روند و وضعیت گردشگری میان ایران و پاکستان

t مقدمه:

تبادلات گردشگری بین ایران و پاکستان به عنوان دو کشور همسایه با فرهنگ‌های غنی و تاریخ دیرینه، پتانسیل زیادی برای توسعه روابط فرهنگی و اقتصادی دارد. ایران، با جاذبه‌های مذهبی، تاریخی و طبیعی خود، می تواند مقصدی جذاب برای گردشگران پاکستانی باشد، در حالی که پاکستان نیز با مناظر بکر و تنوع فرهنگی می‌تواند مقصدی جذاب برای گردشگران ایرانی باشد. این تبادلات نه تنها به تقویت روابط دو کشور کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های اقتصادی جدیدی را نیز ایجاد می‌نماید. با این حال، عوامل متعددی نظیر تصویر عمومی نادرست، چالش‌های امنیتی، عدم معرفی کافی جاذبه‌های گردشگری و فرآیندهای پیچیده ویزا می‌توانند بر این تبادلات تأثیرگذار باشند. در این راستا، شناسایی و رفع این چالش‌ها می‌تواند به رونق بیشتر گردشگری میان دو کشور کمک کند و تجربه‌های فرهنگی و اقتصادی مثبتی را برای هر دو طرف به ارمغان آورد.

t وضعیت و روند گردشگری پاکستان به ایران:

گردشگری مذهبی یکی از مهم‌ترین اشکال گردشگری بین پاکستان و ایران است. با توجه به علاقه عمیق شیعیان پاکستانی به امام رضا علیه السلام و خواهر بزرگوارشان حضرت معصومه سلام الله علیها، هر ساله تعداد زیادی از زائرین پاکستانی به ایران سفر می‌کنند. در سال‌های اخیر، فضای جهانی اربعین موجب جذب هزاران زائر از سراسر دنیا به بارگاه ملکوتی امام حسین علیه السلام شده است. در این مناسبت جهانی، تعداد قابل توجهی از زائرین پاکستانی نیز حضور دارند. مسیر زمینی ایران به عراق به دلیل نزدیکی و هزینه‌های پایین، انتخابی مناسب برای زائرین پاکستانی است. در طول سفر، زائرین فرصتی برای بازدید از عتبات عالیات ایران را نیز دارند.

بسیاری از گردشگران پاکستانی که به ایران سفر می‌کنند، عمدتاً به قصد زیارت به این کشور می‌آیند. با توجه به توافقات صورت گرفته بین ایران و پاکستان در زمینه تجارت، امید است که گردشگری تجاری در سال‌های آینده رونق بیشتری یابد. با این حال گردشگری سلامت، فرهنگی – تاریخی و طبیعی هنوز به طور کامل مورد توجه گردشگران پاکستانی قرار نگرفته است. این در حالی است که گردشگری فرهنگی - تاریخی و طبیعی می‌تواند یکی از مقاصد منحصر به فرد برای گردشگران پاکستانی باشد که نیاز به توجه و برنامه‌ریزی بیشتری در این زمینه است.

t وضعیت و روند گردشگری ایران به پاکستان:

پاکستان با مناظر طبیعی فوق‌العاده و زیبایی که دارد، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران دارد. با وجود پتانسیل عظیم، عدم حضور پاکستان در فهرست اخیر ده مقصد برتر گردشگری جهانی، چالش‌های قابل توجهی در بخش گردشگری این کشور را نشان می‌دهد. این غیبت، که بر اساس نظرسنجی از ۲۹۵,۰۰۰ نفر توسط یک مجله بین‌المللی انجام شده، نواحی بحرانی نظیر زیرساخت‌های ناکافی، خدمات گردشگری ضعیف و نبود استراتژی‌های مؤثر بازاریابی برای نمایش جذابیت‌های منحصر به فرد پاکستان را برجسته می‌کند. [1] علاوه بر این، بخش گردشگری کشور به طور تاریخی تحت تأثیر بی‌ثباتی‌های ژئوپولیتیکی و نگرانی‌های ایمنی قرار داشته که جذابیت آن را برای مسافران بین‌المللی به شدت کاهش داده است. در ادامه به چند عامل مهم که بر این وضعیت تأثیرگذارند، اشاره می‌شود:

1. تصویر نامناسب از پاکستان: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، عدم وجود تصویر مناسب از پاکستان در اذهان ایرانیان و دیگر گردشگران است. به دلیل تصورات نادرستی که در رسانه‌ها و فضای عمومی به نمایش گذاشته می‌شود، بسیاری از افراد از سفر به پاکستان خودداری می‌کنند. این تصویر نادرست می‌تواند مانع از جلب توجه گردشگران ایرانی و دیگر کشورها به جاذبه‌های زیبای پاکستان شود.
2. وضعیت امنیتی:  وضعیت امنیتی در برخی مناطق پاکستان نیز یکی دیگر از عوامل بازدارنده است. نگرانی‌ها در مورد امنیت، به ویژه در مناطقی که گردشگران تمایل به بازدید از آن‌ها دارند، می‌تواند بر تصمیم‌گیری آن‌ها تأثیر بگذارد. بهبود شرایط امنیتی و ایجاد اطمینان در این زمینه می‌تواند نقش مهمی در جذب گردشگران ایفا کند.
3. عدم معرفی مناسب مراکز گردشگری: مراکز گردشگری در پاکستان به خوبی معرفی نشده‌اند. نبود کمپین‌های تبلیغاتی مؤثر و عدم استفاده از ابزارهای مدرن برای معرفی جاذبه‌ها و زیبایی‌های طبیعی، موجب شده است که گردشگران از وجود این مقاصد بی‌خبر باشند. ایجاد استراتژی‌های بازاریابی مناسب می‌تواند به افزایش شناخت گردشگران از پتانسیل‌های گردشگری پاکستان کمک کند. توسعه یک طرح بازاریابی جامع که از پلتفرم‌های دیجیتال، رسانه‌های اجتماعی و مشارکت با آژانس‌های مسافرتی بین‌المللی بهره‌برداری کند، می‌تواند به طرز قابل توجهی دیدگاه پاکستان را به عنوان یک مقصد گردشگری افزایش دهد. [2]
4. فرآیند پیچیده در اخذ ویزا: فرآیند پیچیده و زمان‌بر اخذ ویزا نیز یکی از عوامل محدودکننده است. دشواری‌های موجود در اخذ ویزا می‌تواند موجب عدم تمایل گردشگران به سفر به پاکستان شود. تسهیل فرآیند ویزا و ایجاد تسهیلات برای گردشگران می‌تواند به افزایش تعداد بازدیدکنندگان کمک کند.
5. زیرساخت‌های ناکافی: یکی از موانع اصلی توسعه گردشگری در شمال پاکستان، زیرساخت‌های ناکافی است. شرایط بد جاده‌ها، گزینه‌های محدود حمل و نقل عمومی و کمبود امکانات اقامتی، بسیاری از گردشگران بالقوه را دلسرد می‌کند. برای حل این مشکلات، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در زیرساخت‌ها وجود دارد. بهبود دسترسی به شمال پاکستان برای افزایش گردشگری حیاتی است. این شامل نه تنها به‌روزرسانی شبکه‌های جاده‌ای موجود، بلکه توسعه مسیرهای جدید برای اتصال مناطق دورافتاده می‌شود. ساخت کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) قبلاً در برخی مناطق، ارتباطات را بهبود بخشیده، اما تلاش‌های بیشتری برای اطمینان از دسترسی آسان به تمام مقاصد گردشگری بزرگ لازم است. [3]

t پتانسیل گردشگری در پاکستان:

در پاکستان، گردشگری پتانسیل این را دارد که نه تنها به منافع اجتماعی و اقتصادی منجر شود، بلکه تصویر کشور را نیز بهبود بخشد. در واقع، تعداد بسیار کمی از کشورها در جهان می‌توانند با پتانسیل ترکیبی پاکستان در زمینه‌های کوه‌نوردی، مذهبی، میراث فرهنگی و گردشگری ساحلی رقابت کنند. یکی از جنبه‌های بارز پاکستان، کوه‌های عظیم آن است که گردشگران ماجراجو را از سرتاسر جهان جذب می‌کند. مناطق شمالی پاکستان، که محل تلاقی هیمالیا، قراقرم و هندوکش است، مقصدی واقعی برای دوستداران کوه‌نوردی به شمار می‌رود. از 14 قله‌ای که بالای 8000 متر ارتفاع دارند، پنج قله در پاکستان واقع شده‌اند: K-2 (8611 متر)، نانگا پاربات (8126 متر)، برود پیک (8047 متر)، گاشربروم-I (8068 متر) و گاشربروم-II (8035 متر). به گفته سازمان توسعه گردشگری پاکستان، این کشور 108 قله بالای 7000 متر و به همین تعداد قله بالای 6000 متر دارد. این چشم‌انداز شگفت‌انگیز با سیستم‌های گسترده یخچالی، قله‌های زیبا، دریاچه‌های افسانه‌ای، تنگه‌های دلنشین و چمنزارهای مرتفع تکمیل می‌شود.

