ریشه جنجالی که بر سَرِ برگزاری پانصدمین سالگرد مرگ «لئوناردو داوینچی» یا «رافائل» بین فرانسه و ایتالیا رخ داد و موضوع وام دادن تابلوهایی از این هنرمند ایتالیایی که در موزۀ لوور نگهداری می‌شود، به دیگر کشورها نیز کشیده شده‌است. مسئله این است که اخیراً موضوع بازگرداندن آثار فرهنگی به موضوعی جنجالی تبدیل شده که مشکلاتی را حتّی در عرصه دیپلماتیک در پی داشته‌است. این مطالبات، به‌ویژه از سوی کشورهای آفریقایی شدیدتر است.

«فرانس انفو» ضمن مطلبی در این زمینه می‌افزاید:

«"فرانک ریستر"، وزیر فرهنگ و ارتباطات فرانسه قرار است با "آلبرتو بونسولی"، همتای ایتالیایی خود درباره موضوع برگزاری پانصدمین سالگرد مرگ داوینچی و رافائل، دو هنرمند ایتالیایی و مبادله برخی آثار این دو هنرمند دیدار و گفتگو نماید. در همین حال، موزۀ لوور نیز برنامه‌ای را ترتیب داده‌است که قرار است از ۲۴ اکتبر ۲۰۱۹ تا ۲۴ فوریه ۲۰۲۰ میلادی برگزار شود».

برخی مسئولان ایتالیایی فرانسه را به قبضه اموال فرهنگی خود متهم می‌کنند. این موضوع سبب نگرانی فرانسه در وام دادن تابلوهای خود به ایتالیا شده‌است؛ زیرا فرانسویان فکر می‌کنند چنین موضع‌گیری‌هایی می‌تواند توافق بین دو کشور را درباره وام دادن تابلوهای داوینچی زیر سؤال ببرد. پیش از این، در سال ۲۰۱۷ میلادی، توافقی به همین منظور بین دو کشور صورت گرفته بود.

در مقاله فرانس انفو آمده‌است که اختلاف بین ایتالیا و فرانسه درباره آثار هنری تنها یک مورد نیست. بیش از نیمی از آثار آفریقایی که در موزه‌های فرانسه وجود دارد، آثاری هستند که از دوران استعماری کشورهای آفریقایی به وسیله فرانسه به این کشور منتقل شده‌اند. از همین رو، کشورهایی مانند بنین و سنگال چند ماهی است رسماً اقدام‌هایی را برای بازگرداندن آثار هنری و فرهنگی خود از فرانسه آغاز کرده‌اند. علاوه بر فرانسه، اقدامات مشابهی نیز علیه کشورهای اروپایی، مانند بلژیک، آلمان و انگلیس که از کشورهای استعمارگر محسوب می‌شوند، صورت گرفته‌است.

بر اساس برخی بررسی‌ها، حدود %۹۰ـ۸۵ آثار هنری و میراث فرهنگی کشورهای آفریقایی در خارج از آفریقاست. به‌تازگی فرانسه در پی انتشار گزارشی در این زمینه، تصمیم گرفت بخش کوچکی از این آثار را به بنین بازگرداند که در سال ۱۸۹۲ میلادی، به وسیله ارتش فرانسه از این کشور غارت شده بود.

«امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه، نگران از ترویج چنین درخواست‌هایی از سوی کشورهای آفریقایی، تصمیم گرفته‌است با گرد آوردن تمام شرکای آفریقایی فرانسه در نیمه اول سال میلادی جاری، در همین زمینه با آن‌ها گفتگویی انجام دهد و سیاست فرانسه مبنی بر سیاست مبادله آثار هنری را به آن‌ها پیشنهاد دهد. در این میان، ساحل عاج بیش از دیگر کشورهای آفریقایی از چنین سیاستی سود جسته‌است، به گونه‌ای که تاکنون ۱۴۸ شیء هنری این کشور قرار است به موزه تمدن‌های این کشور عودت داده شود.

ارزیابی‌ها حاکی است که حدود ۹۰ هزار شیء هنری در موزه‌ها و نزد مجموعه‌داران فرانسوی وجود دارد که حدود ۷۰ هزار شیء فقط در موزه برانلی است. از این تعداد، ۴۶ هزار قطعه هنری در دوره استعماری فرانسه، طی سال‌های ۱۸۸۵ و ۱۹۶۰ میلادی به تصاحب درآمده‌است. ۲۰ هزار شیء هنری دیگر در سایر موزه‌های فرانسوی وجود دارد.

