بعد از آنکه مرزهای جمهوری خود مختار نخجوان  با ترکیه در سال ۱۹۹۲میلادی باز شد، به نوعی می توان گفت که جنبش سنی گرایی با فعالیت مبلغان فرقه نورچی های ترکیه نیز در نخجوان آغاز شد. این فرقه در سالهای اولیه بدون هیچ محدودیتی از طرف دولت نخجوان شروع به تبلیغ گسترده نمودند. با گسترش روابط بین ترکیه و جمهوری آذربایجان مدارس ترکیه بر اساس توافقنامه منعقد شده فی مابین دو کشور در زمان حیدر علی اف رئیس جمهوری سابق آذربایجان در ماه نوامبر ۱۹۹۱ افتتاح شد .

مدارس ترکیه در جمهوری خودمختار نخجوان جزء اولین مدارسی بود که خارج از ترکیه افتتاح گردید و در ماه اکتبر ۱۹۹۲ فعالیت خود را آغاز نمودند.

 اساتید ترکیه در کنار سایر درس ها در این مدارس به تبلیغ نورچی گری و عقاید این فرقه سنی مذهب می پرداختند. ترکیه مدارس؛ لیسه ترک - نخجوان، لیسه ترک - شرور و لیسه دختران -اردوباد را در نخجوان تاسیس نمود.

علاوه بر این مبلغان فرقه نورچی در قالب شهروندان ترکیه ای مقیم یا دانشجویان ترکیه ای در نخجوان در منازل اجاره ای و یا منازل پیروان این فرقه ،کلاس های مذهبی تبلیغی راه اندازی نموده و به ترویج عقاید خود مشغول بودند.

در سال ۱۹۹۹، مشخص شد گروهی از شهروندان ترکیه در آپارتمان هایی که در نخجوان اقامت داشتند ، کلاسهای مختلفی برای ساکنان محلی و حتی افراد خردسال برای تبلیغ این فرقه برگزار می نمایند و کتاب های مذهبی  مورد نظر در این کلاس ها آموزش داده می شد. دو شهروند ترکیه به دلیل جلب کردن ساکنان محلی به نهضت "خدمت" فتح الله گولن در کلاس های درس از این کشور اخراج شدند.

در منطقه جلفا مرکز تجاری بنام رایپو وجود داشت و کسانی که در "رایپو" در منطقه جلفا استخدام می شدند، آنها را وادار به پذیرش فرقه نور چی می کردند. با توجه به اینکه این مرکز زیر نظر یک شخص دولتی اداره می شد  و وی با استفاده از موقعیت رسمی خود از این فرقه حمایت می نمود او از سمت خود برکنار شد و مرکز تبلیغاتی مذهبی که وی ترتیب داده بود منحل شد. در سال ۱۹۹۹ ، فعالیت های تبلیغی مذهبی در روستاهای یایجی و به نه نیار منطقه جلفای نخجوان متوقف شد. و کتاب های تبلیغاتی این فرقه مصادره و با افرادی که از این فرقه حمایت های مالی می نمودند برخورد شد. 

بخشی از رسانه های آذربایجان که با مرکز فتح الله گولن در ارتباط بودند، از حوادث در ترکیه الهام گرفته و درباره فرقه نورچی هر روز اخبار متعددی منتشر می کردند.البته این موضوع تا وقتی ادامه داشت که مردم نخجوان به اوضاع بوجود آمده اعتراض نمودند.و بعد از این برخورد رسانه ها نیز تغییر نمود که در زیر به برخی اخبار در خصوص فعالیت ها و برخوردهای صورت گرفته با این جریان در نخجوان می پردازیم:

در سال ۱۹۹۹معلوم شد که در شهر نخجوان که با کمک مالی نمایندگان فتح الله گولن توسط رمزی ساری کایا، فاتح آکسوت و قهرمان اولوداغ که دانشجویان دانشگاه دولتی نخجوان بودند در خانه های خود کلاس های تبلیغی تاسیس و ۲۰ نفر شهروند نخجوان را به این فرقه جذب کرده بودند. که در نهایت مراکز آموزشی و تبلیغاتی آنها منحل و وسایل و کتب تبلیغی مذهبی نورچی ها مصادره شد.

در سال ۲۰۰۴ مشخص شد که حاجی ضیا و علی اوغلو که اساتید مدرسه ترک در شهر نخجوان بودند، برای گسترش فرقه نورچی حمایت مالی کرده اند. همچنین، اقلام تبلیغی فرقه نورچی را برای کسانی که تحت تأثیر این جریان بوده اند، فراهم کرده اند. این افراد به دلیل فعالیت های غیرقانونی خود از نخجوان خارج شدند.

در سال ۲۰۰۵ راجیم جوهر و ویسل آلبایراک که دانشجویان دانشگاه دولتی نخجوان بوده اند، به صورت غیر قانونی ۲۰  نفر جوان نخجوانی را به فرقه نورچی جذب کرده اند. مشخص شد که هر یک از این ساکنان محلی جلسات "مشورت" ، کلاس های درس را در خانه های خود ترتیب داده اند. بسیاری از ادبیات نورچی ، سی دی ، لباس مذهبی و سایر وسایل در این خانه ها پیدا و مصادره شد. و مبلغان نورچی نیز از کشور اخراج شدند.

در سال ۲۰۰۶صالح آغآسلان و دورموش گوک چمن که تبعه ترکیه بودند و در شهر نخجوان منزلی را اجاره کرده اند فرقه نورچی را تبلیغ می کردند. در این خانه نیز مقادیر زیادی ادبیات نورچی و سی دی های تبلیغ کننده پیدا و مصادره شدند. مبلغین یاد شده به طور قانونی از کشور اخراج شدند.

