سارایوو، بوسنی و هرزگوین—در داخل یک کلاس درس در ساختمانی بازسازی‌شده در باشچارشیا، قلب قدیمی پایتخت بوسنی و هرزگوین، گروه کوچکی از جوانان در حال بحث و گفت‌وگویی پرشور بودند، درحالی‌که یک مجری چند واژه کلیدی—«صلح»، «مدارا»، «قومیت‌ها»—را روی تخته سفید می‌نوشت.

این افراد در آوریل گذشته در یک کارگاه آموزشی درباره صلح‌سازی و سواد رسانه‌ای شرکت داشتند که توسط سازمان جوانان برای صلح برگزار شده بود. این انجمن که در سال ۲۰۱۳ توسط جوانان و برای جوانان تأسیس شد، مأموریت اصلی‌اش بازاندیشی در روند صلح در منطقه بالکان است.

هدف این کارگاه، افزایش مشارکت جوانان در سیاست و تشویق آنان برای ایفای نقش به عنوان شهروندی فعال در سطح محلی و ملی بود. افراد شرکت‌کننده بین ۱۵ تا ۳۰ سال سن داشتند—گروهی تأثیرگذار در کشوری که حداقل سن رأی دادن و نامزدی برای پارلمان، ۱۸ سال است.

جوانانی از سراسر کشور با پیشینه‌های قومی و مذهبی متنوع در این کارگاه حضور داشتند. مرسیها، یک مسلمان ۱۷ ساله از زنیتسا، کنار ماتئو، یک کروات کاتولیک ۲۲ ساله از تربینیه، و گورانا، یک دانشجوی صرب اهل سارایوو شرقی نشسته بود. نام خانوادگی آن‌ها برای حفظ حریم خصوصی‌شان اشاره نشده است.

سمیرا فاطما بارویا، یکی از بنیان‌گذاران این گروه، گفت: «ترس از دیگری، اثری فلج‌کننده بر جوامع ما و گذشته‌ای دارد که به‌شدت تحت تأثیر خشونت بوده است». او افزود: «برگزاری چنین دیدارهایی در این روزها معنای ویژه‌ای دارد، زیرا منطقه بار دیگر شاهد موجی از بی‌ثباتی است».

کشوری همچنان تفکیک شده

سیاست و جامعه بوسنی همچنان به‌شدت تکه‌تکه و تحت تأثیر زخم‌های التیام‌نیافته جنگ داخلی ۱۹۹۲ قرار دارد. جنگی که پس از فروپاشی یوگسلاوی میان صرب‌های ارتدوکس، کروات‌های کاتولیک و بوشنیاک های مسلمان آغاز شد.

پس از جنگ، هیچ روند رسمی آشتی ملی در سراسر کشور اجرا نشد، که این امر شکاف‌ها میان گروه‌های قومی را بیشتر کرد. در بوسنی پساجنگ، هویت قومیتی-مذهبی به‌شدت بر زندگی مردم تأثیر دارد و این موضوع در ساختار سیاسی کشور نیز منعکس شده است.

توافقنامه دیتون که در سال ۱۹۹۵ به جنگ پایان داد، ساختار سیاسی چندلایه‌ای را ایجاد کرد که به‌منظور تقسیم قدرت بین سه قومیت اصلی کشور طراحی شده بود.

مهم‌ترین ویژگی این ساختار، تقسیم کشور به دو موجودیت سیاسی است:

• فدراسیون بوسنی و هرزگوین شامل ۵۱٪ از خاک کشور
• جمهوری صربسکا شامل ۴۹٪ باقی‌مانده

ریاست‌جمهوری بوسنی به‌صورت چرخشی میان سه عضو منتخب از هر گروه قومی انجام می‌شود:

• رأی‌دهندگان فدراسیون، نمایندگان بوشنیاک و کروات را انتخاب می‌کنند.
• رأی‌دهندگان جمهوری صربسکا، نماینده صرب را انتخاب می‌کنند.

نسل‌های جدید در یک جامعه تفکیک‌شده

پس از جنگ، بسیاری از مردم از بازگشت به خانه‌های خود خودداری کردند، که باعث ایجاد شهرها و جوامعی همگن‌تر شد.

