مقدمه : 
بنگلادش یکی از پرجمعیت ترین کشورهای اسلامی با جمعیت تقریبی ۱۸۰ میلیون نفری و با ۹۰ درصد مسلمان از کشورهای حوزه تمدن اسلامی در جنوب آسیا ست که متاثر از فرهنگ اسلامی است و بسیاری از مراسم و مناسبتهای مذهبی و معنوی در این کشور پرجمعیت در روزهای مشخصی از سال گرامی داشته می شود که در این گزارش درصدد هستیم تا طبق تقویم ماه های قمری مناسبتهای هر ماه قمری را به ترتیب مورد اشاره و توضیح مختری قرار دهیم . 

۱- روز عاشورا: راهپیمایی  روز عاشورا در پایتخت بنگلادش
مسلمانان بنگلادش هر ساله مراسم عزاداری محرم را با شور و احساس برگزار می‌کنند که این مسئله بیانگر تأثیر مذهب تشیع در این کشور است و روز عاشورا تعطیل رسمی در بنگلادش است.
از آنجا که اسلام از نظر تاریخی به وسیله صوفیان در بنگلادش گسترش یافت، پیروان طریقت‌های صوفی همچون «دیوبندی» و «اهل حدیث» که از فرقه حنفی هستند، در این کشور حضور قابل توجهی دارند.
 محرم در کشورهای مختلف جهان از جمله بنگلادش هر ساله با شور و حال خاصی برگزار می‌شود؛ اما امسال هم زمان شدن این مناسبت با روزهای شیوع کرونا سبب شده است که مریدان و دوستداران امام حسین(ع) آیین‎های حسینی را متفاوت از سال‎های قبل برگزار کنند و رعایت تدابیر و پروتکل‌های بهداشتی در این مجالس شکل پررنگی به خود بگیرد، برخی نیز فضای مجازی را برای نکوداشت آیین‎های عاشورایی برگزیده‎اند. در سال‌های گذشته مراسم محرم در این کشور آسیایی حال و هوای خاصی داشته است و سنت بنگلادشی‌ها در این زمینه جالب توجه بوده است.
↙محرم در ادبیات بنگالی:
همچنین محرم از جایگاه ویژه‌ای در ادبیات بنگالی برخوردار است؛ 
روح محرم به طور آشکار در نوشته‌ها و سروده‌های «نذرالاسلام»، شاعر ملی بنگلادش حضور دارد. اگرچه او شیعه نبود، اما در سروده‌های وی همواره احترام و علاقه خاصی به اهل بیت(ع) احساس می‌شود. قاضی نذرالاسلام در اثر حماسی محرم خود ایثار امام حسین(ع)، در مقابل دشمنان اوبه سرکردگی یزید را با تصویرسازی خوبی نشان داده است.
↙تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی
 تعزیه خوانی تجلی دیگری از فرهنگ اسلامی در این کشور است. شبیه خوانی و یا به اصطلاح عامه تعزیه خوانی در بعضی از مناطق بنگلادش به ویژه «مانیک گنج» اجرا می‌شود. مراسم «مانیک گنج» در روز عاشورا بیش از صد سال قدمت داشته و متولی آن یکی از صوفیان بزرگ آن منطقه است که همه ساله در این روز تمام عزاداران را اطعام می دهد. و مردم از شهرهای مجاور در قالب هیئت‌ ها و دسته‌ ها به حسینیه این شهر می‌ آیند. این مراسم از طلوع آفتاب تا هنگام غروب ادامه دارد. 
 در تاریخ بنگلادش در پی تأثیرگذاری شیعیان و تحت تأثیر قرار گرفتن مردم بنگلادش مراسم مخصوص برگزاری روز عاشورا همچون راهپیمایی تعزیه و تأسیس امامباره (خانه امام) و حسینیه دالان پدیدار شد که هنوز هم رواج دارد و تأثیرات مذهب تشیع را در بنگلادش نشان می‌دهد.
 در سال ۱۶۰۹ میلادی شهر داکا تبدیل به مرکز استان بنگال (حکومت مغول در شبه قاره هند) شد و به شهر « جهانگیر نگر» (شهر جهانگیر) شهرت یافت. جهانگیر نگر از بدو تأسیس تحت تأثیر عقاید تشیع قرار گرفت و با برگزاری مراسم عاشورا این تأثیر بیشتر نمایان شد. در شهر داکا قدیمی‌ترین امامباره بنام « حسینیه دالان» وجود دارد که معماری آن متاثر از سنت فرهنگی بنگلادش است.
 امامباره دیگری نیز به وسیله حاجی محمد محسن معروف به « قهرمان بذل و بخشش» در محلی به نام «مورالی» از توابع شهرستان جیسور (واقع در غرب بنگلادش) تأسیس شده بود که هنوز باقی مانده است. همچنین در منطقه خارکی در شهرستان جیسور، محلی وجود دارد که به «کربلا» معروف است.
 عزاداری‌های محرم در بنگلادش، در چند دهه¬ گذشته در شهر داکا با محوریت حسینیه دالان برگزار شده است اما به واسطه افزایش نسبی جمعیت پیروان اهل بیت(ع)، در حال حاضر علاوه بر داکا و حسینیه دالان، در قاضی پور، جیسور، بوگرا، میرپور، محمدپور، چیتاگنگ، پولتون، مغ بازار، شادخیرا و کولنا در ۱۰ شب مراسم محرم برگزار می¬‌شود و پیروان و دوستداران اهل بیت(ع) در آن شرکت دارند. مراسم حسینیه دالان متأثر از فرهنگ هند و پاکستان و به زبان اردو برگزار می شود و در آن نمادگرایی و تأکید بر آیین‌های نمایشی وجه پررنگی دارد.

۲- ۱۲ ربیع الاول: جشن میلاد النبی (ص)
 مسلمانان اهل سنّت شبه قاره‏ هند این مراسم را از قرون متمادی به هر مناسبتی در کل سال در خانه¬ها، محلّ تجارت، اداره و در جلسه¬ها و محافل خطابه¬ی عمومی برگزار‏‏ می¬کنند که در آن بعد از تلاوت قرآن، یک عالم دینی بیت¬هایی از شعر¬های در مدح پیامبر اکرم (ص) ‏‏‏‏و اهل بیت آن حضرت، را قرائت می-کند و در پایان هر بیت شعر، مردم حاضر دسته جمعی در سه مرحله سه نوع درود بر محمد(ص) ‏‏‏‏و اهل بیت آن حضرت می¬فرستند. سپس عالم دین دعا می¬کند و همه حضّار آمین می¬گویند. این مراسم در طول قرنهای متمادی در سراسر کشور بنگلادش و شبه قاره هند برگزار می‌شده، امّا طی دو دهه اخیر علمای فارغ التحصیل از عربستان سعودی تبلیغات گسترده برعلیه مراسم (میلاد محفل)  ارایه می کنند و مدعی هستند که که چنین مراسمی بدعت است. لذا بین علمای بومی اختلاف عمیقی پیش آمده است که گروهی از میلاد محفل دفاع می‌کند و گروهی با آن مخالفت می‌ورزند.

۳- شب ۲۷ رجب: معراج النبی
 در اسلام ، لیلة معراج یا شب معراج که معمولاً به آن شب معراج گفته می شود، شبی است که در آن حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) به همراه جبرئیل امین  به آسمان عروج کرد و بازگشت. بسیاری از مسلمانان این شب را با عبادت جشن می گیرند. امّا گروهی از علما بالخصوص وهّابیت این شب را جشن نمی گیرند بلکه آن را بدعت می دانند. البته علمای اهل سنّت این شب را گرامی می‌دارد در مساجد به سخنرانی از فضایل این شب می‌پردازند و روز بعد را روزه می‌گیرند. وعلمای شیعه روز ۲۷ رجب را به عنوان مبعث پیامبر اکرم (ص)  جشن می‌گیرند.

۴- شب ۱۵ شعبان: شب برات (شب تقدیر)
شب برات یا نیمه شعبان (به عربی: نصف شعبان) یا Lailatul Barat شب مهمی برای مسلمانان (اهل سنّت) است که در شبی بین ۱۴ تا ۱۵ ماه شعبان جشن گرفته می‌شود. در شبه قاره، این شب Shabe Barat نامیده می شود. طبق اعتقاد مسلمانان ، خداوند بندگان خود را در این شب می بخشد. 
بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان مراسم شب برات را با نوافل، عبادتها و با راز و نیاز با خدای متعال سپری می کنند. . در بسیاری از مناطق بنگلادش در این شب دعا برگزار می شود تا برای اجداد مرده خود, از خداوند طلب آمرزش کنند.
شیعیان دوازده امامیه این تاریخ را تولد امام زمان امام مهدی (عج) می‌دانند و بخاطر آن این شب و روز  را جشن می گیرند. با این حال، اهل حدیث مخالف برگزاری عبادت خاص در شب برات هستند. آنها فکر می‌کنند این یک نوآوری و بدعت مرسوم است. و مدعی هستند که  شب برات در زندگی پیامبر (صلی الله علیه وآله) و اصحاب وی مشاهده نشده است. به عقیده آنها هیچ صحبتی در باره شب برات در احادث صحیح نقل نشده است؛ فقط در چند حدیث از فضایل نام برده شده است که معیار حدیث حسن محسوب می شوند و اکثر آنها نادرست به حساب می آیند.

