در قلب صدر راولپندی، عمارت باشکوه پونچ همچون یادگاری از گذشته‌ای باشکوه ایستاده است. این بنا که در سال ۱۸۹۷ توسط راجا موتی سینگ، حاکم پونچ ساخته شد، ترکیبی بی‌نظیر از معماری اروپایی و سنتی هندی، به‌ویژه کشمیری است.
بااین‌حال، مساحت و اهمیت فرهنگی این عمارت به‌تدریج در حال کاهش است. این ساختمان که زمانی ۳۷ کنال وسعت داشت، اکنون به ۲۳ کنال کاهش یافته است. بخش‌های زیادی از زمین آن تصرف شده یا به فروش رسیده است. دیوارهایی که روزگاری با کنده‌کاری‌ها و نقوش هنری زیبا تزیین شده بودند، اکنون رو به ویرانی هستند. کارشناسان تأکید می‌کنند که عمارت پونچ باید بازسازی و به‌عنوان یک میراث فرهنگی ثبت شود، زیرا پتانسیل بالایی برای تبدیل‌شدن به جاذبه‌ای گردشگری و نمادی از تاریخ پادشاهی این منطقه دارد.
شکوه معماری عمارت پونچ
این بنا نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری سنتی و مدرن است که با استفاده از آهک، ماش سیاه (دال ماش) و خاک رس ساخته شده و استحکام بالایی دارد.
ویژگی‌های شاخص معماری:
- بالکن‌های باشکوه: از چوب گردو و به سبک سنتی کشمیری ساخته شده و به سالن اصلی مشرف است.
- حیاط‌ها و اتاق‌های مجزا: دارای بخش‌های اختصاصی برای خدمتکاران و خانواده‌ی سلطنتی، با شبکه‌های چوبی کنده‌کاری‌شده برای جداسازی قسمت زنان.
- سالن اصلی: محل برگزاری جلسات دربار و جشن‌های باشکوه، با دیوارهایی مزین به طرح‌های پیچیده.
- نورگیرهای چوبی و سقف‌های پنجره‌دار: طراحی‌شده برای تأمین نور طبیعی به اتاق‌های پایین بدون نیاز به برق.
بااین‌وجود، این بنای باشکوه اکنون در حال تخریب است. رنگ سفید بنا کمرنگ شده، ویرانی در برخی قسمت‌ها دیده می‌شود و بخش‌هایی از آن زیر علف‌های هرز پنهان شده است.
تاریخچه‌ی عمارت – از اقامتگاه سلطنتی تا صحنه‌ی تحولات سیاسی
عمارت پونچ در طول تاریخ نقش‌های مختلفی ایفا کرده است:
۱. اقامتگاه سلطنتی (۱۸۹۷–۱۹۴۷)
- توسط راجا موتی سینگ برای اقامت خاندان سلطنتی پونچ ساخته شد.
- در سال ۱۹۱۴، پس از الحاق پونچ به ایالت جامو و کشمیر، این عمارت به مالکیت مهاراجه گلاب سینگ، حاکم کشمیر درآمد.
- همچنین به‌عنوان مهمان‌سرای افسران بریتانیایی در دوره‌ی استعمار هند استفاده شد.
۲. استفاده‌ی سیاسی و نظامی (۱۹۴۷–۱۹۸۰)
- پس از استقلال پاکستان، این عمارت به اقامتگاه اولین نخست‌وزیر آزاد جامو و کشمیر (AJK) و دفتر ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیری AJK تبدیل شد.
- در سال ۱۹۶۱، با انتقال پایتخت AJK به مظفرآباد، عمارت به وزارت فدرال امور کشمیر واگذار شد.
- دادگاه‌های نظامی در دوران ژنرال ضیاء (۱۹۷۷–۱۹۸۶): در زمان حکومت نظامی ژنرال ضیاءالحق، دادگاه‌های نظامی در این عمارت برگزار می‌شدند که در آن سیاستمداران مخالف محاکمه و مجازات می‌شدند.
۳. تصرف و تجاری‌سازی (۱۹۸۰ تا کنون)
- ۱۹۸۳: یک ساختمان تجاری ۱۰ طبقه در زمین‌های عمارت ساخته شد که شامل ۲۰۰ مغازه، دفتر کار و واحدهای مسکونی بود.
- ۱۹۸۶: نخست‌وزیر محمد خان جونیجو فروش زمین‌های باقی‌مانده‌ی عمارت پونچ را ممنوع کرد.
- استفاده‌ی کنونی: اکنون این عمارت به‌عنوان دفتر املاک AJK و کمیسیون انتخابات AJK مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با وجود اهمیت تاریخی این بنا، گسترش بی‌رویه‌ی شهری و سوءمدیریت باعث شده است بخش زیادی از آن از بین برود.
لزوم بازسازی و ثبت به‌عنوان میراث فرهنگی
چرا عمارت پونچ نیازمند حفاظت است؟
کارشناسان بر این باورند که عمارت پونچ باید به‌عنوان یک اثر میراثی ثبت شود، چراکه دارای معماری منحصربه‌فرد و پیشینه‌ای ارزشمند است. عمارت‌های مشابه در لاهور، سیالکوت و کراچی نیز در وضعیت نامناسبی قرار دارند که نشان‌دهنده‌ی بحران نگهداری از آثار تاریخی در پاکستان است.
بازسازی عمارت پونچ می‌تواند:
- بخشی از تاریخ پاکستان را حفظ کند.
- گردشگری فرهنگی را توسعه دهد و بازدیدکنندگانی را جذب کند که به گذشته‌ی باشکوه این منطقه علاقه دارند.
- از آن برای برگزاری رویدادهای فرهنگی، نمایشگاه‌ها یا موزه استفاده شود، به‌جای آنکه بیشتر تخریب گردد.
برنامه‌های دولت برای بازسازی
مسئول دفتر املاک AJK، مسعود احمد، اعلام کرده است که ۵۰۰ هزار روپیه برای بازسازی نمای بیرونی عمارت پونچ اختصاص داده شده است و کار بازسازی به‌زودی آغاز خواهد شد. اما کارشناسان معتقدند که یک برنامه‌ی جامع‌تر برای حفاظت و احیای این بنا ضروری است.
نتیجه‌گیری – میراثی که باید حفظ شود
عمارت پونچ تنها یک ساختمان نیست، بلکه نمادی از شکوه پادشاهی، شاهدی بر دوران استعمار، و صحنه‌ای از تحولات سیاسی بزرگ پاکستان است. اما در صورت عدم رسیدگی، این میراث گران‌بها به‌زودی به فراموشی سپرده خواهد شد.
ثبت این بنا به‌عنوان یک میراث فرهنگی، اجرای پروژه‌های بازسازی، و استفاده‌ی مجدد از آن برای اهداف فرهنگی و تاریخی، می‌تواند این اثر را از نابودی نجات دهد. اگر اقدامات لازم صورت گیرد، عمارت پونچ می‌تواند پلی میان گذشته و آینده باشد و نسل‌های بعدی را با شکوه یک دوران ازدست‌رفته آشنا کند.
آیا این عمارت باشکوه نجات خواهد یافت یا در گردوغبار تاریخ محو خواهد شد؟
https://tribune.com.pk/story/2445188/shrinking-poonch-house-in-need-of-facelift
نظر شما