ابو عبدالله محمد طاقی فرزند فضل سجزی هروی مشهور به خواجه محمد تاکی، متولد زرنج سیستان است که عمر خود را در هرات گذراند و پیر طریقت حضرت خواجه عبدالله انصاری است. او در علم شریعت و طریقت و حقیقت درجه بلندی داشت و رسوم صوفیه و اشارات را نکو می‌دانست. حضرت خواجه عبدالله انصاری می‌فرموده: "هرگز هیچ بزرگی با هیبت‌تر از خواجه طاقی را ندیدم و او پیر من است و استاد من، اگر او را نمی‌دیدم، اعتقاد حنبلیان نمی‌دانستم." خواجه عبدالله در وصف او می گوید:

"آنی‌که یگانه گشته‌ای در آفاق

از جان بتواند اهل عرفان مشتاق

مثل تو کسی نبوده در فقر و فنا

گردیده از آن نام خوشت خواجه طاق"

خواجه عبدالله انصاری در طبقات‌الصوفیه چند بار از طاقی یاد کرده و طاقی یکی از ده تن مشایخی بود که او در آخر عمر برگزیده بود. طاقی مرید و شاگرد شیخ موسی عمران جیرفتی بود. در مقامات خواجه عبدالله انصاری از طاقی به عنوان پیر و استاد شیخ‌الاسلام در اعتقاد حنبلیان یاد شده است. آن وقت که خواجه عبدالله، طاقی را دیده است؛ طاقی پیر و نابینا بوده و هیبتی داشته است که در کمتر کسی دیده شده بود. وقتی که طاقی درگذشت، خواجه عبدالله انصاری بیست و دو سال داشت. وی خواجه عبدالله جوان را احترام و تعظیم می‌داشت و در خطاب به وی گفته بود که: "عبدالله با منصور است؛ سبحان‌الله آن ‌چه نور است که الله تعالی در دل تو نهاده." شیخ‌الاسلام بعدها درباره‌ی این سخن طاقی گفت: "چهل سال بر بایست آمد تا من بدانستم که آن نور چیست که وی می‌گفت." طاقی در خواجه عبدالله انصاری آن‌قدر اثر گذاشته بود که حتّی پس از پختگی در سیر و سلوک نیز نمی‌توانست آن تأثیر را فراموش کند، به همین سبب طاقی یکی از ده تن مشایخی بود که او برای خویش برگزیده بود؛ و چنانکه در نفحات‌الانس جامی آمده است، طاقی در بزرگی و تأثیر، همتای خرقانی و ابوالحسن بشری سجزی بوده است. در نفحات‌الانس جامی نقل است که درویش صاحب حالی وارد هرات شد و بیشتر مردم را به بی‌انصافی مشغول دید، درویش به درگاه خداوند سخت نالید و شهر را آتش گرفت تا آنکه مسجد جامع که از چوب ساخته شده بود هم حریق شد. درویش به بلخ فرار کرد، مردم نزد خواجه محمد تاکی آمده و طلب یاری نمودند، خواجه که مصروف تاک‌بری در باغ خود بود، سر نخی به سمت بلخ پرتاب نموده و توسط آن؛ درویش را واپس به هرات حاضر ساخت ولی درویش از خاموش نمودن آتش اظهار عجز نمود. خواجه محمد تاکی قطره‌ای از اشک نیایش خود را به طرف شهر پرتاب نمود و آتش خاموش شد.

وفات خواجه محمد تاکی در سال ۴۱۶ و به روایتی ۴۱۸ هجری قمری در هرات اتفاق افتاده و مدفنش در حاشیه شرقی خارجی شهر قدیم هرات واقع در جنوب جاده میرعلی هروی در جنوب‌شرق بازار است و به زیارت خواجه طاق مشهور می‌باشد.

شاهرخ میرزای فرزند امیر تیمور گورکان تیموری بر سر تربت این بزرگوار عمارتی رفیع و عالی بنا نهاد و سلطان حسین بایقرا دهلیزهایی در آن عمارت افزود و هر دوی آنها همیشه به زیارت مزار خواجه طاقی می‌رفتند. در سال ۱۳۰۰ هجری قمری، در زمان امیر عبدالرحمان‌خان، فرامرزخان سپهسالار و نایب‌الحکومه‌ی وقت هرات، آرامگاه خواجه تاکی را ترمیم نمود و دو لوح مرمرین را به خطّ نستعلیق در آنجا نصب کرد. تعمیرات اساسی ایوان، گل‌دسته‌ها، مسجد و حوض، در سال ۱۳۴۰ خورشیدی توسط زنده‌یاد صوفی‌زاده تاجر هراتی انجام شد و تکمیل گردید؛ امّا امور کاشی‌کاری و تزئینات گنبد و مناره‌ها ناتمام ماند. اخیراْ به همّت مردم  هرات در جوار آرامگاه خواجه محمد تاکی، مسجد جامع بزرگی احداث گردیده است. خطاطی کتیبه دور محراب مسجد توسط استاد عبدالجلیل توانا هروی به خط کوفی سده هشتم عصر تیموریان است و توسط استاد عبدالملوک برنابادی گچبری شده است.

مساحت محوطه عمومی بنای یادشده حدود ده هزار متر مربع، ارتفاع گل‌دسته‌ها ۸ متر و مساحت مسجد 160 متر مربع می­باشد. مصالح  ساختمانی به کار رفته در این بنا،  سنگ مرمر و خشت پخته است. این زیارتگاه مورد احترام خاص و عام می‌باشد.

لینک:

https://www.heratbastan.com/%d8%af%d8%a7%d8%b1%d8%a7%d9%84%d9%81%d9%86%d9%88%d9%86-%d9%87%d8%b1%db%8c%d9%88%d8%a7-%d8%a7%d8%ad%db%8c%d8%a7%db%8c-%d9%87%d9%86%d8%b1-%d9%88-%d9%81%d8%b1%d9%87%d9%86%da%af/