۱۴ اکتبر ۲۰۲۴ مصادف با ۲۳ مهر ماه ۱۴۰۳سالروز تولد شاعر مردمی، محمد آراز است.
محمد آراز، شاعر مردمی، به دلیل میراث ادبی غنی و چندوجهی و قدرت هنری‌اش، جایگاه و موقعیت ویژه‌ای در ادبیات آذربایجان دارد. محمد آراز، زندگی شاعرانه و شهروندانه‌ای معنادار، پرمشغله و افتخارآمیز داشت که تماماً وقف وطن و هنر بود. زندگی‌نامه و سرنوشت این هنرمند، بیشتر در آثارش منعکس شده است. خود محمد آراز نیز بارها در اشعارش به این موضوع اذعان کرده است. در مقدمه یکی از کتاب‌هایش می‌نویسد: واقعی‌ترین زندگی‌نامه، اشعار شاعر است. شاعر اغلب می‌تواند قهرمان اصلی نوشته‌های خودش باشد.
محمد آراز با اشعار عمیق، روان و محتوای ملی‌اش، غول ادبی آزاده‌خواهی است. او همچنین با آثارش که حاوی ایده‌های آزادی ملی است، به عنوان شاعر استقلال، شهرتی جاودانه به دست آورد.۱۴ اکتبر ۲۰۲۴، نود و یکمین سالگرد تولد شاعر مردمی محمد آراز است. خلاقیت بی‌نظیر این هنرمند بزرگ، ادبیات ملی آذربایجان که دارای سنت‌های غنی است را به مرحله جدیدی رساند و نظم فلسفی و سیاسی آذربایجان به لطف نبوغ او غنی‌تر شد. محمد آراز یکی از هنرمندانی بود که از الهام شاعرانه بزرگی برخوردار بود. مسیر رسیدن به قله کلام و هنر محمد آراز همیشه هموار نبود. زندگی او نیز مانند هنر، از راه‌های پرپیچ و خم گذشته است.
محمد آراز که در ۱۴ اکتبر ۱۹۳۳ در روستای نورسو شهرستان شاهبوز به دنیا آمد، تحصیلات ابتدایی خود را در همان روستا گذراند. این هنرمند بزرگ که در سال ۱۹۵۴ از دانشگاه پداگوژی آذربایجان فارغ‌التحصیل شد، در سال ۱۹۶۱ در موسسه ادبیات ماکسیم گورکی در مسکو تحصیل کرد. او به عنوان مدیر بخش ادبیات هنری، سپس معاون سردبیر در انتشارات دولتی آذربایجان، دبیر مسئول مجله «اولدوز» و معاون سردبیر روزنامه «ادبیات و هنر» فعالیت می‌کرد. محمد آراز که از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۸۱ ریاست بخش شعر اتحادیه نویسندگان آذربایجان را بر عهده داشت، از سال ۱۹۷۴ تا پایان عمر سردبیر مجله «طبیعت آذربایجان» بود.
این هنرمند بزرگ در ۱ دسامبر ۲۰۰۴ در باکو درگذشت و در آرامگاه افتخاری به خاک سپرده شد.
محمد آراز صرف نظر از اینکه در کجا کار می‌کرد و چه سمتی داشت، در واقع تمام عمر خود را به وظیفه خدمت به دنیای شاعرانه آذربایجان و انجام وظیفه شهروندی در قبال وطن نمود. محمد آراز با استعداد بزرگ و توانایی شاعرانه خود، سنت و سبک شعر کلاسیک را که به او رسیده بود، از طریق اشعار نظامی گنجوی، محمد فضولی، میرزا الکبر صابر و صمد وورغون تکمیل کرد و مسائلی را که همه می‌دیدند و می‌دانستند اما نمی‌توانستند بیان کنند، محصول تفکر عمومی ساخت و اساس شعر شهروندی را در آذربایجان بنا نهاد. خلاقیت محمد آراز که از جوانی آغاز شد و بیش از نیم قرن ادامه یافت، نمونه‌ای از خدمت شاعرشهروند شایسته، به مردم اوست. آغاز و پایان شعر او وطن است. بیت معروف محمد آراز «کسی که سنگ وطن نداشته باشد، نمی‌تواند شهروند یک کشور باشد» در دوران معاصر به عنوان یک شعار ملی شهروندی در شعر و فضای اجتماعی پذیرفته شده است.
