مقدمه

روسیه و ترکیه به عنوان دو کشور همسایه اما با جهان بینی متفاوت، از دیرباز در چهارچوب منافع متقابل روابط سیاسی و فرهنگی نزدیکی با یکدیگر داشته اند. این روابط اگرچه دارای فراز و نشیب های زیادی بوده و گاهی جنگهای بزرگ بر آن سایه انداخته است اما عوامل مختلف همواره دو کشور را مجبور به داشتن روابط حسنه براساس منافع متقابل کرده است. روسیه تا پیش از قرن هجدهم یک حکومت نه چندان نیرومند در شرق اروپا بود و وسعت آن چندان زیاد نبود. در آغاز قرن ۱۸ میلادی و با اصلاحاتی که تزار پتر کبیر انجام داد، این کشور به یک امپراتوری پهناور و نیرومند تبدیل شد و اکنون پهناور ترین کشور دنیا در شمال اوراسیا یعنی در آسیای شمالی و اروپای شرقی است.   

در سال ۱۹۱۷ انقلاب کمونیستی در روسیه به وقوع پیوست و نام کشور به «اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی»  با ۱۵ جمهوری خود مختار تغییر یافت. روسیه، با عنوان جمهوری فدراتیو روسیه شوروی مهمترین و بزرگ ‌ترین جمهوری در اتحاد جماهیر شوروی بود. در سال ۱۹۹۱ میلادی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی پس از جنگ سرد طولانی با غرب فرو پاشید و فدراسیون روسیه به جای آن نشست.

ترکیه اما در دوران امپراطوری عثمانی صاحب جایگاه مهمی در جهان بود و به عنوان یک کشور پهناور و مقتدر به لحاظ سیاسی و فرهنگی، در معادلات سیاسی منطقه و جهان تأثیرگذار بود. با فروپاشی امپراطوری عثمانی در اوایل قرن بیستم و قدرت گرفتن روسیه تحت نام اتحاد جماهیر شوری این معادله به سود روسیه تغییر کرد. از سوی دیگر دو قطبی شدن قدرت در جهان، باعث شد که ترکیه برای حفظ امنیت خود به سمت غرب متمایل شود و در دوران جنگ سرد به بهانه جلوگیری از خطر گسترش کمونیسم، نقش نگهبان غرب در منطقه غرب آسیا و شرق اروپا و همسایگی روسیه را بازی کند. این وضعیت که از آن به عنوان چکش تعادل نام برده می شد، همواره موجبات نارضایتی اتحاد جماهیر شوری را فراهم کرده بود. عضویت ترکیه در پیمان آنلانتیک شمالی (ناتو) از دیگر عوامل نارضایتی شوروی (روسیه) بود.

در این دوران رشد و نفوذ ایدئولوژی کمونیستی قدرت نرم اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شد. این قدرت نرم یعنی کمونیسم به شدت در حال گسترش بود. بسیاری از کشورها از اورپا و آمریکا تا آفریقا و آسیا تحت تأثیر این مکتب فکری قرار گرفته و به اتحاد جماهیر شوری نزدیک شده بودند. ترکیه از جمله کشورهایی بود که فعالیتهای کمونیستی در آن در برخی دوره ها به اوج خود رسیده بود. یکی از مهمترین عرصه های فعالیت کمونیستها عرصه فرهنگی بود. ظهور انجمنهای کمونیستی، اتحادیه ها، سندیکاها و انتشار نشریات با گرایشات کمونیستی تنها بخشی از این نفوذ بود. در این دوره بسیاری از آثار نویسندگان کمونیست به زبان ترکی ترجمه و منتشر می شد و شعرا و نویسندگان زیادی در ترکیه با گرایش فکری کمونیستی آثار زیادی را خلق کردند. ناظم حکمت شاعر معروف و یاشار کمال داستان نویس برجسته این کشور، از جمله این شخصیتها محسوب می شوند. با وجود فروپاشی کمونیسم، این مکتب همچنان دارای طرفدار در ترکیه است.

