در چارچوب این مراسم بقایای اجساد 14 تن دیگر از قربانیان نسل کشی در قبرستان پوتوچاری سربرنیتسا به خاک سپرده شد.نماز میت به امامت حسین افندی کاوازوویچ، رئیس العلماء جامعه اسلامی بوسنی و هرزگوین اقامه شد.

مقاماتی چون دنیس بچیروویچ و ژلیکو کومشیچ اعضای شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین، زوکان هلز وزیر دفاع بوسنی و هرزگوین، نرمین نیکشیچ نخست وزیر فدراسیون بوسنی و هرزگوین، باقر عزت بگوویچ رئیس حزب اقدام دمکراتیک، دیپلمات های خارجی، کریستین اشمیت نماینده عالی جامعه بین الملل در بوسنی و هرزگوین، رهبر کلیسای ارتدوکس مونته نگرو، مائده گورچویچ وزیر امور اروپای مونته نگرو و گریسیلا گاتی سانتانا رئیس مکانیسم دادگاه‌ های بین‌المللی جنایی در این مراسم حضور داشتند.

منیرا سوباشیچ، رئیس انجمن «مادران سربرنیتسا و ژپا» در سخنرانی اش در مراسم فوق گفت: «مایلم از همه اعضای سازمان ملل، از همه سفرایی که به تصویب قطعنامه نسل کشی سربرنیتسا در مجمع عمومی سازمان ملل رای دادند تشکر کنم، بدانند که متعلق به بشریت هستند. برای کسانی که رای ندادند یا رای ممتنع دادند، زمان آن فرا می رسد که آنها هم رای دهند، اگر نه از خود خجالت بکشند.»

سوباشیچ با بیان اینکه 22 نفر از اعضای خانواده اش از جمله پسر کوچک و شوهرش در جریان نسل کشی کشته شدند، تصریح کرد: «برادران و خواهران ما فقط به دلیل مسلمان بودن کشته شدند. مادران مسلمان، مادران بوشنیاک، مادران سربرنیتسا ننشستند گریه کنند، ما صدایمان را بلند کردیم و این آگاهی را افزایش دادیم که فرزندانمان کشته شدند که دیگر نباید این اتفاق برای کسی بیفتد. متاسفانه در حالی که در اینجا ایستاده ام بسیاری از مادران در اوکراین و فلسطین گریه و به فرزندان خونین خود نگاه می کنند.»

او تاکید کرد که جهان و اروپا چیزی یاد نگرفته اند اگرچه پس از هولوکاست گفته بودند دیگر هرگز.

کریستین اشمیت، نماینده عالی جامعه بین الملل در بوسنی و هرزگوین در مراسم مذکور گفت: «مجمع عمومی سازمان ملل 23 مه 2024 قطعنامه ای را تصویب کرد که به موجب آن 11 جولای به عنوان روز جهانی یادبود نسل کشی سربرنیتسا اعلام گردید. این قطعنامه هرگونه انکار نسل کشی و تمام اقداماتی در تجلیل از جنایتکاران محکوم شده را محکوم کرده است. قطعنامه مذکور بیانگر روشن تعهد جامعه بین الملل به احترام به میراث کشته شدگان است.»

به گفته او، برای جامعه ضروری است که هرگونه تلاش جهت به حداقل رساندن شدت نسل کشی را رد کند.

اشمیت اظهار داشت: «برای من روشن است که حکومت  جمهوری صربسکا حقایق مربوط به نسل کشی سربرنیتسا را انکار می کند. این امر نشانه ناتوانی در مواجهه با دوران تاریک گذشته است. پس از چنین اتفاقاتی، احترام متقابل برای دستیابی به آشتی لازم است.»