۵-  شب ۲۷ رمضان: شب قدر
   از مجموع آیات قرآن استفاده می‌شود که شب قدر در ماه مبارک رمضان است. ولی در اینکه شب قدر کدام شب از شب‌های ماه مبارک رمضان است میان اندیشمندان اسلامی، به ویژه در زمینه مذاهب مختلف اختلاف نظرهایی وجود دارد و در این زمینه تفسیرهای زیادی شده، از جمله شب نوزدهم، شب بیست ویکم، شب بیست وسوم، شب بیست وهفتم و شب بیست‌ونهم.
راجع به مشخص نبودن شب قدر گفته می‌شود علت آن این است که مردم به همه شب‌های ماه رمضان و عبادات و توبه و دعا و… اهمیت بدهند و در هیچ شبی از شب‌های آن کاهلی نکنند و با معصیت و گناه نسبت به شب قدر بی‌احترامی نکنند. از این جهت خداوند شب قدر را پنهان کرده است همان‌گونه که رضای خود را در میان طاعات پنهان کرده است تا مردم به همه طاعات روی آورند و غضبش را در میان معاصی پنهان کرده تا از همه آنها بپرهیزند، احادیثی که از اهل بیت (ع) نقل شده بیشتر بر شب بیست‌وسوم و در مرحله بعدی بر شب‌های بیست‌ویکم و نوزدهم تأکید دارند، در حالی که بسیاری از اهل سنت، شب بیست‌وهفتم را شب قدر دانسته و روایاتی را در این مورد نقل می‌کنند، از جمله این روایت: «قال اُبی فی لیلة القدر و الله إِنّی لأعلمها و أکثر علمی هی اللیلة التی أمرنا رسول الله (ص) بقیامها هی لیلة سبع و عشرین» ابی بن کعب در مورد شب قدر گفت: به خدا قسم من شب قدر را می‌دانم و دانشم در این مورد، فراوان است. شب قدر آن شبی است که رسول خدا (ص) ما را به شب زنده‌داری در آن امر کرد و آن شب، شب بیست‌وهفتم است.
مسلمانان بنگلادش که بیش از ۹۹ در آنها پیرو اهل سنّت هستند همگی بر این باورند که شب بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان شب قدر است و همین شب را با بیداری همراه با نماز و عبادات سپری می کنند.

۶- آخرین روز جمعه: جمعة الوداع 
   آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را  مسلمانان اهل سنّت به عنوان جمعة الوداع برگزار می کنند. البته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران وقتی امام خمینی (ره) این روز را روز قدس اعلام کرد مسلمانان جهان اعم از شیعه و سنّی از آن استقبال کردند و در این روز بعد از نماز جمعه با برپایی راهپیمایی برای آزادی بیت المقدس نقش آفرینی می نمایند.

۷- اول ماه شوال : عید فطر
عید فطر یا عید روزه‌گشا روز اول ماه شوال و در پایان ماه رمضان است. عید فطر از مهم‌ترین جشن‌ها و اعیاد مسلمانان است.  امّا برای مردم بنگلادش عید فطر بزرگترین عید محسوب می‌شود و معمولاً با تعطیلی رسمی حدّ اقل یک هفته ای  همراه است .

۸- دهم ذی الحجه : عید قربان
 عید قُربان یا عِید الأضحی یا عید نحر روز جشنی است که به مناسبت روز آزمایش ابراهیم (با قربانی کردن فرزندش اسماعیل) توسط خداوند و سربلندی ابراهیم از این آزمایش و در تاریخ دهم ماه ذیحجه برگزار می‌شود، از بزرگترین اعیاد مسلمانان است و مسلمانان بنگلادش همگی این عید را جشن می گیرند و به توان مالی هر خانواده قربانی مناسب را انجام می دهند.