امروزه، دانش‌آموزان بر اساس قومیت خود در کلاس‌های جداگانه تحصیل می‌کنند و برنامه‌های درسی متفاوتی دارند. این تفکیک باعث کاهش تعامل میان گروه‌های قومی و تعمیق شکاف‌ها در سایر حوزه‌ها مانند محله‌ها و باشگاه‌های ورزشی شده است.

نتیجه این وضعیت این است که نسل‌های پس از جنگ، فرصت‌های کمتری برای تعامل با دیگر گروه‌ها دارند و در مقایسه با والدین خود، آگاهی کمتری از فرهنگ یکدیگر دارند. برای مثال، در یک تحقیق در سال ۲۰۰۹ مشخص شد که تنها ۲٪ از دانش‌آموزان مسیحی بوسنی از تعطیلات مذهبی مسلمانان (عید فطر و عید قربان) آگاه بودند، و تنها ۳۲٪ از دانش‌آموزان مسلمان از معنای مذهبی عید پاک مسیحیان اطلاع داشتند.

جوانان در تلاش برای تغییر وضعیت

جوانانی که از خصومت‌های حل‌نشده نسل‌های گذشته خسته شده‌اند، تلاش دارند با پر کردن شکاف‌های نهادی و ایجاد ابتکارات مردمی، راه‌هایی برای درک متقابل میان جوامع جداشده پیدا کنند.

اما برخی از فعالان جوان احساس می‌کنند که تلاش‌هایشان بی‌نتیجه بوده است.

کریما اشلیوو، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات دین و صلح در دانشگاه سارایوو، می‌گوید: «پس از دهه‌ها تلاش، حس می‌کنیم که کار ما تقریباً هیچ نتیجه‌ای نداشته است».

درحالی‌که بوسنی سی امین سالگرد آغاز جنگ را پشت سر می گذارد، این کشور بیش از هر زمان دیگری ناآرام است. کاهش نفوذ قدرت‌های غربی در منطقه، باعث افزایش تنش‌های داخلی شده است.

نیکولا کاندیچ، حقوق‌دان و فعال صلح، هشدار می‌دهد که: «ما در ۲۷ سال گذشته در صلح واقعی زندگی نکرده‌ایم؛ ما فقط در نبود جنگ زندگی کرده‌ایم».

بوسنی در این مدت شاهد فرار مغزها، توسعه اقتصادی ضعیف، و فساد سیاسی فزاینده بوده است. کاندیچ تأکید می‌کند که نقش سازمان‌های جوانان در ترویج گفت‌وگوی بین ادیان برای آینده بوسنی حیاتی است.

چالش‌ها و امیدها

بااین‌حال، تلاش‌های صلح‌طلبانه همچنان با موانع زیادی روبه‌رو است. میوویچ، معاون دانشکده الهیات دانشگاه سارایوو، می‌گوید: «ایده‌های عالی اولیه اغلب نمی‌توانند به تغییرات سیاستی گسترده تبدیل شوند». اما اهمیت این گام‌های کوچک را نباید دست‌کم گرفت. به‌ویژه با نزدیک شدن انتخابات آینده، جوانان بیشتری در سیاست محلی و ملی نامزد می‌شوند.

نادژدا موجسیلوویچ، فعال جوانان در مرکز ایوان پائولو دوم در سارایوو، می‌گوید: «با مشارکت فعال، جوانان فقط روی خودشان سرمایه‌گذاری نمی‌کنند، بلکه روی آینده جامعه ما نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند».

او که یک صرب ارتدوکس و دختر یک کشیش است، در یک سازمان کاتولیک کار می‌کند و با تعصبات زیادی از سوی خانواده و دوستانش مواجه شده است. اما می‌گوید: «می‌دانستم که کار درستی انجام می‌دهم و به ساختن جامعه‌ای بهتر در بوسنی و هرزگوین کمک می‌کنم».

درحالی‌که برخی ممکن است این پروژه‌ها را ایده‌آل‌گرایی جوانانه بدانند، اما این تغییرات تدریجی، زمینه‌ساز یک آینده پایدارتر برای بوسنی خواهند بود.

منبع: فارن پالسی

https://foreignpolicy.com/2022/08/22/bosnia-youth-peacebuilding-war-dayton/

22/12/1403