دیپلماسی فرهنگی روسیه

در دنیای امروز مفاهیمی مانند قدرت نرم و دیپلماسی عمومی به طور مداوم در دستور کار قرار دارند و کشورها در این زمینه سرمایه گذاری های جدی انجام می دهند. مطالعات دیپلماسی فرهنگی توسط دولتهای اقتدارگرا مطابق با منافع آنها انجام شده و پنهان نیست. روسیه از جمله کشورهای قدرتمند در زمینه دیپلماسی فرهنگی است و اهداف و برنامه مدون برای این منظور در دستور کار دارد. قبل از انقلاب بلشویک و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی چهره نرم روس ها مبتنی بر مذهب ارتدکس خود را نشان می داد. در دوره حاکمیت ۹۰ ساله ایدئولوژی کمونیسم این چهره رنگ باخت و تضعیف شد و ایدئولوژی کمونیسم به قدرت نرم این کشور تبدیل شد. 

مطالعات دیپلماسی فرهنگی در شوروی را می توان در دو دوره بررسی کرد، دوره استالین و بعد از آن. در دوره استالین، به برگزاری نمایشگاههای محصولات فرهنگی در خارج از کشور و حمایت از تورهای هنرمندان برجسته سایر کشورها، توجه ویژه ای شد. تورهایی که به طور کامل تحت کنترل دولت انجام شد و تنها در مناطق خاص به تورگردانان اجازه می دادند که از سبک زندگی مردم در اتحاد جماهیر شوروی اطلاعاتی به دست بیاورند و  سعی می شد در باره سطح رفاه جامعه در نظام کمونیستی توضیحاتی ارائه شود. اقدامی که چندان مؤثر به نظر نمی رسید. از سوی دیگر در دوره استالین، برای سفر شهروندان شوروی به کشورهای خارجی به عنوان گردشگر راهی باز نشد.

یکی از اصلاحات عمیق دولت در دوران پس از استالین در حوزه دیپلماسی فرهنگی بود. در این فرایند دولت اتحاد جماهیر شوری سعی کرد تا سوسیالیسم در سطح جهانی بر خلاف سیاستهای سرکوبگر استالین گسترش یابد. در راستای این هدف برنامه های تبادل دانشجویی و مبادلات علمی از سر گرفته شد. با وجود این که از گردشگری نیز به عنوان منبع مهم درآمد و تبلیغات استفاده می شد، اما این صنعت به عنوان بخش مهمی از دیپلماسی فرهنگی، نتوانست فراتر از خارجیانی باشد که از مناطق خاصی از کشور و تحت نظارت، بازدید می کردند. در همین حال اتحاد جماهیر شوروی سعی داشت از رادیو و تلویزیون نیز به عنوان یک وسیله اثرگذار در دیپلماسی فرهنگی استفاده کند، اما توانایی رقابت با رقیبان قدرتمند را نداشت.

پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، فدراسیون روسیه وارد دوره کاهش طولانی مدت در زمینه قدرت نرم شد. پس از دوره ای که درک عمومی از دنیای تک قطبی آغاز شد و درگیری های ابر قدرت ها به پایان رسید، جهان بار دیگر وارد دوره ای شد که درگیری بین دولتی در مقیاس جهانی خود را نشان داد، مرزها تغییر کردند و اتحادها دوباره شکل گرفتند.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه جذابیت ایدئولوژیک خود را از دست داد. این کشور مجبور شد دیدگاه و مسیر جدیدی پیدا کند. برای این منظور، مجبور بود از تمام سرمایه های فرهنگی از جمله برخی مؤسسات روسیه تزاری استفاده کند. از دیگر سو، روسیه که قطعاً قادر به رقابت با کشورهای کاپیتالیست نبود، مجبور شد اهداف قابل دستیابی را انتخاب کند. محوریت کلیسای ارتدکس در این راستا یکی از مسیرهای دیپلماسی فرهنگی بود.

دولت روسیه دوباره از گفتمان "جهان روسیه" (روسکی میر) که در روسیه تزاری استفاده می شد، برای محافظت و بهبود محیط و نفوذ فرهنگی خود استفاده کرد تا بتواند با حرکات دیپلماسی فرهنگی به تقویت قدرت نرم خود اقدام کند.

این کشور، همچنین با استفاده از روشهای جدیدی که در دنیای دیجیتالی برای تأثیر گذاری بر مردم ایجاد شده، پیشرفتهایی به دست آورد و در مطابقت با روشهای غیر متعارف دیپلماسی عمومی موفق تر عمل کرد. در این راستا این کشور قصد دارد هواداران خود در خارج از این کشور را در یک شبکه گسترده جمع کند و از آنها برای خدمت به منافع روسیه استفاده کند.