وی با اشاره به سخنانی مبنی بر تجزیه بوسنی و هرزگوین گفت: «تجزیه یک راه غیرقابل قبول و غیرممکن است، زیرا در تضاد با حقوق همه اقوام بوسنی و هرزگوین است. راه های گفتگو و مشارکت همه در بحث های احتمالی در مورد تغییر نظام باید در نظر گرفته شود. اگر اراده ای برای آن وجود داشته باشد، چنین بستری را خواهیم یافت. این امر رویکردی برای همه شهروندان به ویژه نسل های آینده باشد و نه یک ابزار سیاسی. پس از پیشنهاد درخشان اتحادیه اروپا برای عضویت بوسنی و هرزگوین در آن، چرا از این پیشنهاد برای حضور هر سه عضو شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین در چنین روزها و مناسبت هایی استفاده نکنیم. چرا چنین امری نمی تواند یک چیز عادی باشد؟ چرا طبیعی نیست که خانم تسویانوویچ امروز هم اینجا بنشیند؟ بوسنی و هرزگوین باید نمونه ای از آشتی باشد.»

مائده گورچویچ، وزیر امور اروپای مونته نگرو نیز از سخنرانان در مراسم گرامیداشت بیست و نهمین سالگرد نسل کشی سربرنیتسا بود.

وی گفت: «با ایستادن در اینجا، غیرممکن است که غم و اندوه و درد بی پایان و همچنین مسئولیت تضمین اینکه نسل کشی هرگز تکرار نشود را احساس نکنیم. این وظیفه تصمیم گیرندگان در منطقه است که با همه اشکال نفرت و نابردباری مبارزه کنند. من به عنوان یک بوشنیاک اهل مونته نگرو و همچنین به عنوان یک مادر و یک انسان متاسف هستم که تاریخ ترتیب و توالی دیگری از وقایع را ثبت نکرده است. متاسفم که در بین کسانی که باید دوست و همسایه بودند، تعداد انسان های واقعی به اندازه کافی نبود و عقل بر نیات شوم که عواقب آن جبران ناپذیر است غلبه نکرد.»

دنیس بچیروویچ، رئیس شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین طی سخنرانی در مراسم مذکور اظهار داشت: «ما گرد هم آمده ایم تا اجساد 14 قربانی بی گناه دیگر نسل کشی بوشنیاک ها را با احترام به آرامگاه ابدی بدرقه کنیم. وظیفه انسانی ما این است که با خانواده های آنها و خانواده های تمام قربانیان نسل کشی سربرنیتسا ابراز همدردی کنیم. احترام باید به مادران سربرنیتسا نیز ابراز شود که یادآوری می کنند که حتی در تاریک ترین لحظات هم عشق قوی تر از نفرت است.»

وی با بیان اینکه در پی تصویب قطعنامه نسل کشی سربرنیتسا در مجمع عمومی سازمان ملل، برای اولین بار سالگرد نسل کشی سربرنیتسا در سازمان ملل گرامیداشته می شود، از همه دوستان تشکر و تاکید کرد که این یکی از مهم ترین پیروزی های سیاسی و اخلاقی بوسنی و هرزگوین در قرن بیست و یکم محسوب می شود.

بچیروویچ ادامه داد: «اجرای این قطعنامه شروع شده و هیچکس نمی تواند جلوی آن را بگیرد. یکی از نتایج تصویب قطعنامه مذکور این است که امروز در ساختمان سازمان ملل در نیویورک روز یادبود نسل کشی سربرنیتسا ​​گرامیداشته می شود. امروز این رویداد توسط نمایندگی دائمی بوسنی و هرزگوین در سازمان ملل سازماندهی شده است و سال آینده سازماندهی آن بر عهده دبیر کل و دبیرخانه سازمان ملل قرار خواهد گرفت. تا زمانی که تمدن بشری وجود دارد، 11 جولای روز جهانی یادبود نسل کشی سربرنیتسا خواهد بود و هیچکس نمی تواند آن را پاک کند.»

او اضافه کرد: «ما به صربستان و مردم آن احترام می گذاریم و علامت برابری بین رژیم و مردم این کشور قرار نمی دهیم و خواهان صلح و همکاری برابر هستیم، اما این امر توسط سیاست رژیم در بلگراد به خطر افتاده است.»

