فرهنگ،   شاهد تمرکز جدی بر فرهنگ مردمی، هنر دیجیتال، هنر پایدار و دعوت به مشارکت عمومی در رویدادهای هنری بود. از اینرو این موضوعات به ترندهایی تبدیل شدند که در میان جستجوهای اینترنتی و بحث های فرهنگی از اولویت برخوردار بودند. در اینجا به موضوعاتی که در حیطه فرهنگ طی سال 2025 در این کشور ترند شده اند، پرداخته میشود.

۱. «تابستان فرهنگی در کمپینگ‌ها»

سال ۲۰۲۵، رشیده داتی، وزیر فرهنگ فرانسه، یک برنامه تازه را آغاز کرد تا کمپینگ‌ها و مکان‌های گردشگری تابستانی را به فضاهای فرهنگی تبدیل کند. از آنجا که بسیاری از مردم مناطق روستایی یا کسانی که توان سفر به مراکز بزرگ هنری (مثل پاریس، لیون یا مارسی) را ندارند، از برنامه‌های فرهنگی محروم می‌شوند، این طرح در واقع به عنوان راهکاری برای ایجاد این دسترسی، مطرح شد.

در این راستا اجرای ۵۰۰ رویداد رایگان در سراسر فرانسه، مخصوصاً در کمپینگ‌ها و مکان‌های اقامت تابستانی مد نظر قرار گرفت. در این برنامه ها تلاش شد تمرکز اصلی بر جذب خانواده‌ها و کودکان باشد تا فرهنگ برای همه، حتی کسانی که بودجه یا امکان رفتن به موزه‌ها و تئاترها را ندارند، در دسترس باشد. این فعالیت ها شامل: کارگاه‌های هنری (نقاشی، موسیقی، تئاتر خیابانی)، نمایشگاه‌های سیار (مانند موزه‌های موقت کوچک یا خودروهای سیار فرهنگی)، کنسرت‌ها و اجراهای موسیقی در سبک‌های مختلف و کتابخانه‌های موقت و اتوبوس‌های کتاب برای کودکان و خانواده‌ها بود.

ترکیب تعطیلات و فرهنگ به عنوان تجربه‌ای تازه برای خانواده‌ها که تعطیلات خود را با رویدادهای هنری همراه کنند و تقویت مناطق روستایی و گردشگری به نحوی که کمپینگ‌ها و دهکده‌های کوچک تبدیل به مراکز فرهنگی موقت شوند، از جمله اهداف این برنامه ها بود. در واقع این طرح را می‌توان یک «مینی فستیوال سیار فرهنگ» دانست که با رفتن به دل کمپینگ‌ها و روستاها، سعی کرد دسترسی مردم عادی را به هنر و فرهنگ آسان‌تر کند

اگرچه این برنامه از سوی دولت و رسانه‌ها به‌عنوان یک اقدام خلاقانه و مردمی ستایش شد، اما برخی از منتقدان معتقد بودند که این برنامه بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد در غیر اینصورت باید به‌صورت پایدار و بلندمدت طراحی و اجرا شود. رسانه‌های فرانسوی نیز آن را بخشی از سیاست کلان دولت برای تمرکززدایی فرهنگی و رساندن هنر به خارج از پایتخت دانستند.

2. نمایشگاه «پاریس سیاه» در مرکز پمپیدو

نمایشگاه پاریس سیاه به نقش حدود ۱۵۰ هنرمند سیاه‌پوست در پاریس بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۰ می پرداخت و بیش از ۳۰۰ اثر هنری را به نمایش گذاشت. موضوعات این آثار اغلب با مبارزات ضد استعماری و جریان‌های هنری پان‌آفریقایی پیوند داشت. این رویداد در مرکز پمپیدو، از ۱۹ مارس تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۵ برگزار شد. این نمایشگاه به‌عنوان یکی از آخرین رویدادهای مهم قبل از تعطیلی پنج‌ساله مرکز پمپیدو، به معرفی هنرمندان آفریقایی‌تبار، آمریکای لاتینی و کارائیبی که در نیمه دوم قرن بیستم در پاریس زندگی و فعالیت می‌کردند، پرداخت. تعداد آثار شرکت داده شده در این نمایشگاه بیش از 350 اثر عنوان شد که شامل نقاشی، مجسمه‌سازی، عکاسی، ویدئو و مستند بودند. در میان آثار به نمایش در آمده، اثر هنرمندانی چون ویلفریدو لام، رومار بیردن، فیت رینگل، بوفورد دِلانی، جرج سِکوتو و سام میدلتون نیز دیده میشد. این رویداد دارای برنامه های جانبی زیر نیز بوده است:

سمپوزیوم علمی: از ۲۰ تا ۲۲ مارس ۲۰۲۵، سمپوزیومی با حضور محققان و هنرمندان در مرکز پمپیدو و موزه کوای برانلی برگزار شد که به بحث و تبادل نظر درباره تاریخ و تأثیر هنرمندان سیاه‌پوست در پاریس پرداخت.

کارگاه‌های آموزشی: کارگاه‌هایی برای کودکان و خانواده‌ها با هدف آشنایی با هنر و تاریخ سیاه‌پوستان برگزار شد.

نمایش‌های سینمایی: نمایش فیلم‌هایی از کارگردانانی چون سارا مالدور و برنامه‌های ویژه درباره فمینیسم سیاه‌پوست و موسیقی‌های آفریقایی برگزار شد.

این نمایشگاه به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ هنر فرانسه شناخته شد و به معرفی هنرمندان سیاه‌پوست که پیش‌تر نادیده گرفته شده بودند، پرداخت اگرچه برخی منتقدان به انتخاب کیوریتور سفیدپوست، آلیسیا ناک، برای هدایت نمایشگاه انتقاد کردند و آن را نشانه‌ای از «استعمار فرهنگی» دانستند. در پایان بیش از ۵۰ اثر از این نمایشگاه به مجموعه دائمی مرکز پمپیدو افزوده شد.

3. بازگشایی‌ها و نوسازی نهادهای بزرگ فرهنگی

بسیاری از بناهای معروف و بزرگ فرانسه به دلیل کهولت سن نیاز به بازسازی های منظم و مکرر دارند از این رو در هر دوره زمانی بخشی از آنها برای انجام تعمیرات و بازسازی تعطیل میشوند یا بصورت دوره ای و محدود خدمات ارائه می کنند. مهمترین مراکزی که در این سال تحت نوسازی، تعمیر یا بازگشایی قرار گرفتند به شرح زیر است:

          •        کاخ اکتشاف (Palais de la découverte): این بنا در ۶ ژوئن ۲۰۲۵ با ۲۸ هزار متر مربع فضای جدید و برنامه‌های علمی در زمینه هوش مصنوعی، زیست، ستاره‌شناسی و… بازگشایی شد.

          •        تعطیلی موقت مرکز پمپیدو (Centre Pompidou): این مجموعه از 22 سپتامبر ۲۰۲۵ برای بازسازی با بودجه ای در حدود ۵۰ میلیون یورو بسته میشود و آثار آن موقتاً در موزه‌های دیگر به نمایش در می آید.

          •        گراند پاله (Grand Palais): این بنای نمایشگاهی پس از بازسازی گسترده با هزینه ۴۶۶ میلیون یورو، مجددا افتتاح شده و بیشتر به هنر معاصر اختصاص یافته است.

          •        موزه بونات-هلو (Bayonne): این موزه نیز با ساختمانی جدید به مساحت ۴۲۰۰ متر مربع افتتاح شد.

۵. جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی مهم سال

تقریبا تمامی ماه های سال بجز تعطیلات تابستانی ماه آگوست، جشنواره های متعددی در سرتاسر فرانسه در جریان است. این جشنواره ها از یک سطح اهمیت و کیفیت برخوردار نیستند و طبعا میزان مخاطبان آنها نیز یکسان و از یک قشر نیست. مهمترین نمونه هایی که در سال 2025 در فضای جستجوهای مردمی ترند شده اند عبارتند از:

          •        جشنواره تاریخ هنر فونتنبلو (۶ تا ۸ ژوئن): با موضوع «واقعیت و دروغ» این جشنواره دارای حدودا ۲۰۰ برنامه بوده است که تقریبا رایگان بوده اند.

          •        جشن موسیقی (۲۱ ژوئن): که چهل‌وچهارمین دوره آن با تمرکز بر موسیقی الکترونیک و با حدود ۱۵۰۰ کنسرت رایگان در سراسر کشور برگزار شد.

          •        جشنواره عکاسی آرل (۷ ژوئیه تا ۵ اکتبر): شامل نمایشگاه‌ها، اجراها و برنامه‌های تصویری.

          •        هفته طراحی پاریس (۴ تا ۱۳ سپتامبر): با موضوع طراحی، هنرهای تزئینی، دکوراسیون داخلی و سبک زندگی.

          •        بینال لیون (۶ تا ۲۸ سپتامبر): با محوریت حرکات موزون و هنر معاصر.

          •        روزهای میراث اروپایی (۲۰ و ۲۱ سپتامبر): با موضوع «میراث دریایی»؛ حدود ۱۷ هزار مکان برای بازدید عموم باز شد و چنین اعلام شده که ۱۲ میلیون بازدیدکننده داشته است.

۶. هنر پایدار و دیجیتال

هنر پایدار و دوستدار محیط زیست عبارت است از استفاده از مواد بازیافتی یا طبیعی در آثار هنری، که مورد حمایت نهادهایی مانند مرکز پمپیدو و بنیاد لویی ویتون قرار دارد. همچنین هنر دیجیتال و مبتنی بر فناوری که شامل نمایشگاه‌های مجازی، آثار هنری با هوش مصنوعی و تجربه‌های غوطه‌ور دیجیتالی میشود نیز در سال 2025 رشد چشمگیری داشتند و مورد توجه مخاطبان قرار گرفتند.