روسیه همواره تلاش کرده است از مؤلفه های مختلف از جمله دوستداران فرهنگ و تاریخ و ادبیات، زبان و همچنین پتانسیل گردشگری و رسانه ها در راستای دیپلماسی فرهنگی در چهارچوب قدرت نرم استفاده کند.

نگاهی به پیشینه روابط ترکیه و روسیه

روابط فرهنگی میان کشورها همواره تحت الشعاع روابط سیاسی قرار دارد. هر چند وجود علقه های مشترک فرهنگی، مرزهای سیاست را در می نوردد و تنشهای موقت چندان خللی در توسعه روابط فرهنگی ایجاد نمی کند، اما می تواند به طور موقت رشد آن را کند یا متوقف کند. روابط ترکیه و روسیه در طول تاریخ عموماً روندی نوسانی را پشت سر گذاشته است. این روابط در سالهای جنگ سرد در سطح خوبی نبوده است. اگرچه ترکیه در سال ۱۹۶۴ پس از تحریم تسلیحاتی از سوی امریکا به سیاست بهبود روابط با اتحاد جماهیر شوروی روی آورد، اما کارنامه چندان موفقی نداشت. تجزیه و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پس از پایان جنگ سرد فرصتی برای ترمیم مناسبات بین مسکو و آنکارا فراهم کرد اما مسائل بالکان، دریای سیاه و تحولات و بحران های موجود قفقاز و خاورمیانه مانع تحقق این امر شد. در این دوره، هر دو کشور پس از جنگ سرد به دنبال نقش جدید در نظم نوین جهانی بودند.

 دو کشور در طی دهه نخست قرن ۲۱ در تلاش برای ایجاد روابط بر روی مبانی منطقی تری بوده اند. اگرچه مسکو آنکارا را به عنوان رقیب می بیند، اما آن را شریکی می داند که باید در بسیاری از زمینه ها از انرژی گرفته تا تجارت با آن کار کند. از طرف دیگر، آنکارا نیز ترجیح می دهد که با همسایه بزرگ و قدرتمند خود که دارای منابع گاز طبیعی بوده و از نفوذ در مسایل منطقه ای و جهانی برخوردار است ، روابط بهتری داشته باشد. به این ترتیب ترکیه و روسیه توانسته اند تا زمینه های مشترکی برای همکاری و تاسیس روابط حسنه فراهم کنند.

یکی از حوزه های روابط فرهنگی ترکیه با روسیه حوزه دانشگاهی است. در حال حاضر هزاران دانشجوی ترک در دانشگاه های مناطق مختلف روسیه تحصیل می کنند. اکثر این دانشجویان در شرکت های ترک فعال در روسیه کار می کنند. به طور متقابل تعداد زیادی از دانشجویان روس در دانشگاههای ترکیه به تحصیل مشغول هستند. هر چند دو کشور از ظرفیتهای کامل در این زمینه استفاده نمی کنند و تبادل دانشجو به حد مطلوب نرسیده و گاهی تحت تأثیر تنشهای سیاسی قرار می گیرد، اما می توان گفت که در زمینه آموزش، پتانسیل جدی بین دو کشور وجود دارد.

با این حال، فوران بحران سوریه باعث شد تا دو کشور در مرحله اول با یکدیگر به رقابت بپردازند و در مراحل بعدی به سویی رفتند که بتوانند با هم همکاری کنند. در سال ۲۰۱۵  به دنبال نقض حریم هوایی ترکیه از سوی یک جنگنده روس، این جنگنده سرنگون شد و این حادثه منجر به ظهور یک بحران عمیق بین دو کشور گردید. حوزه گردشگری ترکیه آسیب فراوانی از این حادثه متحمل شد و اقامت بسیاری از دانشجویان ترک در روسیه لغو شد.  اما در سال ۲۰۱۶ در نتیجه یک دیپلماسی متقابل، امکان ایجاد روابط حسنه راهبردی بین روسیه و ترکیه مهیا شد. با این حال، در ماه های اخیر، رویارویی دو کشور در لیبی و حمایت قاطع روسیه از بشار اسد در سوریه، مجددا روابط دو کشور را دستخوش تنش کرده است.