با این حال، فرانسه از بازگرداندن توپ موسوم به «توپ بابامرزوق» به الجزایر مخالفت می‌کند. پاریس می‌گوید این توپ که در «برِست» (Brest) قرار دارد، امروزه بخشی از میراث نظامی این کشور است. در سال ۱۶۸۳، از این توپ برای کشتار نیروی دریایی فرانسه، مسیحیان و «ژان لو واشر»، کنسول وقت فرانسه استفاده شد که بعدها فرانسویان پس از تصرف و اشغال الجزایر، آن را به فرانسه منتقل کردند.

پایان این گزارش، سوای این نوع اختلاف‌ها، به نمونه دیگری از دلایل برخی کشورهای اروپایی در امتناع از استرداد اموال فرهنگی می‌پردازد و می‌افزاید:

«برخی مدیران موزه‌های اروپایی درباره بازپس دادن برخی از این اموال، نگرانی خود را ابراز داشته‌اند و در بیان این نگرانی، به موضوعاتی مانند آماده نبودن زیرساخت‌های کشورهای آفریقایی اشاره دارند، به‌ویژه اینکه از نظر آنان، برخی آثار در فهرست آثار میراث جهانی ثبت شده‌اند».

در همین زمینه، نشریه «ژئو»، چاپ پاریس نیز همچون سایر رسانه‌های فرانسه که در چند ماه گذشته به موضوع استرداد اموال فرهنگی کشورهای مستعمره فرانسه، انگلیس، آلمان و... پرداخته بودند، مقاله‌ای منتشر کرده‌است که در آن، درباره این اصل پرسش کرده‌است که آیا این اموال فرهنگی باید به خاستگاه اصلی خود بازگردانده شوند یا نه.

به نوشته این نشریه، در پی درخواست رسمی وزارت فرهنگ و گردشگری اتیوپی، موزه ملّی انگلیس اخیراً تصمیم گرفته‌است که موهای یک امپراطور سابق اتیوپی به قدمت ۱۵۰ سال را به این کشور بازگرداند. این اقدام انگلیس در شرایطی شایسته توجه می‌باشد که موضوع استرداد برخی اموال فرهنگی و میراث ملّی کشورهای آفریقایی که در موزه‌های کشورهای اروپایی نگهداری می‌شود، مطرح شده است. برای اولین بار، بنین بود که توانست فرانسه را به پذیرش استرداد ۲۶ اثر تاریخی به غارت رفته خود متقاعد سازد. مصر هم که قرار است تا سال۲۰۲۰ میلادی موزه جدیدی را راه‌اندازی کند، درخواست خود را مبنی بر استرداد برخی اموال فرهنگی و اشیاء تاریخی خود، بار دیگر برای برخی کشورهای غربی، از جمله انگلیس مطرح ساخته‌است. یونان هم بر بازپس‌ گرفتن مجسمه ونوس خود پافشاری می‌کند که در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود.

این نشریه با اشاره به اینکه مطالبات فوق محدود به کشورهای آفریقایی نیست و یا حتّی برخی همسایگان اروپایی، نظیر ایتالیا نیز درخواست‌های مشابهی را دنبال می‌کنند، در ادامه به نقل از «مونیک ژودی بالینی»، پژوهشگر «مرکز ملّی تحقیقات علمی فرانسه» (CNRS) می‌افزاید: «موضوع استرداد این آثار تنها باید از طریق گفتگو صورت گیرد. از طرفی، این سؤال مطرح می‌شود که چرا نباید این آثار را در ازای دریافت برخی آثار فرانسوی مبادله کرد که مثلاً در کلیساهای دیگر کشورها نگهداری می‌شود».

همچنین، این پژوهشگر گزینه دیگری را به عنوان راه حلی برای پاسخ به این مطالبات مطرح می‌کند و آن «امانت دادن برخی آثار برای مدت طولانی» می‌باشد. هدف از این ابتکارها این است که تا جایی که می‌توان، از استرداد آن‌ها جلوگیری شود.