در سال ۲۰۰۸در کالج ترک به نام احمد محمود اف در شرور مشخص شد که طاحسین یاغجی معلم زبان انگلیسی آن مدرسه به جای زبان انگلیسی ایده های فتح الله گولن و فرقه نورچی را تبلیغ کرده است. برای دانش آموزان مدرسه خطبه های فرقه نورچی را آموزش داده است.

فعالیت مدارس "لیسه ترک - نخجوان، لیسه ترک - شرور و لیسه دختران -اردوباد" تا سال  ۲۰۱۴ میلادی ادامه داشت و در همین سال فعالیت آنها متوقف گردید.به گزارش خبرگزاری “dia.az” در تاریخ ۱۷ آوریل ۲۰۱۴، حکومت نخجوان اعلام کرد که علت اصلی متوقف شدن فعالیت مدرسه های ترکیه در نخجوان پخش کتاب های سیاسی و مذهبی در آن مدارس بوده است.

http://www.dia.az/۸/۴۳۵۰۷-naxchivanda-nurchular-neche-ildir-hedefdedir.html

ملاحظات:

· با توجه به بررسی های بعمل آمده یکی از عمده اهداف ترکیه از طریق فعالیت های رسمی و غیر رسمی خود همانند حمایت و پشتیبانی از فعالیت های فرقه نورچی ها قطعا رویکرد تغییرات گرایشی و اعتقادی مسلمانان از شیعه به اهل سنت در نخجوان ارزیابی می گردد.

· موضوع تغییر عقیدتی جمعیت و یارگیری برای ترکیه در سراسر جهان بسیار مهم می باشد ولی اهمیت این موضوع برای ترکیه با کشورهای همسایه و کشورهای دارای مرز مشترک دوچندان است " ترکیه با نخجوان ۱۱ کیلومتر مرز مشترک دارد" و از مصادیق آن می توان به سرمایه گذاری برای ساخت و ساز مدارس ترکیه اشاره داشت که علیرغم آنکه فعالیت این مراکز آموزشی و ترویج زبان ترکی استانبولی به نظر می رسد لیکن در یک لایه پایین تر فعالیت اصلی آنها بیشتر رنگ و لعاب عقیدتی و تغییر بافت جمعیتی و در نهایت سیاسی بخود می گیرد .مصداق بارز آن هم ساخت و ساز و افتتاح سه مدرسه آموزشی ترکیه ؛ لیسه ترک - نخجوان، لیسه ترک - شرور و لیسه دختران -اردوباد را در جمهوری خودمختار نخجوان می توان اشاره داشت.که البته همانطور اشاره شد این مدارس بعدا تعطیل شدند.

· مستقر نمودن شهروندان ترکیه ای و برپا نمودن کلاس های آموزش عقیدتی در خانه های استیجاری آنها برای شهروندان نخجوان حکایت از اهمیت این منطقه استراتژیک به ظاهر کوچک برای کشور ترکیه دارد.

· نکته قابل توجه این است که علیرغم اینکه اینچنین به نظر می رسد که  فعالیت فرقه نورچی های ترکیه در سال ۲۰۱۴ متوقف شده و به پایان کار خود در نخجوان رسیده است و لیکن با بررسی های بعمل آمده در محل چنین برداشت می شود که ترکیه دست بردار از اهداف مذهبی و قوم گرایی خود از اهالی و منطقه نخجوان نیست. بطوریکه بعد از پایان جریان نورچیان شاهد راه اندازی فرقه ای بنام فرقه اسکندریان به رهبری اسکندر میهر می باشیم.( اسکندر میهر رهبر فرقه اسکندریان توهم و داعیه پیامبری، امام زمانی و ادعای خلیفه مسلمانان را در سر دارد ) مقر آنها در ترکیه با رویکرد ترویج اهل سنت است . این فرقه در سال ۲۰۱۵ فعالیت خود را در نخجوان آغاز نموده است. لذا با توجه به تجربیات مکتسبه گذشته ترکیه در این منطقه ( برخورد طرف نخجوانی با فعالیت های آنها ) اطلاعات چندانی از نوع ارتباط این فرقه با مقامات و نهادهای ترکیه ای و همچنین روش تبلیغاتی و نحوه فعالیت این جریان ترکیه ای در دست نیست. ولی مسئله قابل تامل این است که پیروان این فرقه اسکندر را به عنوان امام قبول دارند و این موضوع در راستای شناخت جریان های منطقه ای نیازمند مطالعه بیشتر توسط مراکز تخصصی و موضوعی در کشور را طلب می نماید. صفحه فیسبوک فعال که بنام اسکندر میهر رصد و شناسایی شد به آدرس: https://www.facebook.com/fexreddin.tahirov.۱ برای مزید استحضار معرفی می گردد. که بعضا پرچم های ترکیه و آذربایجان در کنار هم در برخی پست های تبلیغاتی وی در صفحات مذکور به چشم می خورد.

· نکته حائز اهمیت این است که بدلیل فضای سیاسی حاکم بر مناسبات ج.خ.نخجوان و ترکیه و عدم آگاهی و اطلاع دقیق از منویات ترک ها،طرف نخجوانی از پیچیدگی و اهداف پشت پرده آنها آگاه نبوده و از طرف دیگر نیز عملا اجازه نمیدهد نیروهای فکری و مذهبی شیعه نیز به تبیین دقیق شعائر شیعی در این منطقه بپردازند.

· با توجه به تحولات جاری در فضای مناسبات ج.آذربایجان و ترکیه در موضوع قره باغ خصوصا در منطقه نخجوان، بنظر می رسد ترکیه به فعالیت ها و اثرگذاری خود در این منطقه اضافه نماید.