ابزارهای دیپلماسی فرهنگی روسیه در خارج از کشور

برخلاف زمانهایی که مفهوم دیپلماسی فرهنگی، به عنوان زیر شاخه ای از دیپلماسی دولتی ظهور می کند، نقش بخش خصوصی در دیپلماسی فرهنگی در راستای منافع دولت ها قابل انکار نیست. در مورد روسیه نیز مطالعات دیپلماسی فرهنگی نشان می دهد که تامین مالی فعالیتهای دیپلماسی فرهنگی، مستقیماً از بودجه فدرال روسیه نبوده و توسط موسسات ، نهادها و بنیاد های فعال در این کشور تأمین می شود. برخی از این نهادها عبارتند از:

بنیاد روسکی میر

بنیاد روسکی میر، که در سال ۲۰۰۷ با حکم صادر شده توسط ولادیمیر پوتین تأسیس شد، نام خود را از اصطلاح جهانی روسیه گرفته است. به گفته پوتین، هدف این بنیاد خدمت به روسیه در سطح جهان است.

این بنیاد این یک موسسه دیپلماسی عمومی به معنای کلاسیک است و هزینه های آن به طور کامل در بودجه فدرال تأمین می شود.

اگرچه اصطلاح "روسی جهانی" (روسکی میر) از زمان روسیه تزاری در حال استفاده بوده است، اما اکنون بر همه مناطقی که افراد روس زبان در خارج از روسیه در آن زندگی می کنند، بر خلاف تصور قدیمی پان اسلاویسم یا پان ارتدکس، اطلاق می شود. به عقیده پوتین، جایگاه زبان روسی در جهان در معرض تضعیف قرار گرفته است. مطالعات نشان می دهد که بسیاری از کشورهای تازه استقلال یافته زبان روسی را به عنوان یک زبان رسمی قبول نکرده و به طور قانونی آن به رسمیت نمی شناسند و زبان محلی در این کشورها در اولویت قرار دارد.

به عقیده ناظران، روسیه نهادهای ریشه دار دیپلماسی فرهنگی مانند موسسه گوته و بریتیش کنسول را به عنوان یک الگو در مدیریت و بهره برداری از این نهاد انتخاب کرده است. از این نظر، مؤسسه کنفوسیوس چین، موسسه یونس امره ترکیه و بنیاد سعدی ایران که در سالهای اخیر ایجاد شده اند، شباهت های زیادی با آن موسسات دارند. روسکی میر در ۱۲۶ شهر مختلف در ۵۳ کشور جهان شعبه دارد.

فعالیتهای فرهنگی روسیه از طریق بنیاد روسکی میر بدان معنی نیست که حکومت روسیه با توسعه زبان و ادبیات روسی بدنبال احیای میراث امپریالیستی یا اتحاد جماهیر شوروی است. این فعالیتها به مفهوم رسیدن روسیه به جایگاه خود در جهان آنگونه که خودشان آن را تعریف می کنند و تلاش روسیه برای مشروعیت بخشیدن به حضور، مسئولیت ها و حقوق خود در حوزه تعریف شده برای خود می باشد. در نتیجه زبان و ادبیات روسی، در این زمینه دست کم به عنوان ابزاری برای تأثیر گذاری مورد استفاده قرار می گیرد. این بنیاد از بسیاری از فعالیتهای فرهنگی روسیه در ترکیه حمایت مالی انجام می دهد.

خبرگزاری اسپوتنیک

آژانس خبری اسپوتینگ در واقع یکی از بازوهای قوی رسانه ای روسیه در جهان محسوب می شود. این آژانس که به منظور بازتاب دیدگاه روسیه در سطح جهان فعالیت می کند، یک کانال رادیویی نیز دارد که به زبان های مختلف برنامه پخش می شود و همچنین دارای یک وب سایت به زبان های انگلیسی و روسی و برخی زبان های محلی این کشور دارد. اسپوتنیک به عنوان ابزاری برای تبلیغات روسیه توسط بسیاری از کشورهای جهان شناخته شده است و با اخبار و نظرات جنجالی توانسته است مخاطبان زیادی را به خود جلب کند.