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در پیام ویدئویی که در این مراسم پخش شد، گفت: «ما هرگز حکمت و حقیقت تلخ سخنان مرحوم علی عزت بگوویچ، دولتمردی بزرگ با اندیشه های بزرگ و فداکاری بزرگ را فراموش نمی کنیم که گفت: «هر کاری که می کنید، نسل کشی را فراموش نکنید، زیرا نسل کشی فراموش شده تکرار خواهد شد.» تصمیم سازمان ملل برای تصویب قطعنامه‌ ای که به  گرامیداشت نسل‌ کشی سربرنیتسا جنبه بین‌المللی بخشیده است، باید نمونه ای باشد تا تاریکی مشابه نسل ‌کشی سربرنیتسا در هیچ کجای جهان تکرار نشود. مردم فلسطین امروز در نوار غزه و در سرزمین های اشغالی فلسطین در معرض جنایات مشابهی هستند که 29 سال پیش در سربرنیتسا رخ داد. نهادها و سازمان‌های بین‌المللی مانند 29 سال پیش فقط نظاره گر قتل 40000 انسان بی‌ گناه از جمله 16000 کودک هستند.»

حسین افندی کاوازوویچ، رئیس العلماء جامعه اسلامی بوسنی و هرزگوین در مراسم تشییع جنازه 14 تن از قربانیان نسل کشی سربرنیتسا گفت: «نسل کشی به سنگ سکندری وجود ما تبدیل شده است. سربرنیتسا محل تجمع ما شد. ما امروز هم اینجا هستیم، در دریایی از سنگ قبرهای سفیدی که ما را به یاد پاکی روح قربانیان بی گناه می اندازد. اما ما همچنین به خاطر زنده ها اینجا هستیم تا با خدا، پدرانمان و کشور عهد خود را تجدید کنیم که دیگر هرگز اجازه نخواهیم داد جنایتی بدون مجازات علیه مردممان انجام شود و کشورمان را به محل همزیستی تبدیل کنیم. به سنگ قبرهای سفید نگاه کنیم، آنها  به ما تذکر می دهند. بر طمع خود غلبه کنیم.»

همچنین مقامات خارجی و داخلی به مناسبت بیست و نهمین سالگرد نسل کشی سربرنیتسا پیام هایی را به شرح زیر صادر کردند:

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به مناسبت بیست و نهمین سالگرد نسل کشی سربرنیتسا به قربانیان این جنایت ادای احترام کرد.

وی گفت: «در روز جهانی یادبود نسل کشی سربرنیتسا ما برای قربانیان نسل‌ کشی 29 سال پیش سربرنیتسا عزاداری می‌ کنیم و در کنار اقوام بوسنی و هرزگوین در برابر انکار نسل‌ کشی و برای عدالت و آشتی می‌ ایستیم.»

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در پیامی به مناسبت 11 جولای، روز جهانی یادبود نسل کشی سربرنیتسا نوشت: «سازمان ملل و جهان 29 سال پیش به مردم سربرنیتسا خیانت کردند. بیش از 8000 مسلمان بوسنیایی به طور سیستماتیک کشته شدند و بقایای اجساد آنها در گورهای دسته جمعی دفن شد. این بدترین جنایت در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم بود. امروز ما به قربانیان ادای احترام و با بازماندگان ابراز همبستگی می کنیم. همچنین حمایت خود را از خانواده های کشته شدگان در جستجوی بی امان آنها برای حقیقت و عدالت تایید می کنیم. ما باید با انکار و تجدید نظر طلبی مبارزه و تلاش کنیم تا هر قربانی را شناسایی کنیم و همه عوامل این جنایت را به دست عدالت بسپاریم.»

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه در توییتر نوشت: «29 سال پیش در مقابل چشم جهانیان مردمی در وسط اروپا قتل عام شدند. نسل کشی سربرنیتسا به عنوان لکه سیاهی در تاریخ بشر در خاطرات ما باقی مانده است. با این آگاهی که «هر کاری که انجام دهید، نسل کشی را فراموش نکنید»، هر سال در کشور ما 11 جولای را به عنوان روز جهانی یادبود نسل کشی سربرنیتسا گرامی خواهیم داشت.»