سرزمین‌های پاکستان همچنین مهد ادیان بزرگ بوده است. مکان‌های مقدس بودایی در مناطقی مانند مردان، تکسلا، سوات و تخت بهایی گردشگران را از کشورهایی نظیر سری‌لانکا، تایلند و ژاپن جذب می‌کند. هشتاد درصد از مکان‌های مقدس آیین سیک در پاکستان واقع شده‌اند، از جمله نانکانا صاحب، پنجا صاحب و کارتارپور صاحب. هر ساله هزاران زائر سیک از این مکان ها دیدن می کنند. به همین ترتیب، چندین معبد در کشور وجود دارد که مورد احترام هندوها قرار دارد، از جمله معبد هنگلاج ماتا در بلوچستان، کاتاس راج در چکوال و معبد هانومان در کراچی.

 فرهنگ صوفیایی پاکستان نیز زائران روحانی را به ویژه به سوی آرامگاه‌های داتا گنج بخش، بابا فرید گنج شکر و لال شاهباز قلندر جذب می‌کند. پاکستان همچنین وارث بزرگ تمدن‌ها است، از جمله مهرگر و دره سند در موهن جو درو و هاراپا. پروفسور مایکل یانسن، باستان شناسی که درباره موهن جو داو مطالعه و تحقیق کرد، معتقد بود که این مکان به تنهایی می‌تواند تصویر پاکستان را از کشوری مبتلا به تروریسم به یک دژ با افتخار فرهنگی تغییر دهد. سواحل پاکستان نیز فرصت‌های وسیعی برای گردشگری ارائه می‌دهند، از جمله سواحل شنی، مراکز قایق‌رانی، کلبه‌های ساحلی و رستوران‌ها. [4]   

دره ناران زیباترین جاذبه گردشگری در کاغان است که یکی از مشهورترین مقاصد گردشگری در پاکستان است. این منطقه در ارتفاع ۲۴۰۰ متری  (7904 فوتی) از سطح دریا واقع شده است و از جاذبه‌های اصلی آن می‌توان به دریاچه‌ی سیف الملوک اشاره کرد که در 10 کیلومتری ناران واقع شده است. پاکستان دارای جغرافیا و پوشش گیاهی متنوع برای گردشگری است. [5]

t اقدامات اخیر دولت پاکستان در راستای تقویت گردشگری:

1. تحول در سیاست ویزا: پاکستان در یک تغییر عمده در سیاست ویزا، به منظور جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران از سراسر جهان، هزینه ویزا را برای شهروندان 126 کشور به طور کامل لغو کرد. این تصمیم که در تاریخ 24 جولای 2024 توسط نخست‌وزیر اتخاذ شد، هدف آن جذب بازرگانان، سرمایه‌گذاران و گردشگران به کشور است. نخست‌وزیر در بیانیه‌ای اعلام کرد که دولت ورود بدون روادید را برای بازرگانان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) تصویب کرده است؛ اقدامی که می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری و فرصت‌های تجاری با این کشورها منجر شود. علاوه بر این، کابینه با تصویب تسهیل سیاست ویزا، اجرای سیستم درخواست روادید آنلاین را نیز تأیید کرد. بر اساس این سیستم، شهروندان 126 کشور می‌توانند در عرض 24 ساعت ویزای تجاری و توریستی خود را دریافت کرده و از پرداخت هزینه ویزا معاف شوند. بازدیدکنندگان نه تنها می‌توانند ظرف 24 ساعت با استفاده از فرم الکترونیکی مجوز سفر و ویزا دریافت کنند، بلکه از تسهیلات گیت‌های الکترونیکی نیز بهره‌مند خواهند شد. این گیت‌ها در بندر گوادر و 9 فرودگاه در سراسر پاکستان راه‌اندازی می‌شوند. در مرحله اول، گیت‌های الکترونیکی در فرودگاه‌های اسلام‌آباد، لاهور و کراچی نصب خواهند شد. علاوه بر این، به منظور تسهیل سفر زائران سیک که دارای گذرنامه کشور ثالث هستند، کابینه دولت یک سامانه آنلاین جداگانه برای این زائران ایجاد خواهد کرد. [6]
2. کلاس های کوهنوردی: دولت فدرال تصمیم دارد برای ترویج گردشگری کلاس های کوهنوردی در گلگت-بلتستان تأسیس کند. شهباز شریف نخست وزیر در تلاش برای ترویج گردشگری تصمیم برای راه اندازی کلاس کوهنوردی در گیلگیت بلتستان را تایید کرده است. در این راستا کمیته ای 14 نفره برای ایجاد مدرسه کوهنوردی تشکیل شده است. رومینا خورشید مشاور نخست وزیر در امور تغییرات اقلیمی به عنوان رئیس این کمیته منصوب شده است. رانا مشهود رئیس برنامه جوان نخست وزیر، غلام محمد وزیر گردشگری گلگت بلتستان و محی الدین وانی معاون وزیر آموزش نیز در این کمیته حضور خواهند داشت. این کمیته ظرف 15 روز پیشنهادات را برای راه اندازی مدرسه آموزش کوهنوردی از جمله مکان و هزینه تاسیس مدرسه را ارائه خواهد کرد. [7]
3. کمپین ترویج گردشگری: شرکت توسعه گردشگری پاکستان سال گذشته در شش رویداد مهم گردشگری جهانی مانند World Travel Mart London، ITB Berlin، New York Travel and Adventure Show، Arabian Travel Mart Dubai، Seoul Travel Mart Korea و Travel Mart شرکت فعال داشته است. کمپین ویژه ترویج گردشگری «سلام پاکستان» برای نمایش دادن چهره مثبت کشور در سطوح جهانی و ملی راه اندازی شده است. نیاز به ارتقای ایمنی و امنیت بازدیدکنندگان، افزایش ارتباطات هوایی پاکستان با سایر نقاط جهان، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری باکیفیت، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در گردشگری باید در اولویت قرار گیرد. باید از منابع انسانی ماهر برای بهبود گردشگری استفاده گردد. [8]
4. امضا تفاهم نامه همکاری شرکت توسعه گردشگری و شبکه تلویزیونی دیسکوری پاکستان