خبرگزاری اسپوتینگ دارای نمایندگی رسمی در ترکیه بوده و از طریق پخش رادیویی و پوشش خبری گسترده فعالیت می کند. وب سایت رسمی اسپوتینگ در ترکیه به دلیل انتشار اخبار مربوط به سوریه، در مقطعی دچار اختلال شد و دسترسی آنلاین به آن به دلیل انتشار مطالب ضد دولت ترکیه در سال ۲۰۱۶ محدود شد اما با حل مشکلات، مجددا فعالیت خود را از سر گرفت.  اسپوتینگ دارای وبسایت خبری به زبان ترکیه می باشد.  

روسیه تودی

خبرگزاری روسی "روسیه تودی"، در سال ۲۰۰۵ به دستور ولادیمیر پوتین برای تغییر وجهه روسیه، به ویژه در میان کشورهای غربی ایجاد شد. اگرچه ادعا می شود که یک سازمان غیر انتفاعی مستقل است، اما هزینه های مالی آن توسط بودجه فدرال روسیه از طریق آژانس خبری فدرال و رسانه های جمعی فدراسیون روسیه تحت پوشش بودجه فدرال روسیه تأمین می شود.

اگرچه بودجه آن برای در مقایسه با شرکت های غول آمریکایی خیلی ناچیز است، اما می تواند با کانال هایی مانند بی بی سی که بودجه آن توسط دولت تأمین می شود، رقابت کند. با این حال، به دلیل کاهش زیاد ارزش روبل روسیه، بودجه آن، در مقایسه با سایر آژانس های بزرگ تحت حمایت دولت، نسبتا کاهش یافته است. این شبکه در برخی از کشورها از جمله در ترکیه دفاتر و استودیوی تلویزیونی دارد.

کلیسای ارتدکس روس؛ رقابت با کلیسای فنر روم

کلیسای ارتدکس روسیه با بیش از هزار سال سابقه، دارای قدرت مهمی در داخل و اطراف روسیه است. رهبر کلیسای ارتدکس روسیه به عنوان پنجمین کلیسا در سلسله مراتب کلیساهای ارتدکس محسوب می شود.

این در حالی است که کلیسای فنر روم واقع در استانبول به عنوان مرکز پاتریکخانه های ارتدکس جهان پذیرفته شده و در واقع حکم واتیکان برای مسیحیان کاتولیک را دارد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه فشارهای زیادی را برای مرکزیت دادن به کلیسای پاتریکخانه روس وارد کرد اما موفق به قبولاندن این امر نشد. این رقابت میان یونان و روسیه همچنان ادامه دارد و یکی از محلهای تنش در روابط دو کشور محسوب می شود.

پس از ۹۰ سال فشار و غفلت، کلیسا مانند سایر نهادهای قدیمی با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دوباره متولد شد. این کلیسا که در دوران اتحاد جماهیر شوروی از سوی دولتهای غربی و خبرگزاری ها به عنوان یک قدرت لیبرال توصیف شده بود، در یک ساختار محافظه کار تکامل یافت و روابط نزدیکی با این دولت برقرار کرد ، خصوصاً پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی .

 در سال ۲۰۱۲، ولادیمیر پوتین در بیانیه انتخاباتی خود از پاتریک خانه روس حمایت کرد. پاتریکخانه فنر استانبول به رهبری بارتلمئوس از سوی برخی مسیحیان ارتدوکس جهان به عنوان رهبری جهان ارتدوکس شناخته می شود. این کلیسا روابط خوبی با دولت ترکیه دارد.

گردشگری

همکاری های موجود بین فدراسیون روسیه و ترکیه در زمینه گردشگری جنبه مهم دیگری از روابط فرهنگی بین دو کشور را تشکیل می دهد. رکورد ۴.۷ میلیون نفر در تعداد گردشگران روسی که در سال ۲۰۱۷ به ترکیه می آیند، در سال ۲۰۱۸ به ۵.۹ میلیون نفر افزایش یافت و با بیش از ۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به بالاترین رقم در همه زمان ها رسید. شهروندان روسی در سالهای اخیر در بین گردشگران خارجی که از ترکیه بازدید می کنند، در رده نخست قرار دارند.