۷. مشارکت مردمی و برنامه‌های فرهنگی نو

تلاش برای ایجاد مشارکت مردمی در برگزاری برنامه های فرهنگی نو نیز از دیگر اقداماتی بوده که در سال 2025 توجه زیادی به خود جلب نموده است. از این دست می توان به  برگزاری کارگاه‌هایی که مخاطب در خلق اثر هنری مشارکت می‌کند (مانند رویداد «شب سفید») یا ارائه کارت‌های ویژه برای بازدید از موزه‌ها و بناهای تاریخی، به‌ویژه در پاریس و ورسای اشاره نمود.

۸. تأسیس «خانه دنیای آفریقایی» (MansA)

در پاییز سال 2025 یک نهاد فرهنگی جدید برای معرفی فرهنگ‌های آفریقایی و آفرو-دیاسپورا در پاریس و در سالختماین موقت آغاز به کار کرد.

۹. بازگرداندن یک طبل آیینی به ساحل عاج

در میان اقدامات فرهنگی معمول و شناخته شده، در ژوئیه سال 2025 طبل آیینی «Djidji Ayôkwé» که در سال ۱۹۱۶ مصادره شده بود، طبق مصوبه مجلس ملی فرانسه به کشور ساحل عاج بازگردانده شد. این طبل که به «طبل سخنگو» نیز معروف است، در سال ۱۹۱۶ توسط نیروهای استعماری فرانسه از قبیله ی ایبری در ساحل عاج به سرقت رفته بود. در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۲۵، پارلمان فرانسه با تصویب قانونی، بازگرداندن این اثر فرهنگی را به ساحل عاج تأیید کرد. بازگرداندن این طبل به ساحل عاج نماد مهمی از تلاش‌های فرانسه برای بازگرداندن آثار فرهنگی غارت‌شده از دوران استعمار به کشورهای آفریقایی است.

منابع

-             روزنامه The Times: در گزارشی با عنوان “French minister pitches ’cultural summer of camping’”

• Ministère de la Culture. Rachida Dati, ministre de la Culture, lance un Été culturel 2025 au cœur des territoires et des campings. Culture.gouv.fr, 23 mai 2025. https://www.culture.gouv.fr/presse/communiques-de-presse/rachida-dati-ministre-de-la-culture-lance-un-ete-culturel-2025-au-caeur-des-territoires-et-des-campings
• Ministère de la Culture. L’ADN du camping : l’Été culturel 2025, c’est la découverte. Culture.gouv.fr, 2025. https://www.culture.gouv.fr/actualites/ete-culturel-2025-l-adn-du-camping-c-est-la-decouverte
• Ministère de la Culture. Été culturel 2025 : la Caravane des Jeunes Estivants dans le Grand Est. Culture.gouv.fr, 2025. https://www.culture.gouv.fr/actualites/ete-culturel-2025-l-adn-du-camping-c-est-la-decouverte
• Lefèvre, Marie. Paris Noir : une exposition pour combler les lacunes de l’histoire de l’art. Le Monde, 29 mars 2025. https://www.lemonde.fr/en/culture/article/2025/03/29/black-paris-exhibition-at-the-centre-pompidou-fills-key-gaps-in-our-history_6739632_30.html
• Lefèvre, Marie. Gordon Parks, l’Américain qui regardait les Américains de Paris. Le Monde, 22 mars 2025. https://www.lemonde.fr/m-le-mag/article/2025/03/22/gordon-parks-l-americain-qui-regardait-les-americans-de-paris_6584666_4500055.html
• Azimi, Roxana. La Maison des Mondes Africains peine à s’implanter à Paris. Le Monde, 4 avril 2025. https://www.lemonde.fr/en/le-monde-africa/article/2025/04/04/future-house-of-african-worlds-struggles-to-establish-itself-in-paris_6739846_124.html?utm_source=chatgpt.co
• Radio France Internationale (RFI). Le centre culturel contemporain africain ouvrira à Paris après quatre ans de retard. RFI, 9 mars 2025. https://www.rfi.fr/en/culture/20250309-contemporary-african-culture-centre-set-to-open-in-paris-after-four-year-delay?utm_source=chatgpt.com
• Le Monde. Le Parlement autorise la restitution du tambour parleur Djidji Ayôkwé à la Côte d’Ivoire. Le Monde, 7 juillet 2025. https://www.lemonde.fr/afrique/article/2025/07/07/le-parlement-autorise-la-restitution-du-tambour-parleur-djidji-ayokwe-a-la-cote-d-ivoire_6619670_3212.html?utm_source=chatgpt.com

• Le Monde. Le ministère de la Culture annonce le dépôt du Djidji Ayôkwé surnommé “le tambour parleur” à Abidjan en attendant sa restitution. Le Monde, 18 novembre 2024. https://www.lemonde.fr/culture/article/2024/11/18/le-ministere-de-la-culture-annonce-le-depot-du-djidji-ayokwe-surnomme-le-tambour-parleur-a-abidjan-en-attendant-sa-restitution_6400741_3246.html?utm_source=chatgpt.com