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا در پیامی به مناسبت بیست و نهمین سالگرد نسل کشی سربرنیتسا گفت: «انجام نسل کشی سربرنیتسا در جولای 1995  یکی از تاریک ‌ترین فصل‌ های تاریخ مدرن اروپا است. بیش از 8300 پسر و مرد به طور سیستماتیک کشته و در گورهای دسته جمعی در تپه های اطراف سربرنیتسا دفن شدند. امروز، 29 سال بعد، 14 نفر از این قربانیان که به تازگی شناسایی شدند، در مرکز یادبود و قبرستان سربرنیتسا- پوتوچاری آراش ابدی خواهند یافت. سربرنیتسا یک زخم عمیق در تاریخ اروپا باقی مانده است. شکست در جلوگیری از این نسل کشی باری است که ما همچنان به دوش می کشیم. هم دادگاه بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق و هم دادگاه بین‌المللی دادگستری بی‌ تردید ثابت کرده‌ اند که این جنایت نسل ‌کشی است.»

دراگان چوویچ، رئیس حزب جامعه دمکراتیک کروات در توییتر نوشت: «امروز در بیست و نهمین سالگرد جنایت وحشتناک، جهانیان به طور جمعی از درد و قربانیان سربرنیتسا یاد می کنند. یادبود نسل‌ کشی سربرنیتسا و تمام جان های بی‌ گناه گرفته شده یک تعهد همیشگی برای حفظ صلح باشد، اما همچنین تذکری باشد که چنین شرارتی هرگز تکرار نشود.»

آندره پلنکوویچ، نخست وزیر کرواسی در پیامی نوشت: «در روز جهانی یادبود و گرامیداشت نسل ‌کشی سربرنیتسا سال 1995 ما بیش از 8000 قربانی بی ‌گناه بوشنیاک را که به طرز وحشیانه ‌ای به قتل رسیدند، به یاد می ‌آوریم و به آنها ادای احترام می‌ کنیم. ما در ترویج حقیقت در مورد سربرنیتسا و آموزش جوانان اصرار داریم. کرواسی در افکار خود در کنار بوسنی و هرزگوین است.»

در همین راستا مراسم یادبود قربانیان نسل کشی سربرنیتسا روز گذشته برای اولین بار در مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد.

این اتفاق پس از آن افتاد که مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه اعلام 11 جولای به عنوان روز جهانی یادبود نسل کشی سربرنیتسا را تصویب کرد.

المدین کناکوویچ، وزیر امور خارجه بوسنی و هرزگوین در سخنانش در این مراسم تاکید کرد که برگزاری این رویداد در مقر سازمان ملل برای کل جهان اهمیت کلیدی دارد.

وی گفت: «من اولا به همه کسانی که به طور خستگی ناپذیر برای تصویب قطعنامه نسل کشی سربرنیتسا تلاش و کار کردند، صمیمانه تبریک می گویم. این قطعنامه فراتر از یک سند بوده و وعده ای است که قربانیان نسل کشی سربرنیتسا را یادآوری و به آنها ادای احترام کنیم. این تعهدی است که چنین جنایت هولناکی هرگز فراموش نشود و ما همچنان به دنبال عدالت و آشتی باشیم. ما باید سیاست تفرقه انگیز را رد کنیم و اصول حقیقت را  بپذیریم. سربرنیتسا شدیدا به ما یادآوری می کند که باید در مقابل تنفر و نابردباری بیدار بمانیم. « دیگر هرگز» به معنای انجام اقداماتی در راستای جلوگیری از جنایات آینده است.»

دنیس بچیروویچ، رئیس شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگیون که در مراسم فوق الذکر از طریق ارتباط ویئویی سخنرانی کرد، تاکید کرد که سازمان ملل هرگز نباید آنچه را که در سربرنیتسا رخ داد فراموش کند.

وی از تصویب قطعنامه نسل کشی سربرنیتسا در مجمع عمومی سازمان ملل تشکر و قدردانی کرد.

بچیروویچ افزود: «همه ما باید تلاش کنیم تا نسل کشی دیگر هرگز تکرار نشود.»

دنیس فرانسیس، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل خاطرنشان کرد که بزرگترین جنایت در قاره اروپا پس از جنگ جهانی دوم در سربرنیتسا رخ داد.

وی گفت: «زمانی که اجازه شکوفایی نابردباری داده شود، این امر به وحشیگری منجر می شود که غیر قابل فهم است.»

نجات افندی گرابوس، مفتی سارایوو نیز از سخنرانان مراسم مذکور بود.

منابع: دنونی آواز، اسلوبوجنیه، کلیکس

21/4/1403