زندگینامه هنرمند:

بهروز کنگرلی در ۲۲ ژانویه ۱۸۹۲ در نخجوان متولد شد. او در طول عمر کوتاه خود دستاوردهای بسیاری داشت. این هنرمند برجسته اولین نقاش رنگ‌آمیزی با آبرنگ در آذربایجان، اولین نقاش واقع‌گرای این کشور و همچنین نخستین طراح صحنه تئاتر در نخجوان بود. علاوه بر این، او به‌عنوان نخستین نقاش تحصیل‌کرده آذربایجان در تاریخ ثبت شده است.

پدرش، شیرعلی‌بک، استعداد ذاتی پسرش در نقاشی را تشخیص داد و برای شکوفایی این استعداد، او را به مدرسه معتبر نقاشی و مجسمه‌سازی تفلیس فرستاد. بهروز به عنوان اولین دانشجوی آذربایجانی این مدرسه، با استعداد درخشان خود همه را متحیر کرد.

در طول تحصیل، آشنایی با ادیب بزرگ جلیل محمدقلی‌زاده و مجله مشهور "ملانصرالدین" نقش مهمی در رشد و بلوغ هنری بهروز ایفا کرد. اولین نمایشگاه نقاشی بهروز در ژوئن ۱۹۱۴ در نخجوان برگزار شد و جلیل محمدقلی‌زاده را به شدت تحت تأثیر قرار داد. بهروز در آثارش، زیبایی‌های طبیعت زادگاهش، صحنه‌های واقعی از زندگی مردم و موضوعات بومی را با زبانی ساده، واقع‌گرا و قابل فهم برای عموم به تصویر کشیده بود.

بهروز کنگرلی که تنها ۳۰ سال عمر کرد، فقط به مدت ۷ سال توانست به فعالیت هنری بپردازد. بیماری سختی که در کودکی به آن مبتلا شد، هرگز از عشق بی‌پایان او به هنر نکاست و نتوانست شعله زندگی او را خاموش کند. او با خلق نزدیک به ۲۰۰۰ اثر بی‌نظیر در عمر کوتاه اما پرمعنای خود، نامش را در تاریخ فرهنگ ما جاودانه ساخت. نقاش، در سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰، وقایع اجتماعی و سیاسی آن دوران آذربایجان را بر بوم نقاشی منتقل کرد و میراث بزرگی از خود بر جای گذاشت.

بهروز کنگرلی با آثار خود، تاریخ ملت را زنده نگاه داشته است. او بیش از ۳۰ پرتره از آوارگان خلق کرده که این آثار نه تنها از نظر تاریخ هنر ارزشمند هستند، بلکه بازتابی از حوادث سیاسی آن زمان، از جمله تجاوزات ارمنی‌ها، و رنج و آوارگی مردم آذربایجان است. مجموعه آثاری مانند "آوارگان"، "دختر آواره"، "پسر آواره"، "زن آواره"، "خانواده بی‌سرزمین"، "پسر آواره پابرهنه" و ده‌ها پرتره دیگر از آوارگان، نه تنها از لحاظ هنری بلکه به عنوان اسنادی تاریخی بسیار ارزشمندند. در این راستا، ایده‌های هنری کنگرلی، همچون دیدگاه‌های روشنگرانه و میهن‌پرستانه یک روشنفکر، بسیار ارزشمند است.

شایان ذکر است که بهروز کنگرلی از این آثار هیچ درآمدی کسب نکرد. او قلم‌موی خود را به ابزاری برای مبارزه با بی‌عدالتی تاریخی تبدیل کرد.

رهبر بزرگ، حیدر علی‌اف، میراث غنی هنری بهروز کنگرلی را این‌گونه ارزیابی کرده است: «آثار او فوق‌العاده ارزشمندند. اول به خاطر مهارت‌های نقاشی و رنگ‌هایی که به کار برده است. دوم، به خاطر شخصیت‌هایی که خلق کرده است؛ منظورم تصویر انسان‌هاست، به ویژه دوران سخت سال‌های ۱۹۱۸، ۱۹۱۹ و ۱۹۲۰ که او وضعیت دشوار مردم ما را در آثارش به تصویر کشیده است.»

سرزمین کهن نخجوان برای بهروز کنگرلی منبع الهام بی‌پایانی بود. این زادگاه عزیز، همچون خطی سرخ در تمامی آثار او جریان دارد. طبیعت شگفت‌انگیز و افسون‌گر این دیار، با کوه‌های سخت و صخره‌ای و زیبایی‌های افسانه‌ای، تاریخ باستانی، زندگی سنتی و ارزش‌های ملی، با رنگ‌های جادویی و تخیل هنرمندانه کنگرلی، در آثارش همچنان زنده است. این آثار، سرشار از عشق به وطن و روح میهن‌پرستی، تا به امروز مخاطبان را مجذوب خود می‌کنند. در هنر کنگرلی، غنای احساسات، خوش‌بینی و نشاط موج می‌زند. او همچون نقاشی که تاریخ را به تصویر می‌کشد، مخاطبان را به سفری در تاریخ نخجوان می‌برد و با نمایش واقعیت‌های آن دوران، یادگارهای ارزشمندی برای امروز به جا گذاشته است. این آثار نشان‌دهنده عشق بی‌پایان او به وطن و زیبایی‌های طبیعت است.