قهرمان اصلی آثار محمد آراز، آذربایجان است. اشعار او مانند «وطن من اگر پسر بخواهد»، «از من گذشت، به برادرم رسید»، «نخجوان من»، «آشیانه پدری»، «وطنم، بر هر سنگت سر بگذارم» به عنوان بهترین آثار در مورد وطن زبانزد خاص و عام است. در شعر ما بسیار درباره آذربایجان نوشته شده است. اشعار زیادی به آذربایجان تقدیم شده است. اما نظیر شعر «آذربایجان دنیای من است» محمد آراز ساخته نشده است. این شعر با تمام وجود و احساس شاعر سروده شده و دردها و نگرانی‌های او را برای وطنش نشان می‌دهد.
شعرهای محمد آراز تنها به موضوع وطن محدود نمی‌شود. او در آثارش به مسائل انسانی، اجتماعی و تاریخی نیز پرداخته است. شعرهایی مانند «مادر سه پسر»، «آراز جاری است»، «من هم انسان شدم»، «شمشیر زنگ زده»، «قبر سرباز»، «کتاب پدرم» نشان از عمق اندیشه و دغدغه‌های انسانی او دارد.
حیدر علی‌یف، رهبر بزرگ آذربایجان، همواره به خلاقیت و شخصیت والای محمد آراز، شاعر مردمی و نماینده‌ی چیره‌دست شعر آذربایجان، ارج می‌نهاد. این اتفاقی نبود که استعداد درخشان آراز دقیقاً در دوره‌ی نخست رهبری علی‌یف بر آذربایجان در دهه ۷۰ شکوفا شد. کتاب‌هایی مانند «کتاب پدرم»، «رنگ‌های زندگی و کلام»، «نامه به خواننده»، «صخره‌های بالدار»، «ماه‌های من، سال‌های من» که شهرت بزرگی برای محمد آراز به ارمغان آورد، دقیقاً در این سال‌ها منتشر شدند و آثار او به زبان‌های خارجی ترجمه شده و به محصولی برای طیف گسترده‌ای از خوانندگان تبدیل شد. در سال ۱۹۷۵، این شاعر بزرگ با دیپلم افتخار هیئت رئیسه شورای عالی آذربایجان مورد تقدیر قرار گرفت و در سال ۱۹۷۸ عنوان افتخاری «هنرمند افتخاری فرهنگ» به او اعطا شد و در سال ۱۹۹۵، رهبر ملی، حیدر علی‌یف، شاعر مردمی محمد آراز را با نشان «استقلال» مفتخر کرد. رهبر بزرگ با ارزیابی بالای هنر محمد آراز گفت: امروز یک بار دیگر شاهد و شنونده کمک‌های محمد آراز به فرهنگ و ادبیات مردم آذربایجان بودیم و یک بار دیگر فهمیدیم که این کمک‌ها برای مردم ما چقدر مفید است، یک بار دیگر درک کردیم که خلاقیت محمد آراز چه اهمیت بزرگی در زندگی مردم آذربایجان دارد. امیدوارم که مردم آذربایجان همیشه استقلال خود را حفظ کنند و محمد آراز به عنوان یکی از اولین شخصیت‌هایی که نشان «استقلال» آذربایجان مستقل را دریافت کرد، هم اکنون و در آینده نیز جایگاه خود را در تاریخ مردم آذربایجان حفظ کند.
با توجه به خدماتش به توسعه ادبیات آذربایجان، رئیس جمهور الهام علی‌یف فرمان‌هایی در مورد جاودانه ساختن یاد این هنرمند برجسته و برگزاری سالگردهای او امضا کرده است. این فرمان‌ها به عنوان ادامه موفق سنت‌های رهبر بزرگ، حیدر علی‌یف، حامی بزرگ ادبیات آذربایجان و به طور کلی روشنفکران خلاق، از جمله هنر و شخصیت محمد آراز در شرایط کنونی، دارای ارزش بالایی است.
نظر شما