علاوه بر این، هزاران تبعه روس با خرید خانه در مناطق مختلف ترکیه از جمله در آنتالیا و شهرهای اطراف آن ساکن هستند. بسیاری از این افراد با خرید ملک موفق به دریافت اقامت کشور ترکیه شده اند و نقش مهمی در ارتباطات فرهنگی بین دو کشور ایفا می کنند. اهمیت حضور گردشگران روس برای ترکیه تا آنجاست که این کشور روادید توریستی را برای گردشگران روس لغو کرده است و آنها می توانند بدون اخذ روادید برای مدت دو تا سه ماه به ترکیه سفر کنند.

مرکز علوم و فرهنگ روسیه در آنکارا

نمایندگی روسو ترودنیچتسو در ترکیه برای تقویت روابط روسیه و ترکیه و همکاری نزدیک بین دو کشور با اجرای پروژه های فرهنگی و با هدف ایجاد تصویر مثبت روسیه در ترکیه در حوزه فرهنگی و اجتماعی تأسیس شده است. مرکز علوم و فرهنگ روسیه در آنکارا در منطقه مرکزی آنکارا واقع در کیزیل آی قرار دارد. این منطقه به لحاظ دسترسی عمومی از میادین مهم پایتخت ترکیه می باشد. بخشی از فعالیتهای مرکز عبارتند از: آموزش و علوم، کمک به شهروندان مقیم ترکیه، معرفی فرهنگ روسی، ایجاد علاقه و افزایش محبوبیت زبان روسی، محافظت از اماکن تاریخی روسیه در ترکیه، و توسعه همکاری های دو جانبه با فدراسیون روسیه.

گروه زبان و ادبیات روسی دانشگاه ارجیس

 تأسیس دپارتمان زبان و ادبیات روسی در قالب گروه زبانهای غربی در سال تحصیلی ۹۳-۱۹۹۴ توسط دانشگاه ارجیس به تصویب رسید و با پذیرش ۲۰ دانشجو آغاز به کار کرد. امروز، گروه زبان و ادبیات روسیه فعالیت خود را با ۲ استاد تمام، ۴ دانشیار، ۴ استادیار و ۱ معاون پژوهشی ادامه می دهد.

 در حال حاضر گروه زبان و ادبیات روسی در دانشگاه ارجیس در مقطع کارشناسی بلکه در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می پذیرد . تاکنون تعداد زیادی از دانشجویان در مقاطع مختلف در گروه زبان و ادبیات روسی از این دانشگاه فارغ التحصیل شده اند و هم اکنون تعداد زیادی دانشجو نیز در مقاطع مختلف مشغول به تحصیل می باشند.

این کرسی از بدو تأسیس، علاوه بر فعالیتهای آموزشی و فعالیت های علمی متعدد، بطور منظم در طول سال به فعالیت های فرهنگی مانند "روز فرهنگی روسیه در ترکیه" و مانند آن اقدام می کند. سمپوزیوم "دو نامه یک جهان" و  "نشست ترکیه و سولژنیتسین" از جمله برنامه علمی فرهنگی برگزار شده در سالهای گذشته است. همچنین به مناسبت صدمین سالگرد تولد تولستوی، رونمایی از برخی آثار ترجمه شده این نویسنده در ترکیه، "همایش گردشگران روسیه در ترکیه" در سال ۲۰۱۹، نشستهای ادبی در قالب انجمنهای ادبی دو کشور و فعالیتهایی از این قبیل که همچنان ادامه داد.

گروه زبان و ادبیات روسی دانشکده ادبیات دانشگاه ارجیس در سال ۲۰۰۴ به مناسبت اعلام سال چخوف توسط یونسکو برنامه هایی را در این دانشگاه برگزار کرد. همچنین به مناسبت دویستمین سال تولد الکساندر پوشکین نویسنده معروف روس اقدام به برگزاری برنامه های متعدد مانند: کنفرانس ها، سمپوزیوم ها، روزهای سینمایی، گشت و تورهای گردشگری نمود.  

افزایش کیفیت آموزش زبان و ادبیات روسی از جمله اهداف بلند مدت این دانشگاه می باشد. این دانشگاه قصد دارد با انتشار یک مجله علمی پژوهشی در زمینه ادبیات روسی به استانداردهای اروپایی در این زمینه دست پیدا کند. دانشجویان فارغ التحصیل از این گروه در بخش های تجاری، آموزشی، وزارت امور خارجه، وزارت فرهنگ و گردشگری، مؤسسات آموزش عالی و سایر نهادهای عمومی و گردشگری، ساخت و ساز، نساجی و مانند آن در ترکیه مشغول به کار هستند.

