محمد زاهد خان، ساکن ایبت‌آباد پاکستان، از جمله شهروندانی است که امسال برای انجام فریضه حج آماده شده بود. وی در ماه ژانویه ۷۵ درصد از هزینه کامل سفر خود را به یکی از شرکت‌های خصوصی مجاز حج در اسلام‌آباد پرداخت کرد. این شرکت که مورد تأیید دولت پاکستان نیز بود، وعده داد که باقیمانده مبلغ پس از صدور ویزا دریافت خواهد شد. اما در ادامه به او اطلاع داده شد که نه‌تنها ویزای عربستان برایش صادر نشده، بلکه امسال امکان سفر حج نیز نخواهد داشت.
زاهد خان تنها یکی از هزاران زائر پاکستانی است که با وجود ثبت‌نام و پرداخت هزینه، به دلیل مشکلات اجرایی، از سفر حج بازمانده‌اند.
امسال دولت عربستان حدود ۱۸۰ هزار سهمیه حج به پاکستان اختصاص داد؛ نیمی از این ظرفیت به طرح دولتی حج تعلق گرفت و نیمی دیگر در اختیار شرکت‌های خصوصی قرار داده شد. با این حال، طبق بیانیه وزارت امور مذهبی پاکستان، تنها ۲۳۶۲۰ زائر می توانند تحت برنامه خصوصی حج به عربستان اعزام شوند. در مقابل، حدود ۶۷ هزار نفر دیگر که ثبت‌نام کرده بودند، از سفر بازماندند؛ بدون ارائه دلایل شفاف از سوی مسئولان.
در حالی که فرآیند اعزام زائران دولتی تقریباً بدون مشکل انجام شده و برای حدود ۹۰ هزار نفر ویزا صادر شده، مشکلات عمده در بخش خصوصی باعث نگرانی‌های گسترده‌ای شده است.
مشکلات سازمان‌دهندگان حج خصوصی
یکی از برگزارکنندگان حج در فیصل‌آباد که نخواست نامش فاش شود، گفت: «ما در ماه اکتبر مبلغی حدود ۱۲۰ هزار ریال به حساب وزارت امور مذهبی واریز کردیم. این مبلغ در ماه ژانویه به ما بازگردانده شد و اعلام شد می‌توانیم خدمات مورد نیاز در عربستان را خریداری کنیم. اما به دلیل نبود اطلاع‌رسانی دقیق، مهلت نهایی خرید خدمات در ۱۴ فوریه از دست رفت.»
وی افزود که عواملی مانند محدودیت انتقال ارز، کمبود زمان و تغییر در روند اجرایی عربستان، سبب شدند بسیاری از خدمات حیاتی مانند رزرو هتل، خرید محل اقامت در منی، و تهیه غذا انجام نشود و در نتیجه ویزاها صادر نگردند.
طبق اظهارات او، پلتفرم آنلاین جدیدی که عربستان برای مدیریت خدمات حج راه‌اندازی کرده بود، نیاز به تکمیل دقیق و به‌موقع اطلاعات داشت؛ اما اطلاعات کافی و دستورالعمل‌های لازم از سوی دولت پاکستان به شرکت‌های حج داده نشد.
سیاست‌های جدید و تأخیر در اطلاع‌رسانی
به گفته احسان‌الله، نایب‌رئیس انجمن برگزارکنندگان حج در پنجاب، سیاست جدید دولت عربستان برای اجرای حج آنلاین، بسیاری از کشورهای دیگر از جمله پاکستان را با چالش‌هایی مواجه کرده است. او اظهار امیدواری کرد که مانند سال گذشته، امکان تمدید مهلت فراهم شود تا زائران محروم، فرصت سفر را دوباره به دست آورند.
احسان‌الله افزود: «اگر رزروها به‌موقع آغاز می‌شد، بسیاری از این مشکلات پیش نمی‌آمد. ما از دولت خواسته‌ایم با عربستان وارد مذاکره شود تا راه‌حلی برای این وضعیت پیدا شود.»
پاسخ وزارت امور مذهبی
سخنگوی وزارت امور مذهبی پاکستان، عمر بَت، در پاسخ به این انتقادات اعلام کرده است که وزارت تنها مجری سیاست‌های حج مصوب کابینه و پیرو دستورالعمل‌های دولت عربستان است. وی تأکید کرد که نخست‌وزیر شهباز شریف نیز با توجه به نگرانی‌های عمومی، دستور تشکیل کمیته‌ای برای بررسی این موضوع صادر کرده و وزارت در انتظار گزارش این کمیته است.
از سوی دیگر، برخی منابع در وزارت، با اشاره به شکایت سازمان‌دهندگان حج به دادگاه عالی ایالت سند، اظهار کرده‌اند که این اقدام خود موجب ایجاد اختلال در روند اجرایی شده بود؛ هرچند این شکایت بعداً پس گرفته شد.
زائران نگران، شرکت‌ها بلاتکلیف
در میان این بحران، بسیاری از زائران که با امید و آرزو هزینه‌های هنگفتی پرداخت کرده‌اند، در وضعیت بلاتکلیفی به سر می‌برند. رحمان خان، یکی از زائران از پیشاور، می‌گوید که قصد داشت به همراه مادرش به حج برود و کل هزینه را در ژانویه پرداخت کرده بود. او می‌گوید: «ویزای من صادر شده ولی مادر من نه. هدف من این بود که مادر پیرم را به حج ببرم. حالا بسیار ناراحت است.»
در همین حال، برگزارکنندگان حج نیز با مشکلات مالی روبرو هستند. یکی از آن‌ها هشدار داد: «اگر مهلت جدیدی برای تکمیل فرآیندها تعیین نشود، میلیون‌ها ریال از دست خواهد رفت. حتی ممکن است نتوانیم با فروش دارایی‌ها، مبالغ دریافتی از زائران را بازگردانیم.»
نتیجه‌گیری
بحران حج خصوصی در پاکستان در سال جاری، نشانه‌ای از ناهماهنگی‌های جدی میان نهادهای داخلی و سیاست‌های جدید خارجی است. تا زمان ارائه راه‌حل عملی از سوی دولت، هزاران زائر همچنان در بلاتکلیفی به‌سر می‌برند و امید آن‌ها برای انجام فریضه حج، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
محمد زبیر خان، بی بی سی اردو
تاریخ: ۲۹ فروردین ۱۴۰۴
نظر شما