سازمان توسعه گردشگری پاکستان (PTDC) و شبکه تلویزیونی دیسکوری پاکستان تفاهم نامه همکاری برای ترویج گردشگری در پاکستان و خارج از کشور امضا کردند. این همکاری دو نهاد را در زمینه سازمان‌دهی فعالیت‌ها و اقدامات تبلیغاتی مختلف تقویت می‌کند تا تصویر پاکستان به عنوان یک مقصد دوستانه برای گردشگران در سطح ملی و بین‌المللی ترویج شود. [9]

1. حفاظت از این جاذبه‌های طبیعی :دولت به منظور حفاظت از این جاذبه‌های طبیعی، اقداماتی مانند تاسیس زیرساخت‌های گردشگری و تامین امکانات بهداشتی انجام داده است. همچنین، به منظور جلوگیری از آلودگی و تراکم، قوانین سخت‌گیرانه‌ای در مورد ساخت‌وساز و کنترل تعداد گردشگران در نظر گرفته شده است. وزرا و مقامات محلی بر لزوم حفظ این منابع طبیعی و ارائه تسهیلات به گردشگران تاکید کردند. اقدامات در حال انجام به تقویت صنعت گردشگری و بهبود تصویر پاکستان در سطح جهانی کمک خواهد کرد. [10]

tنتیجه‌گیری

گردشگری به عنوان یکی از کلیدی‌ترین صنایع در اقتصاد جهانی، می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پاکستان ایفا کند. با وجود پتانسیل‌های گسترده‌ای که کشور در زمینه‌های کوه‌نوردی، گردشگری مذهبی، میراث فرهنگی و سواحل دارد، چالش‌هایی از جمله عدم وجود یک سیاست ملی جامع گردشگری، کمبود آمار دقیق، و ضعف در مشارکت جامعه محلی وجود دارد که مانع از بهره‌برداری کامل از این منابع می‌شود. تغییرات اخیر در سیاست ویزا و تسهیل فرآیند ورود گردشگران، نشانه‌های مثبتی از تلاش دولت برای جذب بیشتر بازدیدکنندگان و سرمایه‌گذاران است. با این حال، برای تحقق این اهداف، نیاز به اقدامات جدی‌تری در زمینه بهبود زیرساخت‌ها، آموزش راهنمایان محلی، ایجاد مراکز خدماتی و اطمینان از پاکیزگی و ایمنی محیط گردشگری احساس می‌شود. با این حال با توجه به اقدامات اخیر دولت پیش بینی می شود گردشگری پاکستان در سال 2024 به درآمد 3738 میلیون دلاری برسد. [11]

پیوندها: