منطقه جام در ولایت غور در کنار دریای هریرود قرار دارد؛ رود خانه ای که منشاء آن در کوه های مرکزی افغانستان است و به سمت هرات و ایران سرازیر می شود.

«منار جام» برگرفته از نام همین منطقه (جام)؛ به این نام معروف شده و ۶۵ متر ارتفاع دارد. این منار از مهم‌ترین مناطق دیدنی افغانستان به شمار می‌رود و در فهرست میراث‌های فرهنگی جهان اسلام ثبت شده است. منار جام که کهن‌ترین منار خشتی جهان خوانده می‌شود؛ از شاهکارهای معماری غوری‌ها بوده و در زمان پادشاهی سلطان غیاث‌الدین، (۱۱۵۳-۱۲۰۳ میلادی) از بزرگترین پادشاهان سلسله غوری، ساخته شده است. مورخان بر این باورند که این منار در جایی به نام فیروزکوه بنا شده؛ شهری که پسر چنگیزخان ویران کرد و گمان می‌رود که «منار جام» از بقایای یکی از آبادی‌های آن باشد.

گفته می‌شود که طراحی منار جام؛ از منار مشابهی در دهلی هند الگوبرداری شده است.

اثر تاریخی مذکور در ۱۹۰۰ متری سطح دریا در دره‌ای ناهموار،  بین تقاطع دو رود هری‌رود و جم‌رود در حدود ۲۱۵ کیلومتری شرق هرات قرار داشته و با نقش برجسته با تزئینات هندسی و با کتیبه‌ای کوفی در کاشی‌های فیروزه‌ای پوشانده شده است.

منار جام، از معدود بناهای تاریخی افغانستان است که نماد خلاقیت هنری استثنایی و تسلط مهندسی سازه در آن زمان به شمار می‌رود. معماری و تزئینات آن از لحاظ تاریخی و هنری برجسته بوده و عناصر تحولات اولیه منطقه را به نحوی استثنایی در هم آمیخته و الگوی معماران بعدی شده است. این اثر سر به فلک کشیده و زیبا، نمونه برجسته ای معماری و تزئینات دوره اسلامی در آسیای میانه است و نقش مهمی در گسترش بیشتر آنها تا هند دارد.

این منار باستانی در سال ۲۰۰۲ میلادی در فهرست میراث‌های فرهنگی جهانی سازمان یونسکو درج شده است و یکی از بزرگترین آثار تاریخی در غرب کشور به شمار می رود. همچنین؛ کمیته میراثهای فرهنگی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی جهان اسلام موسوم به «ایسیسکو» با پیشنهاد افغانستان مبنی بر ثبت منار جام باستانی در فهرست میراث‌های فرهنگی جهان اسلام موافقت کرده است.

با اینکه این منار به عنوان میراث جهانی شناخته می‌شود؛ اما اقدام جدّی برای جلوگیری از فروریختن آن انجام  نشده است و شماری از فرهنگیان در غور هشدار می‌دهند که اگر به زودی در زمینه حفاظت از منار جام اقدامی نشود، این بازمانده و میراث جهانی از بین خواهد رفت.

منبع: شبکه اطلاع رسانی افغانستان

لینک:

https://www.afghanpaper.com/info/amaken/manar%۲۰jam.htm