بسیاری از بناهایی که در دوران حکومت شوروی تخریب شدند، با استناد به آثار کنگرلی بازسازی شده‌اند. مکان مقبره حضرت نوح نیز بر اساس نقاشی‌های این استاد برجسته شناسایی شد و آرامگاه آن بازسازی گردید. یکی از منابع بسیار ارزشمند درباره ظاهر خارجی، ساختار، و سبک معماری مقبره نوح، مجموعه آثاری است که بهروز کنگرلی با عنوان "مقبره نوح" خلق کرده و آن‌ها را از طبیعت ترسیم کرده است.

بهروز کنگرلی خستگی‌ناپذیر کار کرد، آثار متعددی در زمینه نقاشی و گرافیک خلق کرد و برای آموزش و علاقه‌مند کردن جوانان به هنر، کارگاه‌های ویژه‌ای راه‌اندازی کرد. او نمایشگاه‌های شخصی خود را برگزار می‌کرد و در نمایشگاه بزرگی که در سال ۱۹۲۱ در آذربایجان برگزار شد، بیش از ۵۰۰ اثر از او به نمایش درآمد. در آثار این هنرمند، طبیعت جایگاه ویژه‌ای داشت. زیبایی‌هایی که او مشاهده می‌کرد و الهام‌بخش او بودند، در آثاری چون "آبشار"، "منظره کوهستانی"، "کوه ایلانلی در نور ماه"، "هنگام غروب خورشید"، "کوه آرارات"، "قلعه قدیمی"، "دروازه در روستای علی‌آباد"، و "راه روستای یامخانه" به تصویر کشیده شده‌اند. همچنین، بناهای تاریخی در آثاری چون "مقبره مؤمنه خاتون"، "کوه اصحاب کهف"، و "قبر نوح" جاودانه شده‌اند. از میان آثار مرتبط با فصل‌های سال نیز می‌توان به تابلوهای "پاییز" و "بهار" اشاره کرد.

بهروز کنگرلی به‌عنوان اولین نقاش حرفه‌ای، بنیان‌گذار سبک رئالیسم در نقاشی آذربایجان محسوب می‌شود. او این سبک را با محتوای اجتماعی جدید، ژانرهای تازه، روش‌های تصویری نوین و ابزارهای بیانی غنی‌تر کرد. آثار کنگرلی علاوه بر موزه شخصی او، به‌عنوان گنجینه‌هایی ارزشمند در موزه هنر دولتی آذربایجان، موزه تاریخ دولتی نخجوان، و موزه تاریخ دولتی مسکو نگهداری می‌شوند.

در کشور ما، به‌ویژه در نخجوان، زادگاه بهروز کنگرلی، همواره به میراث این هنرمند بزرگ توجه و اهمیت ویژه‌ای داده شده است. در همین راستا، مقبره بهروز کنگرلی در شهر نخجوان بازسازی شده و سالن نمایشگاه اتحادیه هنرمندان جمهوری خودمختار نخجوان به نام "سالن نمایشگاه بهروز کنگرلی" نام‌گذاری شده است. سالگردهای ۱۱۰، ۱۲۰ و ۱۳۰ سالگی تولد او با برگزاری مجموعه‌ای از رویدادهای باشکوه گرامی داشته شده است.

برای بررسی عمیق‌تر میراث بهروز کنگرلی، موزه‌ای به نام او تأسیس شده است. در حال حاضر، این موزه دارای بیش از ۱۲۵۰ اثر هنری و تاریخی است که ۳۸۸ اثر در نمایشگاه اصلی به نمایش گذاشته شده‌اند. برای غنی‌تر کردن نمایشگاه موزه، بیش از ۲۰۰ اثر از این هنرمند برجسته از موزه ملی هنر آذربایجان به این مرکز فرهنگی منتقل شده است. در سال ۲۰۱۶، پارکی به نام "پارک هنرمندان بهروز کنگرلی" در شهر نخجوان افتتاح شد و مجسمه این هنرمند برجسته در این پارک نصب گردید.

این اقدامات بار دیگر نشان می‌دهد که بهروز کنگرلی، هنرمند جاودان آذربایجان، به‌عنوان یکی از گنجینه‌های فرهنگی ملت، همواره با احترام و افتخار یاد خواهد شد. آثار و شخصیت او همچنان مورد پژوهش و ترویج قرار خواهد گرفت.

https://azertag.az/xeber/azerbaycanin_ilk_ali_tehsilli_ressami___behruz_kengerli-3383423