توانمند سازی بنگلادش: تحولات سیاسی و اجتماعی

قیام جولای 2024 نقطه عطفی در تاریخ سیاسی بنگلادش بود. این قیام منجر به سقوط یک رژیم استبدادی عمیقاً ریشه‌دار شد و موجی از انرژی دگرگون‌کننده را در سراسر کشور برانگیخت. در خط مقدم این تغییر بزرگ، جوانان - دانشجویان و شهروندان عادی - بودند که شجاعت و اتحاد فوق العاده ای از خود نشان دادند. قیام جولای صرفاً وضعیت موجود را دگرگون نکرد. آن چیزی که از طریق اعتقاد جمعی و عزم مدنی امکان پذیر بود را دوباره تعریف کرد.

قیام تحت رهبری جوانان در بنگلادش تازگی نداشت. از جنبش زبان 1952 تا جنگ آزادیبخش 1971 و اعتراضات ایمنی جاده ای 2018، دانشجویان به طور مداوم در رأس رخدادهای مهم ملی بوده اند. با این حال، در سال های منتهی به 2024، سرخوردگی سیاسی و ترس از سرکوب، مشارکت دانشجویان را خفه کرده بود. زمانی که دانشجویان از گرایش ها و ایدئولوژی‌های سیاسی متفاوت تحت تشکل های واحدی مانند "دانشجویان ضد تبعیض" گرد هم آمدند، این وضعیت به‌طور چشمگیری تغییر کرد. در یک همکاری نادر اما قدرتمند، اکثر مردم بنگلادش صرف نظر از گرایش های سیاسی خود تحت یک هدف مشترک متحد شدند: "از بین بردن فاشیسم و ​​احیای ارزش های دموکراتیک".

فراتر از اعتراض: یک مشارکت مدنی جدید

دوره پس از قیام جولای شاهد رنسانس مشارکت دانشجویی بود که فراتر از اعتراض، به مشارکت مدنی پایدار گسترش یافت. پردیس های دانشگاهی - چه دولتی و چه خصوصی - شاهد تجدید حیات در فعالیت اتحادیه های دانشجویی بودند.

دانشجویان ایده ها و خواسته های مردمی را رهبری کردند که اصلاحات ساختاری، حمایت از برابری جنسیتی، توانمندسازی جوامع به حاشیه رانده شده و عدالت زیست‌محیطی و اجتماعی را ستوده و مطالبه می کند.

صدای جوانان، به ویژه صدای زنان، خواستار مشارکت معنادار در فرآیندهای سیاست گذاری ملی بود. فشار برای انجام اصلاحات دیگر محدود به مراکز شهری نشد. در سرتاسر مناطق روستایی بنگلادش منعکس گردید که  نشان دهنده بیداری مدنی عمیق تر و فراگیرتر بود.

حکمرانی فراگیر: مسیر توسعه عادلانه

در این مقطع حساس، بنگلادش باید حکمرانی فراگیر و مشارکتی را در اولویت قرار دهد. توسعه پایدار بدون اطمینان از شفافیت، پاسخگویی و نمایندگی از همه شهروندان - به ویژه آنهایی که از نظر تاریخی به حاشیه رفته اند، از جمله زنان، جوانان، اقلیت های قومی، و افراد دارای معلولیت، امکان پذیر نیست. تغییر واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که شهروندان این قدرت را داشته باشند که بتوانند به زبان بیاورند و تصمیماتی را شکل دهند که بر زندگی آنها تأثیر می‌گذارد.

رهبری و توانمندسازی زنان

زنان بنگلادشی مدت‌هاست که نقش مهمی در توسعه جامعه ایفا کرده‌اند که اغلب در مواجهه با موانع سیستمی بوده است. زنان از حمایت از اقدام علیه ازدواج کودکان و خشونت مبتنی بر جنسیت تا پیشرفت کشاورزی پایدار و مدیریت ابتکارات ، همچنان به نشان دادن قدرت رهبری مردمی ادامه می‌دهند.

با این حال، این مشارکت ها به دلیل کوچک شدن فضای مدنی در معرض تهدید قرار دارند. حفاظت از حقوق افراد و جوامع برای مشارکت آزادانه در زندگی عمومی ضروری است. مشارکت مدنی، به ویژه در میان جوانان و زنان، باید تشویق و حمایت شود، نه سرکوب.

مطالعات ما با جوانان پس از قیام جولای سال 2024 تلاش کرد تا موانع کلیدی را شناسایی و راهبردهای عملی برای توانمندسازی جوانان بنگلادش پیشنهاد بکند.

این مطالعات با توصیه‌ها و آرزوهای جوان محور برای تغییر سیاست‌ها با هدف ساختن آینده‌ای عادلانه، انعطاف‌پذیر و پایدار، با تمرکز بر مناطقی که شکاف‌ها و چالش‌های مهمی وجود دارد، ارائه شد.

توصیه های این مطالعات عبارتند از:

1. مشارکت دادن جوانان در فرآیندهای تصمیم گیری: سیاست ها باید نمایندگی جوانان در ارگان های دولتی، شوراهای مشورتی و احزاب سیاسی را اجباری بکند. ایجاد یک مجمع پارلمانی زیر نظر وزارت جوانان و ورزش، می تواند این روند را رسمی تر بکند.
2. ترویج برنامه های آموزش مدنی و مشارکتی: سیاست ها باید بر آموزش مدنی در مدارس متمرکز شود تا شهروندی فعال را تقویت بکند. همکاری با سیاست آموزشی ملی 2010 برای نهادینه کردن آموزش حکومتداری و حقوق توصیه می شود.
3. محافظت از آزادی بیان و حقوق دیجیتال: سیاست ‌ها باید حقوق دیجیتال از جمله حریم خصوصی، آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات بی‌طرفانه را تضمین کنند. حمایت از به روز رسانی قانون امنیت دیجیتال 2018 برای هماهنگی با استانداردهای بین المللی بسیار مهم است.
4. ایجاد پلتفرم های گفتگوی جوانان با مقامات دولتی: سیاست‌ها می‌توانند انجمن‌ها یا سالن‌های شهر را ایجاد بکنند تا جوانان بتوانند با سیاست‌گذاران روبرو شوند. این توصیه با اهداف توسعه پایدار  صلح، عدالت و نهادهای قوی مطابقت دارد.
5. حفاظت از فعالان و مدافعان جوانان : حمایت های قانونی از فعالان جوان، همراه با شبکه های حمایتی و آموزش ، می تواند محیط امن تری برای مشارکت سیاسی ایجاد بکند.

یک دموکراسی پویا مستلزم شهروندی فعال است

تاب آوری دموکراتیک به شفافیت، پاسخگویی و مشارکت شهروندان بستگی دارد. تحول سیاسی بنگلادش باید بر این ستون ها استوار باشد. توانایی شهروندان برای بیان نگرانی ها، مطالبه پاسخگویی و ایجاد راه حل های مشترک نه تنها یک حق دموکراتیک بلکه یک ضرورت برای پیشرفت ملی است.

گام‌های اقتصادی که بنگلادش برداشته است، مانند رونق بخش تولید پوشاک و الکترونیکی شدن سریع، قابل ستایش است. با این حال، نابرابری های فاحش، به ویژه در دسترسی به آموزش با کیفیت و فرصت سازی برای جوامع روستایی و حاشیه نشین، همچنان ادامه دارد. ابتکار "بنگلادش دیجیتال"، اگرچه بیشتر برای جوانان شهری تأثیرگذار است، مدت‌هاست که برای پر کردن شکاف شهری و روستایی و ترویج یادگیری مادام‌العمر برای همه است و نیاز به گسترش دارد.

آموزش باید فراتر از کسب مهارت باشد و باید ارزش‌های اخلاقی مانند صداقت، همدلی و مسئولیت را تقویت کند. ویژگی‌هایی که برای پرورش همبستگی ملی و انسجام اجتماعی ضروری هستند. یک سیستم آموزشی اصلاح‌شده که فراگیر، به‌روز و عاری از مداخله سیاسی باشد، کلید فعال کردن ظرفیت کامل جوانان بنگلادش است.

سازمان‌های جامعه مدنی می‌توانند با همکاری با دولت و بخش خصوصی برای ارائه ابتکارات مربوط به ظرفیت‌سازی، نوسازی روش‌های آموزشی و حمایت از سیاست‌های آموزشی عادلانه، نقشی محوری در کشور ایفا کنند.

آنچه اکنون بنگلادش به آن نیاز دارد یک رنسانس فراگیر اجتماعی، سیاسی، فکری و فرهنگی است. این امر شامل تربیت نسل جدید رهبری با احترام به اصول برابری و عدالت و تغییر حکومت بر اساس ارزش‌های دموکراسی و حقوق بشر در کشور ماست.

این رنسانس باید غرور جمعی را برانگیزد و شالوده پیشرفت بلندمدت را ایجاد کند. در هسته مرکزی آن باید یک جامعه مدنی پر جنب و جوش باشد که سرمایه گذاری اجتماعی، انعطاف پذیری اقتصادی و پایداری زیست محیطی را تقویت بکند.

توانمندسازی چیزی نیست که قابل واگذاری ( خریداری ) باشد. بلکه باید با تشویق مردم برای مطالبه حقوق خود و مالکیت آنان بر سرنوشت آینده خود شکل یابد. این امر مستلزم اذعان به وجود چالش‌های متقاطع جوامعی است که در میان خطوط جنسی، مذهبی، طبقاتی و قومیتی با آن مواجه هستند.

ایستادن در کنار مردم

توسعه سیاسی و اجتماعی صرفاً مربوط به اجرای سیاست ها و برنامه ها نیست، بلکه اساساً مربوط به مردم است. وظیفه ما دیکته کردن راه‌حل نیست، بلکه ایستادن در کنار جوامع در حالی است که آنها رهبری می‌کنند. آینده بنگلادش در مردم متنوع، مقاوم و مصمم آن نهفته است.

تنها از طریق اقدام جمعی، رهبری اخلاقی و حکومت فراگیر، می‌توانیم بنگلادش عادلانه و دموکراتیک را تحقق بخشیم.

نویسنده: فرح کبیر، مدیر کشوری ActionAid بنگلادش .

(داکا تریبیون، یک شنبه، 27 آوریل 2025)

https://www.dhakatribune.com/opinion/op-ed/379723/empowering-bangladesh-political-and-social

ملاحظه : پس از قیام دانشجویی و مردمی جولای 2024 که منجر به سقوط دولت 16 ساله خانم شیخ حسینه و روی کار آمدن دولت موقت دکتر یونس شد، امیدهای زیادی در مردم , کارشناسان و تحلیل گران سیاسی بنگلادش برای آغاز روند توسعه سیاسی ، فرهنگی،  اجتماعی و اقتصادی در این کشور شکل گرفت. از این منظر دلسوزان و علاقمندان به پیشرفت بنگلادش ، نظرات ، پیشنهادات و تحلیل های خود را در این خصوص بصورت مستمر در سطح رسانه ها اعلام و منتشر می کنند. نقد دوره گذشته و ارائه نسخه توسعه و پیشرفت برای آینده دو محور عمده این نظرات و تحلیل هاست. فارغ از طبیعی بودن شکل گیری روحیه امید به آینده در مردم، بنگلادش راه طولانی و دشواری برای توسعه و پیشرفت دارد و جدای از بحث ساختاری و اصلاح ساختارها نیاز به توسعه آموزشی و فرهنگی دارد تا به مرور در مسیر اصلاح و پیشرفت قرار گیرد. امری که زمانبر است و در کوتاه مدت امکان تحقق آن نیست.