انستیتو پوشکین در استانبول

مرکز فرهنگی پوشکین در استانبول که با حمایت مؤسسه دولتی فدراسیون روسیه، بنیاد روسکی میر تأسیس شده است، از طریق فعالیتهای آموزشی، تحقیقاتی و فرهنگی، به افرادی که در این زمینه فعالیت می کنند، خدمت رسانی می کند. ماموریت این مرکز فراهم کردن زمینه علمی برای توسعه روابط چند جانبه بین روسیه، کشورهای مشترک المنافع و ترکیه و خدمت به تقویت روابط فرهنگی است.

ترویج و توسعه زبان روسی از جمله اهداف مهم کشور روسیه در سایر جوامع است. توسعه این زبان در خارج از مرزهای این کشور در دستور کار دولت روسیه می باشد . یکی از اهداف مهم این کار توسعه روابط تجاری و اقتصادی کشورهای مشترک المنافع با ترکیه است. ترکیه از جمله کشورهایی است که دارای مراودات فشرده تجاری و اقتصادی با این کشورها است. این کشور همچنین از جایگاه مهم و استراتژیک در حوزه اقتصادی در عرصه بین الملل برخوردار است. دانشگاه اوکان استانبول به عنوان میزبان این مرکز، آموزش زبان روسی را در چارچوب یک برنامه گسترده ارزیابی می کند و نخستین مرکز فرهنگی روسی در استانبول است که  در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۱۱ به منظور آموزش زبان روسی، به منظور ارائه خدمت به عرصه های مختلف از گردشگری تا بخش ساخت و ساز، واردات و صادرات محصولات نساجی و غنی سازی روابط فرهنگی با روسیه تأسیس شده است.

انستیتو پوشکین، در سال ۲۰۰۵ بخش مترجمی زبان روسی را دانشگاه اوکان در استانبول را افتتاح کرد. این دانشگاه در مقایسه با سایر مؤسسات و مراکز فرهنگی روسی، پیشگام در این زمینه است. دانشجویان دانشگاه اوکان استانبول در قالب برنامه های تبادل دانشجو و دوره های تابستانی، اقدام به اجرای پروژه ها و برنامه های مشترک با دانشگاه های معتبر روسیه می کنند. این مرکز دارای بخشهای مختلف از جمله کتابخانه، سالن همایش و نمایشگاه می باشد.

گروه مترجمی زبان روسی همکاری گسترده ای با فدراسیون روسیه در زمینه های آموزشی و فرهنگی دارد. برنامه های تبادل دانشجو در چارچوب توافق نامه ها با موسسات برجسته آموزش عالی روسیه مانند دانشگاه ایالتی مسکو، دانشگاه زبان شناسی ایالتی مسکو موسسه زبان روسی دولتی پوشکین انجام می شود. دانشجویان رشته مترجمی زبان روسی این فرصت را دارند که به مدت یک ترم در دانشگاه زبانشناسی ایالتی مسکو تحصیل کنند و در دوره های تابستانی موسسه زبان روسی ایالت پوشکین شرکت کنند.

مرکز آموزش زبان و فرهنگ روسی   RUSMER

مرکز آموزش زبان و فرهنگ روسی که به عنوان یکی از مراکز پیشرو فرهنگی و آموزشی روسیه در ترکیه فعالیت می کند، با هدف توسعه مراودات و تماس های فرهنگی بین دو کشور و گسترش زبان روسی در ترکیه تأسیس شده است. بنیانگذار و مدیر این مرکز لیودمیلا نوسوا کورال است.

این مرکز، در توسعه تماس های فرهنگی بین روسیه و ترکیه یک عنصر مهم فرهنگی به شمار می رود. روسمر با دایر کردن دوره های زبان روسی، برنامه های استاندارد و فشرده در هر دو سطح گرامر و مکالمه، آماده سازی زبان آموزان برای شرکت در امتحانات تخصصی زبان، نسبت به ایجاد باشگاه گفت و گو نموده است. زبان آموزان در روزهای خاص هفته در این تالارهای گفت و گو شرکت کرده و نسبت به تقویت زبان روسی اقدام می کنند. در خلال برنامه های آموزشی، معرفی و تبلیغ فرهنگ روسی در لابلای برنامه ها گنجانده می شود. این مؤسسه در مرکزی ترین منطقه آنکارا قرار دارد.

