سالروز درگذشت نویسنده، نمایش‌نامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس برجسته آذربایجان صابر رحمان

امروز ۲۳ سپتامبر مصادف با یکم مهرماه ۱۴۰۳، سالگرد درگذشت صابر رحمان (سابیت رحمان)، نویسنده، نمایش‌نامه‌نویس و فیلمنامه‌نویس برجسته آذربایجان است. او که یکی از چهره‌های شاخص ادبیات، فرهنگ و هنر قرن بیستم آذربایجان بود، با آثارش تأثیر بسزایی بر صحنه‌ی هنری آذربایجان گذاشت.

زندگینامه نویسنده:

صابر کریم اوغلو محمودوف (سابیت رحمان) در ۲۶ مارس ۱۹۱۰ در شهر شکی به دنیا آمد. نخستین نوشته او، یک مقاله طنز که در سال ۱۹۲۶ با نام مستعار "شیخ سامیت" در مجله "ملا نصرالدین" منتشر شد، نوید ظهور استعدادی نو در عرصه ادبیات را می‌داد. سال‌ها گذشت و سابیت رحمان با نگارش بیش از ۵۰ داستان کوتاه، داستان‌های بلند همچون؛ وفاسیز (بی‌وفا)، سون فاجیه (فاجعه آخر)، آرزولار (آرزوها)، رمان‌هایی چون نینا، بؤیوک گونلَر(روزهای بزرگ) و کمدی‌های موزیکال هیجران (جدایی)، اولدوز (ستاره) به شهرتی دست یافت که بیشتر به عنوان خالق لبخند و خنده در تئاتر شناخته می‌شد.

سابیت رحمان که نقش بسزایی در شکل‌گیری و توسعه کمدی مدرن آذربایجان داشت، در سال ۱۹۳۸ کمدی توی (عروسی) را نوشت. اگرچه توی به عنوان یک جشن عروسی تلقی می‌شد، اما برای درک معنای واقعی این اثر نوشته شده توسط سابیت رحمان، باید منتظر فروپاشی یک امپراتوری بزرگ می‌بودیم. یاشار قارایف، منتقد ادبی فقید، ‌درباره این اثر نوشت: من همیشه تعجب می‌کردم که چگونه یک "توی" شاد و پرشور می‌تواند بلافاصله پس از سال ۱۹۳۷ ظاهر شود و این‌قدر بلند صدا کند؟ آیا این "توی" واقعاً جشنی در عزا و شادی در زمان طاعون بود؟

سابیت رحمان با طنز، نقص‌های جامعه ایدئال شوروی را به نمایش می‌گذاشت، اما در پشت این خنده، سرنوشت انسانی نهفته بود. همان‌طور که خودش پس از نوشتن کمدی "توی" گفته بود؛ من از قبل می‌دانستم که جای من در میان نویسندگانی خواهد بود که در سال ۱۹۳۷ دستگیر شدند. اما وظیفه من به عنوان یک نویسنده بر من غلبه کرد.  سابیت رحمان نه تنها به عنوان نویسنده و نمایشنامه‌نویس، بلکه با استعداد فوق‌العاده، تفکر متفاوت و جسارت خود به عنوان یک فیلمنامه‌نویس نیز موفق بود. فیلمنامه‌های او برای فیلم‌های آرشین مال آلان، او اولماسین بو اولسون، کوراُوغلو، احمد هارادادیر به عنوان نمونه‌های عالی از فیلمنامه‌های سینمایی آذربایجان شناخته می‌شوند. این موضوع با سخنان عُزیر بَی حاجی بیلی، که زمانی فیلمنامه آرشین مال آلان را خوانده بود، تأیید می‌شود؛ دیگران می‌توانستند خنده‌های مرا به شعبده‌بازی تبدیل کنند، اما تو به خنده‌های من جان بخشیدی تا روی پرده بدرخشد.

سابیت رحمان علاوه بر اینکه هنرمندی بزرگ بود، انسان بزرگی نیز بود. او همیشه از داشتن دوستان خوب خوشحال بود. رسول رضا، شاعر مردمی، درباره او ‌نوشت: سابیت برای من قبل از هر چیز تجسم دوستی انسانی است. همان‌طور که می‌گویند، ما دوستان یک دل هستیم. تاکنون کوچک‌ترین لکه‌ای بر دوستی ما نیفتاده است. من افتخار می‌کنم که دوستی چون سابیت دارم. سابیت رحمان به تئاتر بسیار علاقه‌مند بود. خلاقیت او برای بازیگران، چشمه‌ای از خلاقیت بود. در نمایش‌های سابیت رحمان، هنرمندان قدرتمندی چون میرزا آقا علی‌یف، صدیقی روح‌الله، اسماعیل عثمانلی، محسن سنانی، آقا صادق گرای‌بَیلی، حکومه قوربانووا، بارات شکینسکایا، سلیمان اَلاعسگروف شرکت می‌کردند. به گفته ایلیاس افندی‌یف، نویسنده مردمی، بین سابیت رحمان و تئاتر آذربایجان ارتباط نزدیکی وجود داشت.

سابیت رحمان سرانجام در در ۲۳ سپتامبر ۱۹۷۰ در سن ۶۰ سالگی در باکو درگذشت.

منبع: 

https://azertag.az/xeber/bu_gun_gorkemli_yazichi_sabit_rehmanin_anim_gunudur-3192566