در میان نسخه‌های خطی ترکی-عربی-فارسی موجود در کتابخانه غازی خسروبگ، کمترین بخش را نسخه‌های فارسی تشکیل می‌دهند. از میان این میراث خطی فارسی، بیشترین بخش به نسخه‌های مربوط به ادبیات و زبان فارسی اختصاص دارد.

این بخش از میراث خطی فارسی به‌روشنی تأیید می‌کند که بوسنیایی‌ها از اواخر سده پانزدهم میلادی ارزش‌های ادبی را شناخته و از شاعران بزرگ الهام گرفته‌اند؛ شاعرانی که هنوز هم جایگاهی برجسته در میراث شعر جهانی دارند. همچنین این امر بیانگر جریان‌های مسلط ادبی و تأثیراتی است که در گستره وسیعی از جغرافیا حضور داشتند؛ از شبه‌قاره هند تا سواحل «اونا» و «کرانا» به‌عنوان دورترین نقطه نفوذ فرهنگی اسلامی در غرب. در آن گستره جغرافیایی، برای مدت‌های طولانی معیارها، قالب‌ها، فرم‌ها و حتی مضامین و موضوعات ادبی بسیار مشابهی رواج داشت.

در کتابخانه غازی خسروبگ نسخه‌های خطی کامل یا قطعاتی از آثار تقریباً تمامی شاعران و نویسندگان برجسته فارسی وجود دارد. بر اساس شمار نسخه‌های خطی آثار یا مؤلفان معین، می‌توان نتیجه گرفت که در این سرزمین از میان شاعران فارسی به‌ویژه آثار فریدالدین عطار – پندنامه و سپس منطق‌الطیر – بسیار محبوب بوده است؛ همچنین آثار سعدی شیرازی (بوستان و گلستان)، دیوان حافظ، آثار عبدالرحمن جامی و مثنوی جلال‌الدین رومی. این نتیجه از آن‌جا ناشی می‌شود که این آثار بیش از همه استنساخ، ترجمه و شرح می‌شده‌اند و بیشترین بخش ادبیات فارسی موجود در این کتابخانه را تشکیل می‌دهند.

بررسی صاحبان نسخه‌ها و مکان‌هایی که این نسخه‌های خطی از آن‌جا به کتابخانه غازی خسروبگ رسیده‌اند، نشان می‌دهد که در بسیاری از مراکز علمی، محافل فکری و خانواده‌ها در بوسنی، آثار ادبی خوانده و استنساخ می‌شده است. همان‌گونه که امروز آثار نویسندگان و شاعران خارجی ترجمه و چاپ می‌شود، در گذشته در بوسنی و هرزگوین آثار نویسندگان خارجی استنساخ می‌گردید یا به این سرزمین آورده می‌شد. به نظر می‌رسد این آثار ترجمه نمی‌شده‌اند، چرا که نخبگان فکری و فرهنگی که از آن‌ها بهره می‌بردند، نیازی جدی به ترجمه نداشتند و آن‌ها را به زبان اصلی مطالعه و تفسیر می‌کردند.

نویسنده مقاله: دکتر اکرم توکانوویچ - عضو ریاست جامعه اسلامی بوسنی و هرزگوین

منبع: https://www.bosnianexperience.com/10-tekst-br09