برخی از فعالیتهای آموزشی این مرکز در ساختمان تاریخی و زیبای دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا انجام می شود. این امر نشاندهنده همکاری تنگاتنگ دولت ترکیه با این مرکز می باشد.

این مرکز همچنین میزبان کنفرانس ها، سمینارهای آموزشی، دوره های آموزشی، جلسات تعاملی است که می تواند به یادگیری زبان روسی کمک نماید. دوره های آموزش زبان روسی هم به صورت گروهی و هم به صورت خصوصی برگزار می شود. دوره های روسی برای همه سطوح از صفر تا پیشرفته در دسترس است.

این دوره ها توسط استادانی ارائه می شود که زبان مادری آنها روسی است و دارای تحصیلات عالی در این رشته هستند. برنامه هر دوره روسی مطابق با معیارهای آموزش روسی به عنوان یک زبان خارجی که توسط وزارت آموزش روسیه تصویب شده است انجام می شود. زبان آموزان در پایان دوره گواهینامه معتبر دریافت می کنند.

موانع و مشکلات ساختاری و مفهومی

مهمترین عامل بر سر توسعه روابط ترکیه و روسیه  توسعه رقابت ژئوپلیتیک این دو کشور است. ترکیه به دلیل تسلط بر تنگه ها دروازه روسیه به جنوب و غرب را به چالش می کشد. تضاد منافع در شمال آفریقا، قفقاز جنوبی و خاورمیانه این دو بازیگر را روبروی هم قرار داده است. رقابت ژئوپلیتیک بین دو کشور در سالهای اخیر بر اثر اقدامات مصمم روسیه در منطقه بیش از پیش جدی تر شده است. روسیه با الحاق شبه جزیره کریمه اوکراین به خاک خود، سلطه خود را بر حوضه دریای سیاه گسترش داده و در خاورمیانه، با مداخله نظامی در سوریه به حامی قدرتمند بشار اسد تبدیل شده است.

موضوع مهم دیگر در روابط دو کشور ترک تبارهای ساکن روسیه هستند. این عده که عمدتا مسلمان هستند، در بسیاری از امور مذهبی، از حمایت و پشتیبانی دولتی و غیر دولتی ترکیه برخوردارند. جمعیت ترک تبار مقیم روسیه به ترکیه این امکان را می دهد که به پشتوانه آنها بتواند نقش فعالی را در قفقاز و آسیای مرکز و حوزه دریای سیاه ایفا کند. چیزی که از دقت و نظر روسیه دور نیست و عاملی مهم در شکننده بودن روابط دو کشور محسوب می شود.  

تهیه و تنظیم : مسعود حقیقت

منابع:

· گزارش تحلیلی روابط روسیه و ترکیه؛ تهیه شده توسط مرکز مطالعات "ستا" ، محمت کوچاک، مایس ۲۰۱۷.

· "روابط روسیه و عثمانی در اوایل قرن بیستم"، سویلای آرسلانوا، پایان نامه کارسناسی ارشد، رشته تاریخ دانشگاه ۱۹ ایلول.

· تأثیر انقلاب بلشویک بر دنیای ترک، احمد گوندوز، دانشجوی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه غازی، ۲۰۰۳.

· سایت رسمی دانشگاه ارجیس، کرسی زبان و ادبیات روسی

https://edebiyat.erciyes.edu.tr/bolumler/Rus-Dili-ve-Edebiyati/Edebiyat-Fakultesi/۲/۱۹

· مرکز آموزش زبان روسی (روسمر)                                                                                                                                                                                                                     http://rusmer.com/en

http://www.mfa.gov.tr/turkiye-rusya-siyasi-iliskileri.tr.mfa

                                                                                                                                                                                                                                                 https://www.okan.edu.tr/insanvetoplum/sayfa/۱۴/rusca-mutercim- tercumanlik-anabilim-dali/                                                                                          سایت رسمی دانشگاه اوکان استانبول

·  سایت رسمی خبرگزاری اسپوتینک                                                                                                                                                                                                           https://tr.sputniknews.com 

· سایت مرکز علمی و فرهنگی روسیه در آنکارا                                                                                                                                                                                http://tur.rs.gov.ru/tr/news/۲۸۵۵۶